De giftenaftrek is een belangrijke faciliteit in de Nederlandse belastingwetgeving. In 2022 werd maar liefst 5,3 miljard euro geschonken aan goede doelen. Daarvan werd 2,2 miljard euro geschonken door particulieren.

De giftenaftrek is een aftrekpost in de inkomstenbelasting (IB) en vennootschapsbelasting (Vpb). De regeling in de IB is wat ingewikkelder dan in de Vpb. In de IB wordt namelijk een onderscheid gemaakt tussen periodieke giften en andere giften. Periodieke giften zijn giften die voor ten minste vijf jaar worden vastgelegd. Andere giften zijn reguliere giften, zoals bijvoorbeeld via collectebonnen.

„De regeling is slecht uitvoerbaar voor de Belastingdienst”

Die andere giften moeten worden gedaan aan algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s). Deze giften zijn pas aftrekbaar als ze boven een drempel van 1 procent van het verzamelinkomen komen (met een minimum van 60 euro) en tot een plafond van 10 procent van het verzamelinkomen.

Tot 31 december 2022 gold voor de periodieke giften geen drempel of plafond. De reden hiervoor was dat die periodieke giften voor de goede doelen belangrijker zijn dan de andere giften; ze geven immers een garantie van inkomen voor de periode dat de gift is vastgelegd. Per 1 januari 2023 is er echter een plafond op de aftrek van periodieke giften ingevoerd, namelijk van 250.000 euro.

Een rekenvoorbeeld: Stel Jan en Mirjam verdienen samen 45.000 euro. Ze geven elk jaar 2500 euro aan giften. De drempel is in hun geval 450 euro (namelijk 1 procent van 45.000 euro). Zij krijgen dus voor 2050 euro aan giftenaftrek. Let op: de aftrek is beperkt tot de eerste schijf. Als Jan en Mirjam meer dan 75.518 euro verdienen, vallen ze in de tweede schijf (49,5 procent), maar kunnen ze de giften toch maar tegen 36,97 procent aftrekken.

De giftenaftrek in de IB kent daarnaast ook nog een multiplier (vermenigvuldigingsfactor). Als de gift wordt gedaan aan een culturele ANBI (een ANBI die voor ten minste 90 procent actief is op cultureel gebied), mag de gift met 1,25 vermenigvuldigd worden voor de aftrek, met een maximum van 1250 euro. Een gift van 5000 euro aan een culturele ANBI is dus voor 6250 euro aftrekbaar.

Het onderzoeksbureau SEO heeft in 2024 een evaluatie uitgevoerd die ziet op de doeltreffendheid en doelmatigheid van de giftenaftrek over de periode 2016-2021. De belangrijkste conclusie: de giftenaftrek is doeltreffend (de aftrekpost stimuleert het geven), maar niet doelmatig. Dit is geconcludeerd omdat de toename aan giften door de giftenaftrek minder groot is dan de omvang van de belastingkorting.

Daarnaast concludeerde het onderzoeksbureau dat het feit dat de belastingplichtige zelf moet beoordelen welke giften aftrekbaar zijn foutgevoelig is. Tot slot is de regeling slecht uitvoerbaar voor de Belastingdienst. De controle moet handmatig gebeuren, waardoor veel fouten of fraude niet zullen worden opgemerkt.

Om die redenen was de overheid van plan de giftenaftrek af te schaffen, maar ze is inmiddels deels op haar schreden teruggekeerd. De giftenaftrek in de IB blijft onveranderd voortbestaan. In de Vpb (de belasting die vennootschappen betalen) verandert er wel het een en ander, maar dat voert voor nu te ver.

De auteur is belastingadviseur bij Visser & Visser.

rd.nl/kwestie