Formeel voldoet Zimbabwe aan de eisen voor een democratische en vrije verkiezing: het land tekende in augustus vorig jaar de verkiezingsrichtlijnen van de Zuidelijk-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC). Volgens de oppositie is de onderschrijving van het akkoord echter een farce: de Zimbabwaanse overheid zou hebben gezegd de richtlijnen niet als bindend te beschouwen.

Er is weliswaar een onafhankelijke verkiezingscommissie, maar dat stelt niet veel voor, zei Chikomo. „Vergeet het maar, die commissie is samengesteld door president Mugabe zelf.” Feitelijk is er volgens hem niets veranderd sinds de ondertekening van de SADC-richtlijnen.

Het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA) belegde gisteravond in samenwerking met de Evert Vermeer Stichting en Hivos in het Amsterdamse debatcentrum de Rode Hoed een forumdiscussie over het vrijheidsgehalte van de verkiezingen van volgende week donderdag in Zimbabwe. Behalve Chikomo schoof advocaat Gabriel Shumba aan tafel, directeur van een forum voor mensen die uit Zimbabwe verdreven zijn.

De derde genodigde, Lovemore Madhuku, moest verstek laten gaan omdat de politie van Zimbabwe hem zondagmorgen in de hoofdstad Harare oppakte. Hij is voorzitter van de vrije Nationaal Constitutionele Vergadering, een coalitie van kerken, mensenrechtenorganisaties en pro-democratische groeperingen. Per telefoon sprak Madhuku de aanwezigen gisteren toch toe, maar hij was moeilijk te verstaan. Chikomo wilde de boodschap van Madhuku voor de forumvoorzitter wel even samenvatten: „De mensen hebben een beperkte keuze: voor de regerende partij of voor de regerende partij.”

De patriottistische regeringspartij, de ZANU-PF, manipuleert de verkiezingen volledig, zei advocaat Shumba. De oppositionele Beweging voor Democratische Vernieuwing (MDC) krijgt steeds minder bewegingsvrijheid. „Er wordt nog altijd geweld gebruikt tegen mensen die actief zijn binnen de MDC. Mensen zijn bang om op de MDC te stemmen omdat dit nadelige gevolgen kan hebben. Zeker op het platteland is veel onvrede over het regeringsbeleid en willen veel mensen op de MDC stemmen. Het platteland wordt door de regering verwaarloosd. Maar of de mensen hun stem op de MDC durven uit te brengen, is de vraag. Van vrije verkiezingen is beslist geen sprake.”

Bovendien maakte de regering van Zimbabwe vorige week bekend dat Zimbabwanen die buiten het land verkeren niet mogen stemmen. Alleen in Groot-Brittannië zijn dat er al een miljoen. In Zuid-Afrika wonen meer dan 2 miljoen Zimbabwanen.

Hoewel er een wet is aangenomen die de staatszenders ertoe verplicht ook spotjes van oppositiepartijen uit te zenden, betekent dit in de praktijk niet veel, meldde het Belgische persbureau IPS vorige week. De tarieven voor de spotjes zijn zo hoog dat ze onbetaalbaar zijn voor de MDC. De regeringspartij overspoelt de radio en de televisie echter met verkiezingsspotjes. Zij heeft kennelijk geld genoeg, zei een MDC-woordvoerder.

Belangrijk onderwerp gisteravond was de beperkte vrijheid van de media. Objectieve nieuwsbronnen zijn schaars in Zimbabwe. De journalisten voelen zich niet werkelijk vrij, zei journalist Chikomo, die momenteel in Groot-Brittannië studeert.

In maart 2002 is er in Zimbabwe een wet aangenomen die journalisten ertoe verplicht een accreditatie te halen bij een staatscommissie voor de media. Wie zonder werkt, neemt het risico voor twee jaar in de gevangenis te belanden. Sinds de aanneming van de wet zijn er volgens IPS al vier publicaties verboden, waaronder de enige private krant Daily News, die tijdens de verkiezingen van 2000 en 2002 de oppositie aan het woord liet.

De forumleden gaven aan toekomst te zien voor Zimbabwe, als de burgerlijke ongehoorzaamheid goed georganiseerd zou zijn. Shumba: „Wanneer er genoeg druk uitgeoefend wordt, zijn we bij de volgende verkiezingen in 2010 een goed eind op weg naar een democratische samenleving.”

President Mugabe verklaarde vorige week dat hij zich niet gelegen zou laten liggen door een eventuele boycot van de MDC van de verkiezingen. „Dan nemen we alle zetels”, staat op de website van de regeringspartij. De MDC is volgens Mugabe „momenteel een timide en bange beweging die alle soorten excuses opvoert om te ontsnappen aan een zekere nederlaag.”

Mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International en Human Rights Watch kiezen echter partij voor de MDC. De forumleden verwachtten niet dat Mugabe zich veel gelegen laat liggen aan de internationale druk. Zeker niet zolang ook de Zuid-Afrikaanse president Mbeki Mugabe de hand boven het hoofd houdt.