Landgoed Amelisweerd trekt weer veel bezoekers deze zonnige meivakantie. Oplettende wandelaars zien de verwaaide protestborden, waarop inwoners van Utrecht hun ergernis uiten over de plannen die hun geliefde bos alweer een stukje kleiner zullen maken. Achthonderd bomen op het landgoed aan de oostkant van de stad moeten worden gekapt als de verbreding van de snelwegring rond Utrecht doorgaat.

Wat minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat betreft, gaat de zaag erin. Maar de Raad van State hield dat woensdagmorgen tegen: eerst moet de minister beter uitleggen hoe het kan dat bredere snelwegen - het gaat om stukjes van A12, A27 en A28 - niet tot meer stikstofuitstoot leiden. Hij krijgt daar van de hoogste bestuursrechter een halfjaar de tijd voor.

Uitgekocht

In het door Madlener goedgekeurde tracébesluit A27/A12 Ring Utrecht wordt de toename van stikstof door het project weggestreept tegen een afname van stikstof doordat acht boerenbedrijven in de buurt zijn uitgekocht. Onder meer de Vereniging Leefmilieu en Stichting Milieuzorg Zeist maakten bezwaar tegen dit zogeheten extern salderen. Het mag alleen onder bepaalde voorwaarden.

Minister moet uitleggen dat bredere snelwegen niet tot meer uitstoot leiden

Dat het tracébesluit aan die voorwaarden voldoet, is door de minister nog onvoldoende onderbouwd, oordeelt de Raad van State. Madlener moet aantonen dat de stikstofruimte die vrijkomt als de betreffende boeren met hun bedrijf stoppen, niet nodig is voor het behoud van beschermde natuurgebieden en ook niet om te voorkomen dat de natuur daar verslechtert.

Bovendien moet hij duidelijk maken dat natuur die wordt aangetast daadwerkelijk wordt gecompenseerd. Uit stikstofonderzoek voor het tracébesluit blijkt dat stuifzandheiden, zandverstuivingen, beukenbossen en oude eikenbossen op de Veluwe kunnen worden aangetast.

De minister heeft daarom een zogeheten ADC-toets uitgevoerd. Volgens die toets moet hij aantonen dat er dwingende redenen (D) zijn om de snelwegring rond Utrecht te verbreden, dat daarvoor geen alternatieven (A) zijn en dat er genoeg compensatie (C) voor de aangetaste natuur is. Op dat laatste punt schiet de toets van de minister nog tekort, oordeelt de Raad van State. Het is de vraag of de heide, het stuifzand en de bossen zich op de aangewezen compensatielocaties op de Veluwe wel kunnen ontwikkelen.

Snelheid omlaag

Tot teleurstelling van veel bezwaarmakers oordeelt de Raad van State niet over het alternatief van de regio Utrecht. De stad en de provincie hebben in 2023 samen een plan gemaakt waarbij Amelisweerd wordt gespaard en de snelheid op de snelwegen rond de stad omlaag wordt gebracht naar maximaal 80 kilometer per uur.

Maar dit alternatief is pas gepresenteerd nadat het tracébesluit in 2022 was vastgesteld door Madleners voorganger Mark Harbers; Madlener bevestigde die keuze in oktober 2024. Het kan daarom niet worden meegenomen in de toetsing door de rechter van dat tracébesluit.

Ook andere alternatieven om Amelisweerd te ontzien - aangedragen door alles bij elkaar 29 bezwaarmakers - vallen niet onder de bevoegdheid van de Afdeling bestuursrecht, stelt de Raad van State. De keuze is aan de minister. En die heeft zijn keuzes en afwegingen voor dit tracé in zijn besluit voldoende onderbouwd, concludeert de Raad.

De regio Utrecht wil zo snel mogelijk met de minister om tafel gaan. De regio groeit snel en daarom willen provincie en gemeenten bereikbaarheid, leefbaarheid, woningbouw en economische ontwikkeling in samenhang bezien, zegt gedeputeerde André van Schie.

Een woordvoerder van Madlener zegt dat het ministerie de uitspraak gaat bestuderen. „We hebben huiswerk gekregen, daar gaan we mee aan de slag."