Dat blijkt uit een nieuw rapport van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), dat dinsdag werd gepubliceerd. Het IKNL onderzocht voor vijf veelvoorkomende kankersoorten (borstkanker, niet-kleincellige longkanker, darmkanker, prostaatkanker en melanoom) hoe het inkomen van patiënten samenhangt met hun behandeling.

De meest opvallende cijfers: bij uitgezaaid melanoom –een vorm van huidkanker– krijgt 67 procent van de patiënten uit de hogere inkomensgroepen immuuntherapie, tegenover 47 procent van de patiënten met een lager inkomen. Ook in de behandeling van uitgezaaide dikkedarmkanker zijn grote verschillen zichtbaar: van de patiënten met een hoger inkomen krijgt 54 procent chemotherapie om de kanker af te remmen, van degenen met een lager inkomen 39 procent.

Van de patiënten die wel behandeld worden, kiezen degenen met een lager inkomen vaker voor een minder ingrijpende behandeling.

Ongewenste effecten van de behandeling, zoals complicaties of ziekenhuisopnames, komen niet vaker voor bij patiënten met een lager inkomen. Wel bezoeken patiënten met vergevorderde kanker uit de laagste inkomensgroepen in het laatste halfjaar van hun leven vaker een zorgverlener dan patiënten met een hoger inkomen.

Lees ook

Sommige kankersoorten vaker vastgesteld bij rijkere mensen

Overgewicht

Meerdere factoren kunnen deze verschillen verklaren, stelt het rapport, hoewel een deel van de oorzaken onduidelijk blijft. Zo hebben patiënten met een lager inkomen vaker bijkomende aandoeningen of overgewicht en roken zij vaker. Dat kan ervoor zorgen dat bepaalde behandelingen niet uitgevoerd kunnen worden.

Daarnaast zijn patiënten met een lager inkomen minder vaak in staat of bereid om verder te reizen voor een behandeling. Zij beschikken bijvoorbeeld niet over het geld of het netwerk om dagelijks op en neer te reizen naar een verafgelegen ziekenhuis.

Mensen met een lagere sociaaleconomische status hebben vaak ook minder gezondheidsvaardigheden, terwijl die nodig zijn om informatie over gezondheid te vinden, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken. Dit kan een rol spelen in het wel of niet kiezen voor een bepaalde behandeling.

Spreekkamer

Daar ligt een belangrijke taak voor zorgverleners, vindt dr. Gudule Boland. Zij is projectleider en adviseur bij Pharos, het landelijk expertisecentrum voor gezondheidsverschillen. „Het IKNL-rapport laat zien dat sociaaleconomische verschillen ertoe doen in de behandeling van kanker. Ik hoop dat het onderzoek zorgverleners eraan herinnert dat zij hun zorg voor mensen met een lagere sociaaleconomische status wellicht anders moeten gaan inrichten.”

Bijvoorbeeld in de spreekkamer, waar het gesprek moet aansluiten bij de individuele patiënt. „Stort niet je standaardverhaal uit over iemand, maar kijk of de patiënt de diagnose begrijpt. Neem ook de context waarin de patiënt leeft in ogenschouw en communiceer in begrijpelijke taal, misschien met hulpmiddelen om iets uit te leggen.

„Een specialist moet niet te snel denken: dit leg ik maar niet uit, want de patiënt vindt het toch te moeilijk” - Dr. Gudule Boland, adviseur bij expertisecentrum Pharos

Een specialist moet niet te snel denken: dit leg ik maar niet uit, want mevrouw Jansen vindt het toch te moeilijk. Leer begrijpelijk uitleg geven en controleer of dat is gelukt door de patiënt in eigen woorden te laten herhalen wat zojuist verteld is.”

Niet alleen zorgverleners zijn aan zet, benadrukt Boland. „Gezondheidsverschillen ontstaan door allerlei factoren. Waar je geboren bent, waar je woont, de vaardigheden die je hebt… Het aanpakken ervan is een taak van veel verschillende partijen. Maar een deel is op te lossen in de zorg.”

Dat kan dus in de spreekkamer, maar bijvoorbeeld ook door extra ondersteuning te bieden na afloop van zo’n gesprek. „Ook zou het mooi zijn dat de zorgverzekeraar mensen tegemoetkomt als een bepaalde behandeling meer geld kost, bijvoorbeeld doordat je er verder voor moet reizen. Geld vergroot nu eenmaal de mogelijkheden.”