De Bruyne (47) is voorlichter van de SGP-fractie in de Tweede Kamer en kenner van de staatkundige aspecten van de monarchie. Zo schreef hij mee aan de ”Winkler Prins Encyclopedie van het Koninklijk Huis” die zojuist verscheen.

Dat Wilhelmina in de RD-enquête met kop en schouders uitsteekt boven haar dochter Juliana en haar kleindochter Beatrix verbaast De Bruyne niet. „Haar optreden tijdens en na de Tweede Wereldoorlog stempelt haar regeerperiode. Daar kan niets tegenop.

De oorlog en alles wat daarmee te maken heeft, spreekt nog steeds tot de verbeelding, ook van jongeren die haar nooit gekend kunnen hebben. Het beeld van Wilhelmina zal nog lang in de collectieve herinnering blijven.”

In Londen werd Wilhelmina „de enige man” genoemd tussen ministers die niet uitblonken in daadkracht. „Ze was de verpersoonlijking van een standvastige en onverzettelijke houding. Een vrouw uit één stuk. De moeder des vaderlands. De stem van Oranje.”

Het beeld van de koningin die in een bontjas na de oorlog in haar vaderland terugkeerde, bleef iedereen bij. „Zelfs de communisten van die tijd waren om, terwijl die toch voor de oorlog fel tegen de monarchie waren. Dat was geld, kapitaal en alles wat slecht was.”

Aanvankelijk was de populariteit niet groot. „Haar vader, Willem III, was onder het volk niet erg geliefd. Regentes Emma zag dat in en trok met Wilhelmina het land in. Dat was voor die tijd vrij modern. Het volk mocht kennismaken met het nieuwe koninginnetje.”

Volgens De Bruyne kon koningin Wilhelmina goed overweg met premier Colijn. „Ze waren beiden overtuigd protestant, maakten zich hard voor een sterk leger en hadden oog voor de koloniën. Ministers die naar haar toe moesten, hoefden niet aan te komen met een slap verhaal. Datzelfde beeld zie je bij Beatrix.” De huidige Koningin lijkt meer op haar grootmoeder dan op haar moeder, vindt De Bruyne. „De eigenzinnigheid is tekenend.”

Dat de gereformeerde gezindte wegloopt met Wilhelmina heeft alles met haar geloofsopvatting te maken, stelt de SGP-spreekbuis. „Wilhelmina was protestant en wilde dat weten en wezen ook. Wij voelen daar iets warms bij. In haar geloofsopvatting zijn voldoende aanknopingspunten voor orthodox-gereformeerden. Christus en de verkondiging van het Evangelie stonden centraal.”

Koningin Wilhelmina was hervormd, maar kerkte volgens De Bruyne veel breder. „Ze kwam ook wel eens bij het Leger des Heils. Dochter Juliana was losser in haar opvattingen. De vrijzinnige keuze van Beatrix en haar voorliefde voor de broers Ter Linden geeft te denken. Bij zo’n preek mis je iets. De liefde van Christus heeft voor Beatrix een andere invulling dan voor haar oma. Dat proef je.”

Zou Wilhelmina naar de begrafenis van de vorige of de wijding van de huidige paus zijn gegaan? „Het past niet bij haar beeld. Ze was te fier, te overtuigd protestant om dat te doen.” Dat de huidige Koningin worstelt met de kwestie is de SGP niet ontgaan. „Niet naar de uitvaart van Johannes Paulus; daar herkennen wij ons in. Maar dat Willem-Alexander een week later dan wel weer naar de inhuldiging van de nieuwe paus gaat, is wel erg dubbel. Als hij dan ook nog zegt dat hij er namens alle Nederlanders zit, spreekt hij toch echt niet namens mij. En helemaal niet namens de SGP.”

Dit is het eerste artikel in een serie over de RD-enquête naar aanleiding van het ambtsjubileum van koningin Beatrix. Morgen deel 2.