Volgens de WRR waren de internationale verhoudingen voor Nederland met zijn open economie lang gunstig. Na de Tweede Wereldoorlog stond West tegen Oost en na de val van de Muur waren de VS de enige wereldmacht. Maar die overzichtelijke situatie is het afgelopen decennium drastisch veranderd.

De regeringsadviseur ziet door een grote fragmentatie in de wereld de drie kernbelangen van het Nederlandse buitenlandse beleid in geding komen. Het gaat dan om waarden (zoals democratie), weerbaarheid (zoals veiligheid) en welvaart (zoals de levensstandaard en verdienvermogen).

Die fragmentatie is overal. Er zijn tegenwoordig meer grootmachten (VS, China, India, Rusland en EU), maar ook een reeks middelgrote machten zoals Brazilië en Iran. En zij voeren hun machtsstrijd ook op meer terreinen dan vroeger en proberen daarbij „economisch en financieel overwicht op rivalen te krijgen”. Ten slotte is op ideologisch gebied een einde gekomen aan de dominantie van het westerse liberale denken.

Er moeten pijnlijke keuzes gemaakt worden, omdat de veiligheidssituatie flink is verslechterd. Er moet meer geld naar weerbaarheid en dat zal soms „onvermijdelijk” ten koste gaan van de welvaart, denkt de WRR. De nadruk in de economie komt minder te liggen op efficiëntie en meer op het verminderen van de afhankelijkheid.

De WRR komt met drie aanbevelingen. Nederland moet ten eerste „geopolitiek robuust” worden. Naast investeringen in veiligheid, moet er meer geld gestoken worden in kennis. De WRR ziet daarbij een rol weggelegd voor een Planbureau voor de Veiligheid. Ook waarschuwt ze tegen bezuinigen op ambassades.

Ten tweede moet de inzet gericht zijn op de versterking van de Europese Unie. „Bouw mee aan een Europa dat een volwaardige machtspool vormt.” Tenslotte moet samenleving duidelijk worden gemaakt wat er op het spel staat. Burgers en bedrijven moeten hierbij veel meer betrokken worden.

Er moet snel gehandeld worden, vindt de raad. „Nederlandse en Europese spelers moeten daarbij beseffen dat het spel in hoog tempo zeer grimmig en grillig is geworden. Die ontwikkeling zet door. Er is daarom geen ruimte voor treuzelen en naïviteit.”