De publieke belangstelling voor de dreiging van chemische wapens in Irak is verdwenen, maar de kwestie is verre van irrelevant geworden, blijkt uit een nauwelijks opgemerkt supplement bij het eindrapport over de (vruchteloze) zoektocht van de Amerikanen naar massavernietigingswapens in Irak.

Teams van de CIA en het Pentagon vielen in juni een groep opstandelingen aan die al een halfjaar bezig was met het produceren van chemische wapens. De opstandelingen hadden een scheikundige uit Bagdad in dienst genomen en beschikten over chemicaliën, onder meer afkomstig van boeren die het spul hadden gestolen uit staatsbedrijven.

De groep wilde eerst een zenuwgas maken, maar kreeg niet alle ingrediënten bijeen. Vervolgens lukte het de scheikundige, die geen ervaring had op het gebied van wapenproductie, niet om mosterdgas te maken, hoewel hij over alle ingrediënten kon beschikken.

De opstandelingen gaven het niet op. Ze namen een andere scheikundige in de arm en die slaagde erin uit castorzaad ricinusolie te produceren, een giftig plantenextract. Op dat moment vielen de Amerikanen het laboratorium binnen op Bagdads al-Abud-handelscomplex en rolden de groep op.

De opstandelingen wisten met negen met insecticide geladen mortieren te ontkomen en ook de leiders en geldschieters van het al-Abud-netwerk bleven buiten schot. Onder hen bevindt zich volgens het rapport Sattam Hamid Farhan al-Gaaod, een internationale handelaar die op goede voet zou hebben gestaan met Saddam Hussein.

Sinds oktober, toen het rapport over de massavernietigingswapens verscheen, is in het onderzoek naar de groepering geen enkele vooruitgang geboekt, aldus de legerleiding in Bagdad.

Het meest alarmerende aspect aan het al-Abud-netwerk is, zo staat in het rapport, de snelheid en efficiëntie waarmee de groep in staat bleek chemische wapens te produceren. Waren de opstandelingen in hun opzet geslaagd, dan zouden de gevolgen voor de Amerikanen verwoestend zijn geweest, waarschuwt het rapport. Volgens meerdere bronnen zijn diverse groeperingen in Irak bezig met het produceren van chemische wapens.

Er is expertise genoeg in Irak. De Amerikanen proberen Iraakse wapendeskundigen bezig te houden met niet-militaire projecten, maar voor die programma’s werken slechts 125 van de 500 deskundigen.

In november heroverden Amerikaanse en Iraakse troepen Fallujah en stuitten ze op een achtergelaten laboratorium uitgerust met giftige stoffen en een instructieboek voor het maken van chemische wapens.

Eerder lieten de Jordaanse autoriteiten weten dat ze zelfmoordaanslagen met chemische wapens op Jordaanse regeringsdoelen hadden voorkomen. Achter de samenzwering zou de Jordaniër Abu Musab al-Zarqawi zitten, de leider van de terreurgroep al-Qaida in Irak. Negen veronderstelde handlangers staan terecht in Amman. De explosies zouden volgens de openbare aanklager giftige wolken hebben veroorzaakt waarbij duizenden mensen zouden zijn omgekomen.

Of dat klopt is niet zeker. De stoffen die in beslag zijn genomen dienen als grondstof voor explosieven en niet voor chemische wapens, hoewel ook pesticiden zijn gevonden. Die kunnen gebruikt worden als een zwak vervangingsmiddel voor effectievere ingrediënten.

Sommige experts relativeren de dreiging die uit het rapport spreekt. Chemische wapens zijn niet alleen moeilijk te maken, ze zijn ook moeilijk te gebruiken, meent John Eldridge. Hij is redacteur van het blad Jane’s Nuclear, Biological en Chemical Defence. Het is volgens hem vrij lastig om een chemische raketkop op een raket te monteren.

Nog een voorbeeld: Om te weten dat het zenuwgas sarin, dat zowel kleur- als reukloos is, aan het lekken is, heb je geavanceerde apparatuur nodig.

Ook vragen experts zich af welk tactisch voordeel de opstandelingen kunnen behalen door aanslagen met chemische wapens te plegen.

Mogelijk is er wel een psychologisch voordeel. „Als je weet dat dit is wat mensen vrezen, leg je als terreurgroep daar je prioriteiten”, aldus Richard Guthrie van het Stockholm Internationaal Vredesonderzoek Instituut.