Op zoek naar de mens achter de drugscrimineel in Spanje
Ze reist soms dagen achterelkaar, op weg naar eenzame Nederlanders in Spaanse gevangenissen. Erika Kommers (42) had er aanvankelijk niet veel zin in, maar zou het werk nu niet graag meer missen. „Het doet iets met hen, maar ook met mij.”
In de zomer van 2023 verhuist Kommers met haar gezin naar Madrid. Haar man is daar onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Landbouw verbonden aan de ambassade. Eerder was het echtpaar, dat drie kinderen heeft, actief voor de Gereformeerde Zendingsbond in Mexico.
In 2024 begint ze met haar werk voor Stichting Epafras, een stichting die in het buitenland geestelijke en praktische steun biedt aan Nederlandse gedetineerden. „Omdat het in mijn positie lastig is om in Spanje een baan te vinden en ik naast wat vrijwilligerswerk en een studie tijd overhad, ben ik ermee begonnen. Eerlijk gezegd niet uit bewogenheid met de mensen in de gevangenis. Maar gaandeweg vind ik het boeiend, dankbaar en indrukwekkend werk. Geen vrijheid en geen privacy, denk je dat eens in.”
Hoeveel Nederlandse gevangenen zijn er in Spanje en wie bezoekt u?
„Er zijn naar schatting tussen de 100 en de 150 Nederlanders, precieze cijfers heb ik niet. De meeste Nederlanders verblijven in de zeven gevangenissen in Madrid en directe omgeving. Ik kom bij ongeveer 25 tot 30 mensen, een groep die openstaat voor een bezoek. Het zijn vooral mannen en een klein groepje vrouwen. Ik ben begonnen met alles ten noorden van Madrid en ga er nu ook de hoofdstedelijke regio bij doen.”
Hoe is hun situatie?
„Vaak worden gedetineerden aan de kust opgepakt. Door overplaatsingen worden ze naar mijn idee enigszins verspreid. Naar afgelegen plaatsen, meestal slecht bereikbaar met het openbaar vervoer. In de praktijk krijgen gevangenen die geen familie in Spanje hebben meestal geen bezoek. Ook telefonisch contact met de buitenwereld is niet altijd eenvoudig. Zeker bij gevangenen uit overzeese gebiedsdelen, waar ook het tijdsverschil een rol speelt. Ik ben vaak de enige die ze spreken.”
Hoe zijn de omstandigheden in de gevangenis?
„Vrijwel alle gevangenen vinden het er verschrikkelijk. Het eten is volgens hen niet best, het regime vrij streng. De straffen zijn zwaarder dan in Nederland en het systeem is in alle gevallen ondoorzichtig. Overplaatsingen kunnen zomaar plaatsvinden. Voor verlof komen sommigen niet in aanmerking omdat ze geen Spaanse ID-kaart bezitten. Hoe kun je dat nu vragen aan Nederlanders? Medische zorg ontbreekt in veel gevallen. Ik ken iemand die met een achterovergedrukte nijptang uit een houtbewerkingsplaats zelf een kies heeft getrokken. Soms zijn gebouwen oud, veel andere zijn bouwkundig oké. Maar in de winter kan het er, zonder verwarming, erg koud zijn.”
Hoe komt u er binnen?
„Epafras doet de aanvragen voor de bezoeken, een hele papierwinkel. Men snapt vaak niet waarvoor ik kom en verwart me regelmatig met de kapelaan, een advocaat of consul. Ik probeer iedereen eens in de drie maanden te bezoeken. Dat betekent dat ik er per maand wel een dag of vijf werk mee heb. In Madrid en omgeving gaat dat wat makkelijker, dan kan onze jongste naar de opvang en ben ik op tijd terug. Maar naar verafgelegen oorden kost het dagen. Dan houdt mijn man thuis de zaak draaiende.”
De penitentiaire inrichting in A Lama, in de Spaanse provincie Pontevedra. beeld Machiel Kommers
De penitentiaire inrichting in A Lama, in de Spaanse provincie Pontevedra. beeld Machiel Kommers
De penitentiaire inrichting Madrid V, in het Spaanse Soto del Real. beeld Machiel Kommers
De provinciale gevangenis van León. beeld Machiel Kommers
De penitentiaire inrichting in A Lama, in de Spaanse provincie Pontevedra. beeld Machiel KommersHoe gaat u te werk?
„Ik heb niets met hun strafzaak te maken en vind hun veroordeling niet zielig. Ze zitten niet voor niets vast, meestal hadden ze met handel in drugs of witwassen van drugsgeld te maken. Wel kom ik om hun een hart onder de riem te steken. Ik informeer hoe het gaat, hoe ze het volhouden. Dan kom je al snel op aspecten als schuld, schaamte en soms spijt. Ik ga niet evangeliseren, maar als het gaat om hun diepere gevoelens vraag ik of ze steun hebben aan een hogere Macht. Veel gevangenen spreken openhartig met me. Als ze dat willen, bidden we ook samen of ik lees wat voor. Opvallend veel van die mensen zijn ooit christelijk opgevoed. Dat biedt aanknopingspunten. Soms verspreid ik de Nederlandse uitgave van Epafras. Ik verstrek ook weleens een Bijbel. Niet altijd is dat toegestaan. Spanjaarden houden van enig machtsvertoon. Zeker in de gevangenissen laten ze graag zien wie er de baas is.”
Ontstaat er een speciale band?
„Soms wel. Zeker met een van de zeven vrouwen die ik bezoek. Ook wel met een moslim, met wie ik vaak spreek over vergeving en schuld. Gewoonlijk gaat dat via een intercom, van achter het glas. Ik probeer altijd te komen tot een inhoudsvol gesprek. Het moet ook waardevol voor mezelf zijn. Ik zoek de mens achter de gevangenen en ontmoet ook mensen die soms spijt hebben en worstelen met zichzelf. Als ze vrijkomen en niet direct weer in dezelfde fout vervallen zullen de meesten het volgens mij ook anders gaan aanpakken in hun leven. Ik zie nu meer de mens dan de crimineel.”
