Borst werkte tot vijf jaar geleden als gevangenispredikant bij justitie. In de gevangenissen van Rotterdam, Scheveningen en Zwolle ontmoette hij veel mensen die op TBS-verpleging wachtten. Ook kwam hij in de TBS-klinieken zelf. „Als je iets weet van de achtergrond van veel TBS’ers, begrijp je waarom een deel van iemands geweten totaal niet ontwikkeld is.”

Hoop
Naar het oordeel van Borst worden TBS’ers pas echt gevaarlijk als je ze zonder verlof geheel van de buitenwereld afsluit, wat de afgelopen week wel gesuggereerd is. „Hoe erg een misdrijf ook is, je mag iemand nooit de hoop in het leven ontnemen. Ik vind wel dat het mogelijk moet zijn dat iemand nooit meer vrijkomt, maar dan nog is het mogelijk om iemand een levensdoel te geven. Daarvoor zijn de zogenaamde long-stay-afdelingen ook bedoeld. Eigenlijk is dat een woonvorm waar iemand tegen zichzelf en de maatschappij beschermd wordt.”

Tragedies
Met TBS’ers hebben we het vaak over wandelende tragedies. Mensen die een misdrijf plegen, hebben vaak een defect in hun geweten en een slecht ontwikkeld schuldgevoel. Er moet in je hoofd ook wel een knop omgezet zijn om een oude man te doden, zoals de ontsnapte W. S. deze week deed. Hoe vreselijk zo’n daad ook is, het is ook tragisch dat zo’n man kennelijk een drang tot doden heeft en dat die drang medisch moet worden onderdrukt.”

Veel mensen die onder dwang verpleegd worden, weten volgens Borst dat ze zonder medicijnen veranderen in gevaarlijke mensen. Daarom werken de meesten ook goed mee aan de programma’s die ze doorlopen. „We moeten niet vergeten dat we alleen de berichten horen van de gevallen waarbij het fout gaat. In heel veel zaken gaat het goed en ontwikkelt iemand zich tot een fatsoenlijk burger.”

Naar buiten
Dat de ontsnapte W. S. deze week begeleidverlof kreeg, is volgens Borst een heel logisch gevolg van het gevoerde TBS-beleid. Een TBS-kliniek is een leefgemeenschap die mensen moet klaarmaken voor een gewoon leven in de maatschappij. In die zin is het niet zo gek dat die W. S. met iemand op stap ging. Dat is resocialisatie. Ik ben ook wel eens met een TBS’er naar een begrafenis geweest. Buiten de long-stay-afdeling is dat gebruikelijk, noodzakelijk zelfs. Als je iemand wilt resocialiseren, moet je ermee naar buiten. Dat kan een gewone wandeling onder begeleiding zijn. Dat doe je niet met handboeien om. Dat staat haaks op het principe van resocialisatie.”

„Voor er toestemming voor verlof gegeven wordt, gaan de daartoe bevoegde personen niet over één nacht ijs”, stelt Borst. „Voordat de directie toestemming geeft, wordt de situatie van een patiënt eerst beoordeeld door een team van deskundigen. Er komt een heel leger gedragsdeskundigen aan te pas om zo’n proces optimaal te begeleiden. Omdat je te maken hebt met zeer onberekenbare mensen kan het echter altijd een keer fout gaan.”

Volgens Borst wordt er bij de recente ontsnappingen te veel op de persoon van minister Donner van Justitie gespeeld. „Wat mij betreft voert hij een goed en consequent beleid. Je kunt ook TBS’ers niet inmetselen. Overal in de maatschappij gaat wel eens iets mis. Wat los je op als Donner aftreedt? Als er op een operatiekamer een grote fout wordt gemaakt, hoeft de minister van Volksgezondheid toch ook niet af te treden?

Gebed
Borst, predikant van de hervormde gemeente in Welsum en hoogleraar pastoraat en crisispastoraat aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven (ETF), vraagt zich af of er in kerkelijke kringen wel voldoende medeleven is met mensen tegen wie velen in de samenleving met haat vervuld is. „We hebben belangrijke activiteiten als Ontmoeting en Pro Deo van Stichting Rentmeester, maar dat zijn er een paar op honderdduizenden kerkmensen. Ik heb niet de indruk dat er in onze diensten veel voor gevangenen gebeden wordt.

Ik ken veel levensgeschiedenissen van mensen met TBS. Ik kan vaak wel een link leggen tussen het nest waarin iemand is opgegroeid en wat hij is geworden. Het maakt nogal verschil of iemand in een bordeel of in een pastorie geboren wordt.

Ik denk dat een mens een moeilijk leven heeft als er telkens perverse dingen op het netvlies verschijnen. Daar zit hij in gevangen. Dat is gevaarlijk, maar aan de andere kant ook heel erg omdat hij daar ook niet om gevraagd heeft. Ik zie het als mijn missie om steeds die beide kanten van TBS’ers te laten zien.”

Met nadruk: „Daarmee relativeer ik het misdrijf niet. Dat is vreselijk, het zal je kind maar zijn dat door een TBS’er om het leven wordt gebracht. Tegelijkertijd is de mens meer dan de daad. De Heere Jezus kwam voor misdadigers en zocht hen steeds weer op, waarbij Hij hun zonden benoemde. Als Hij naar Nederland kwam, zou Hij wellicht eerst naar de TBS-kliniek in Eibergen gaan in plaats van naar onze synodes met onze ruzies.”