Verwacht werd vrijdagmorgen bij de start van de vergadering dat de bewindslieden van PvdA en D66 zich alsnog heftig zouden verzetten tegen het besluit om Nederland voor 800 miljoen dollar te laten deelnemen aan de ontwikkeling van het Amerikaanse gevechtsvliegtuig. Eerder hebben zij daarmee ingestemd. Nu echter gebleken is dat de halve Kamer ertegen is, vragen ze zich af of het demissionaire kabinet de zaak moet doorzetten.

De bewindslieden van VVD-huize zijn daar stellig voor. Zij wijzen erop dat het kabinetsbesluit gewoon kan worden uitgevoerd, omdat er in de Tweede Kamer geen meerderheid tegen is. Doordat in de Kamer de stemmen gisteren opnieuw staakten -het werd nogmaals 74 tegen 74- is een D66-motie tegen de JSF-deelname definitief verworpen. Strikt formeel biedt dat het kabinet de vrije hand.

Net als de VVD-ministers is ook premier Kok voorstander van het doorgaan met het JSF-besluit. Dat zou op zeer korte termijn leiden tot ondertekening van een ”memorandum of understanding” met de Amerikanen. Nederland legt dan 800 miljoen dollar op tafel, waarvoor Nederlandse bedrijven op hun beurt belangrijke orders krijgen. Uiteindelijk moet de deelname aan de JSF-ontwikkeling vanaf 2010 leiden tot aankoop van JSF’s ter vervanging van F-16’s.

Een extra motivatie voor premier Kok en de VVD’ers in het kabinet om het JSF-besluit toch door te zetten, is dat Nederland in de eerste paar maanden na ondertekening van het memorandum nog tegen weinig kosten op zijn schreden kan terugkeren. Dat zou een volgend kabinet de gelegenheid bieden om alsnog een andere koers te gaan varen. Het kabinet-Kok zadelt zijn opvolger daarom niet op met iets onomkeerbaars.

Complicerende factor in het kabinetsberaad van vrijdag is het feit dat de Italianen al azen op de kansen die Nederland laat liggen, mochten de ministers van PvdA en D66 hun zin krijgen. In Rome slijpen politici al de messen om ervoor te zorgen dat hun land de positie krijgt die Nederland mogelijk laat schieten. Zij willen graag deelnemen voor het hoge bedrag van 800 miljoen dollar, waardoor Italiaanse bedrijven de orders bij de Nederlandse industrie zouden wegkapen. Er zijn duizenden manjaren werkgelegenheid mee gemoeid.

Om de overeenkomst met de Amerikanen te kunnen tekenen, moet het kabinet ook nog een bedrag van een kleine 50 miljoen euro vrijmaken om de valutarisico’s af te dekken. PvdA en D66 dienden donderdag amendementen in om te voorkomen dat dat geld van de begroting van Economische Zaken naar die van Defensie wordt overgeheveld. Omdat de stemmen ook hierbij staakten, dient er een herstemming te komen. Die vindt op 22 mei plaats, als de Kamer voor het laatst in haar huidige samenstelling bijeen is. De amendementen zullen waarschijnlijk dus geen rol meer spelen bij het kabinetsbesluit over de JSF.

VVD-staatssecretaris Van Hoof (Defensie) zei donderdag dat het kabinet volgens hem gewoon een handtekening kan zetten. „Het overhevelen van geld is begrotingssystematiek. Dan komt het geld ergens anders vandaan.”