„Nieuwe antiwitwasaanpak goed nieuws voor goede doelen”
De nieuwe antiwitwasaanpak bevat goed nieuws voor goede doelen, vindt expert terrorismefinanciering Fulco van Deventer. Toch concludeert hij dat kerkelijke organisaties die hulp verlenen in hoogrisicogebieden er niet direct mee geholpen zijn.
Goede doelen, stichtingen en verenigingen hoeven niet langer te vrezen dat hun betaalrekening geblokkeerd wordt. Zij krijgen recht op een zakelijke betaalrekening. Dat is een van de maatregelen uit de nieuwe antiwitwasaanpak, die ministers Eelco Heinen (Financiën) en David van Weel (Justitie en Veiligheid) onlangs naar de Tweede Kamer stuurden.
Banken hebben als poortwachters van het financiële stelsel de verantwoordelijkheid te voorkomen dat criminelen geld witwassen. Daarin schoten geldverstrekkers jarenlang tekort. Het controlebeleid werd stevig aangescherpt nadat een aantal grootbanken zich genoodzaakt zag voor honderden miljoenen euro’s te schikken met het OM. Het beleid dat sindsdien werd gevoerd, omschrijft het kabinet nu als „een overreactie”.
Cliëntenstop
Daar heeft de goededoelensector het nodige van gemerkt. Zelfs organisaties als 4 en 5 mei comités golden als ”hoog risico”. ING en de Rabobank lasten zelfs een cliëntenstop in voor stichtingen en verenigingen.
Uit onderzoek blijkt dat de helft van de ondervraagde stichtingen en verenigingen problemen ondervindt met hun bank. Naast kostenstijgingen en informatieverzoeken had een kwart van de maatschappelijke organisaties te maken met moeilijkheden of weigering bij de opening van een bankrekening. Bij 10 procent werd die rekening zelfs geblokkeerd.
Goed nieuws
Het recht op een zakelijke betaalrekening is goed nieuws voor de goededoelensector, beaamt Fulco van Deventer, medeoprichter van expertisecentrum Human Security Collective (HSC). Zijn organisatie faciliteert een regulier **** gesprek waarbij banken om de tafel gaan met de ministeries van Financiën en Buitenlandse Zaken en met maatschappelijke organisaties, waaronder Goede Doelen Nederland, de NOV (Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) en het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken).
Van Deventer wijst er echter op dat banken tegenmaatregelen nemen, bijvoorbeeld door hun tarieven te verhogen. Of ze kunnen strengere administratieve eisen gaan stellen, zoals de verplichting van een CBF-keurmerk voor goede doelen. „Voor kleinere vrijwilligersorganisaties betekent dat nogal wat.”
Als het aan minister Heinen ligt, wordt het recht op een betaalrekening geregeld in vrijwillige afspraken tussen banken en brancheorganisaties. Voor consumenten geldt al een convenant. De minister verwacht nog dit jaar voorstellen van banken. Mocht dit niet tot het gewenste resultaat leiden, dan heeft Heinen aangekondigd om het recht op betaalrekening te verankeren in wetgeving.
„Ik geef een convenant grote kans van slagen”, zegt Van Deventer. „De betrokken partijen voeren al regulier overleg om de bestaande praktijk te verbeteren. Ik denk dat de belangrijkste partijen willen.”
Nieuwe balans
Het tegengaan van witwassen en terrorismefinanciering is een dossier waarin twee belangen voortdurend strijden om voorrang. Criminele geldstromen aanpakken enerzijds, de lasten voor ondernemers en burgers beperken anderzijds. Met de nieuwe antiwitwasaanpak zoeken de ministers Heinen en Van Weel naar een nieuwe balans.
Zo willen de bewindslieden banken tegemoet komen door hen „onder passende voorwaarden” toegang te geven tot het BRP (Basisregistratie Personen). Ook krijgen ze mogelijk toegang tot meer informatie uit het UBO-register. Hierover wordt de Autoriteit Persoonsgegevens om advies gevraagd. Verder onderzoeken OM, politie, FIOD en meldpunt FIU-NL met banken welke informatie zij kunnen delen.
Hacken
„Als de privacy voldoende gewaarborgd wordt, zouden deze maatregelen vooruitgang kunnen bieden”, denkt Van Deventer. „Hoe minder datapunten, hoe beter. De privacy is echter een behoorlijke maar. Er moet netjes omgegaan worden met informatie. En het risico op hacken of fraude moet uitgesloten zijn.”
Daarnaast ziet de expert terrorismefinanciering nog een bezwaar. „Banken hebben zorgen over de kwaliteit van het UBO-register. Vanaf 2027 moeten banken hun zaakjes op orde hebben, dan treedt nieuwe Europese regelgeving in werking. Maar is de kwaliteit van het UBO-register dan al op voldoende niveau? Of doen banken er verstandiger aan om voorlopig te blijven investeren in hun eigen registers? Dat is een lastige beslissing.”
Conflictgebieden
Onder de streep, concludeert Van Deventer, worden kerkelijke organisaties die hulp verlenen in conflictgebieden met de nieuwe antiwitwasaanpak „niet geholpen. Zij kunnen onder een hoogrisicoprofiel blijven vallen en moeten hun geldstromen altijd nauwgezet verantwoorden.”
Te denken valt aan noodhulp in Burkina Faso, waar veel jihadistische organisaties actief zijn. Of in Afghanistan, waar de Taliban heerst. „Maatschappelijke organisaties moeten aantonen dat hun gelden niet in verkeerde handen terechtkomen. Dat is ingewikkeld, het valt nooit helemaal uit te sluiten. Als banken het risico vervolgens te groot achten en transacties blokkeren, valt de noodsteun volledig stil.”
Van Deventer hoopt dat de overheid ook een deel van de risico’s op zich neemt en dit niet volledig overlaat aan banken en goededoelenorganisaties.
