De affaire rond Gross (34) begon een maand geleden met een artikel in het dagblad Mlada fronta Dnes. De krant had onderzoek gedaan naar de financiering van Gross’ huis in de Praagse wijk Barrandov, dat hij zes jaar geleden kocht. Hoe is het mogelijk -zo vroeg het blad zich af- dat een politicus van eenvoudige komaf, die slechts zeven jaar als parlementariër heeft gewerkt en daarmee niet meer dan 57.000 euro heeft verdiend, ineens 83.000 euro op tafel kon leggen voor de aanbetaling van een huis, dat in totaal 143.000 euro kostte?

Gross had wel een verklaring. Het geld was deels afkomstig van zijn oom Frantisek. Die bleek echter evenmin over een groot vermogen te beschikken.

Ook Frantisek kon het uitleggen. Uit liefde tot zijn neef had hij het geld geleend van een voormalige journalist, die de sociaal-democraten wel een steuntje in de rug wilde geven.

De verslaggever vertelde op zijn beurt dat hij de schuldbekentenis had doorverkocht. Bij hem loopt het spoor van de onbekende geldstroom dood.

Het verhaal rond Gross kreeg nog een extra lading toen het Praagse weekblad Respect deze maand melding maakte van dubieuze financiële transacties waarbij de vrouw van de premier is betrokken. De voormalige kleuterjuf Sarka Grossova is sinds enkele jaren actief in de wereld van het onroerend goed. Haar relatie met haar oude schoolvriendin Libuse Barkova heeft haar nu in de problemen gebracht.

Barkova -eigenares van Escade, een grote erotiekclub in de Tsjechische hoofdstad- kocht onlangs voor een bedrag van 156.000 euro een gebouwencomplex van een bekende, die het zelf tegen betaling van 360.000 euro in eigendom had gekregen. Samen met Grossova, die rechtstreeks bij deze zaak zou zijn betrokken, wilde Barkova een luxe appartementcomplex bouwen.

Hoewel de zaak onopgehelderd is, zijn er vermoedens dat de transactie onder meer bedoeld was om zwart geld wit te wassen. Tegen Barkova loopt bovendien een onderzoek op verdenking van oplichting van verzekeringsmaatschappijen.

De schandalen hebben Gross in roerig politiek vaarwater doen belanden. Afgelopen zaterdag verklaarde de voorzitter van de christen-democratische KDU-CSL, Miroslav Kalousek, dat de kwestie rond de financiering van Gross’ woning constitutionele dimensies had bereikt. Hij eiste daarom het vertrek van de premier.

Die woorden maakten op Gross weinig indruk. De KDU-CSL moest maar uit de coalitie stappen, als die hem niet meer vertrouwde. Anders zou hij president Vaclav Klaus wel vragen, haar ministers te ontslaan. Voor Gross, die vorig jaar het premier- en partijleiderschap van huidig eurocommissaris Vladimir Spidla overnam, is het schandaal niets anders dan een lastercampagne om hem ten val te brengen.

Die mening wordt gedeeld door CSSD-prominenten. Zij wezen zaterdag de eis van Kalousek om Gross te vervangen, categorisch van de hand.

De andere coalitiepartner, de Vrijheidsunie, stelt zich intussen neutraal op. Partijvoorzitter Pavel Nemec verklaarde afgelopen weekend dat de coalitie -die op slechts 101 van de 200 parlementszetels kan steunen- gewoon in staat is haar werk voort te zetten en het programma van de regering uit te voeren.

Hoewel er duidelijk sprake is van een politieke crisis, valt het nog maar te bezien of de regering daadwerkelijk ten val komt. De coalitiepartijen hebben op dit moment geen enkel belang bij nieuwe verkiezingen, aangezien zij bij de kiezers weinig populariteit genieten. In de peilingen ligt de CSSD ver achter op de centrumrechtse Democratische Burgerpartij (ODS), die bij de regionale verkiezingen van afgelopen herfst nog een monsteroverwinning boekte.

ODS-voorzitter Mirek Topolanek heeft de regering er dan ook toe opgeroepen vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Volgens hem is de affaire-Gross slechts het „topje van de ijsberg.” In de regering zouden alle zelfreinigingsmechanismen hebben gefaald. President Klaus, voormalig leider van de ODS, sprak voor de radio van „ongelofelijke escapades”, die Tsjechië zowel naar binnen als naar buiten toe in diskrediet brengen.

De afloop van de crisis is moeilijk te voorspellen. Het is niet denkbeeldig dat de christen-democraten bakzeil zullen halen. Ook voor hen betekent de val van de regering het einde van de macht.

Bovendien is niet iedereen binnen de KDU-CSL onverdeeld gelukkig met de uitlatingen van Kalousek. Vice-partijleider Cyril Svoboda, niet direct een adept van Kalousek, vroeg zijn partij haar harde opstelling tegenover Gross nog eens goed te overdenken. Van Svoboda, tevens minister van Buitenlandse Zaken, is bekend dat hij zijn functie niet graag zou verliezen.

Aan de andere kant wijzen waarnemers erop dat de huidige situatie niet veel langer kan voortduren.

Het crisisberaad van gisteravond leverde in ieder geval niet veel op. Zonder overeenstemming gingen de partijleiders gisteren uiteen. „De coalitie bestaat nog steeds”, aldus Gross na de drie uur durende ontmoeting.