Op bijvoorbeeld chatdiensten, internetforums en sociale media zijn zogeheten ‘virtuele agenten’ actief. Dat zijn medewerkers of informanten die in het geheim informatie verzamelen over bijvoorbeeld terrorisme en extremisme. Daarbij slaan ze regelmatig grote hoeveelheden (persoons)gegevens op, ook van mensen of organisaties die de diensten niet onderzoeken. De onlinespionnen kunnen zelfs toestemming krijgen om bepaalde strafbare feiten te plegen, bijvoorbeeld als ze niet-openbare informatie verzamelen.

Afhankelijk van de situatie moet de verantwoordelijke minister, het hoofd van de inlichtingendienst of een medewerker toestemming geven voor de inzet van virtuele agenten of bepaalde handelingen die ze verrichten. Bovendien moeten de AIVD en MIVD zich houden aan strenge voorwaarden.

De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft steekproefsgewijs gecontroleerd of vijf agenten zich aan de regels hebben gehouden, tussen januari 2020 tot juni 2023. Meestal was dit het geval. De inlichtingendiensten hebben bijvoorbeeld veiligheidsmaatregelen getroffen voor de agenten en hun handelingen goed gedocumenteerd.

Toch heeft de toezichthouder ook drie ‘onrechtmatigheden’ en drie ‘onzorgvuldigheden’ geconstateerd. Zo heeft de MIVD de toestemming aan een agent om strafbare feiten te plegen een keer niet op tijd verlengd. Daarnaast waren meerdere aanvragen om online-agenten in te zetten niet helemaal goed onderbouwd.