Ook andere politici reageren woedend op het voorstel van Dijkstal. Die waarschuwde zaterdag in een interview met de Telegraaf dat spoedige toetreding van een groep van tien kandidaat-lidstaten -gepland voor 2004- de Unie na 2006 in ernstige financiële problemen zal brengen. „De rekening wordt aan alle burgers van de Unie gepresenteerd. Ook aan de Nederlanders. We moeten daarom niet meedoen.”

De VVD was al langer kritisch over de uitbreidingsplannen. De partij pleitte voor financiële hervormingen, onder meer door afschaffing van de landbouwsubsidies. Nu voor die gedachte weinig steun lijkt te bestaan, roepen de liberalen onomwonden om een veto. Nederland heeft als EU-lidstaat het formele recht om de toetreding van nieuwe lidstaten op eigen houtje onmogelijk te maken.

Volgens staatssecretaris Benschop, momenteel ook campagneleider van de PvdA, zou dat echter „onverantwoord” zijn. De PvdA zal niet opnieuw een coalitie vormen met de VVD wanneer de liberalen aan dat voorstel vasthouden, dreigde hij in reactie op het voorstel van Dijkstal. Benschop is „stomverbaasd”, omdat hij van zijn VVD-collega’s in het kabinet nimmer zulke geluiden heeft vernomen.

CDA-kamerlid Verhagen noemt de uitspraken van Dijkstal „te laat en buitengewoon goedkoop.” Volgens hem valt het de VVD-bewindslieden aan te rekenen dat de EU al in 2004 wordt uitgebreid met landen die er nog niet klaar voor zijn. „Het CDA heeft altijd gezegd dat bij nieuwe lidstaten niet in de eerste plaats moet worden gekeken naar een datum, maar naar de mate waarin zij voldoen aan de voorwaarden. Dijkstal had ons toen moeten steunen.”

GroenLinks-europarlementariër De Roo stelt dat er in Nederland nu twee anti-Europese partijen zijn: de VVD en Fortuyn. „De laatste zal de uitbreiding van de EU willen tegenhouden door alles te gooien over de boeg van asielzoekers en zigeuners uit Oost-Europa, die hij niet wil binnenlaten. De VVD gooit het over de boeg van de euro. Dat is bedroevend.”

VVD-europarlementariër Maaten zegt zich niet te kunnen voorstellen „dat Dijkstal het zo heeft gezegd.” Volgens hem zullen toetredende landen als Estland of Slovenië netto-betaler aan de EU zijn. „Daar is Dijkstal zeker niet op tegen”, aldus de europarlementariër. Hij kan zich wel voorstellen dat landen als Polen, Slowakije en Cyprus voor financiële en economische problemen zorgen. „Daarom zijn wij voor een meer gespreide uitbreiding.”

Als het wel tot de geplande, grootscheepse uitbreiding in 2004 komt, moet volgens Maaten „iemand zeggen dat wij zo’n toetreding blokkeren; Nederland mag dat doen, het heeft vetorecht.” Volgens Maaten hebben veel mensen in Brussel grote twijfels over de uitbreiding in 2004 „maar durft niemand daar eigenlijk iets van te zeggen.”

Verwacht wordt dat de Europese Commissie de EU-lidstaten zal voorstellen om in 2004 de volgende tien landen te laten toetreden: Polen, Tsjechië, Hongarije, Slowakije, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië, Cyprus en Malta.