Westerse landen, zoals de VS, Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië, noemen de situatie „buitengewoon ernstig”. Ze beschuldigen Iran van „bewust tegenwerken” van de inspecties door atoomwaakhond IAEA. Iran ontkent alles en heet de inspecteurs van harte welkom.

Hoe ziet het Iraanse atoomprogramma eruit?

Iran was rond 2000 hard op weg nucleair project Amad af te ronden, waaraan het land sinds 1989 werkte. Dat zou het begin zijn geweest van de Iraanse ambities als kernmacht. Volgens het IAEA heeft Iran Amad om onduidelijke redenen in 2003 stopgezet.

De Israëlische inlichtingendienst Mossad betwijfelt de lezing van het IAEA. Volgens haar gegevens is programma Amad nooit stilgelegd, maar voortgezet tot op de dag van vandaag. Iran heeft het programma sinds 2003 opgedeeld in geheime en openlijke activiteiten. In het geheim zou een team van deskundigen voortdurend hebben gewerkt aan de ontwikkeling van een kernwapen. Volgens de Mossad zouden blauwdrukken hiervoor klaarliggen, waarmee het maken van een kernwapen al volledig is voorbereid.

De Amerikaanse denktank Institute for Science and International Security (ISIS) vermoedt dat Iran dichter bij een kernbom is dan ooit. ISIS publiceerde woensdag een rapport waaruit bleek dat Iran een week nodig heeft om genoeg uranium-235 te produceren voor het eerste kernwapen. Binnen een maand zou Iran genoeg ”weapons grade-uranium” kunnen hebben voor zes wapens. Voor een werkende kernbom is minimaal 55 kilogram zogeheten ”weapons grade-uranium” nodig. Dat is splijtstof met minstens 90 procent uranium-235.

Hoe ver is Iran?

Het IAEA rapporteerde in november 2023 dat Iran de productie van weapons grade-uranium fors heeft opgeschroefd. Op 26 december meldde de waakhond dat Iraanse ultracentrifuges maandelijks 9 kilogram splijtstof verrijkt tot 60 procent uranium-235 produceren. In september vorig jaar zou de voorraad hiervan al meer dan 120 kilogram bedragen.

De productie van splijtstof dat is verrijkt tot 60 procent uranium-235 is zorgwekkend omdat het materiaal snel kan worden verrijkt tot 93 procent uranium-235. Het IAEA heeft afgelopen jaar in Iran al materiaal ontdekt dat was verrijkt tot 83,7 procent uranium-235.

Waarom grijpt de atoomwaakhond niet in?

Het IAEA is aan handen en voeten gebonden, sinds Iran de waakhond in februari 2021 de toegang tot de ultracentrifuge in Natanz en Fordow heeft ontzegd. In juni 2022 heeft het IAEA alle monitoringsapparatuur volledig moeten verwijderen uit de fabrieken.

Waarom zou Iran geen vreedzame plannen kunnen hebben met dit hoogverrijkte uranium?

De Iraanse kerncentrales zijn geschikt voor splijtstof met minimaal 3 en maximaal 4,5 procent uranium-235. Verrijkingspercentages van 60 procent zijn ongeschikt voor centrales, maar wel relatief snel op te waarderen naar materiaal voor kernwapens.

Iran toont zich naar buiten toe bereid om de in 2017 beëindigde nucleaire deal met de VS uit 2015, het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), nieuw leven in te blazen. Maar dat lijkt vooral bedoeld om regeringen van westerse landen zand in de ogen te strooien Intern schroeft het land de nucleaire inspanningen alleen maar op.

Is er nog een route waarlangs Iran aan kernwapens kan komen?

Jazeker. Bij de steden Arak en Ahvaz staan zogeheten zwaarwaterreactoren. De IR-40-centrale bij Arak is officieel bedoeld voor de productie van medische isotopen, maar is nog veel meer geschikt voor het vervaardigen van ”weapons grade-plutonium-239”. In 2016 zou het reactorvat bij Arak zijn volgestort met beton, volgens de afspraken van het JCPOA.

Maar er bestaan vermoedens dat de beelden die Iran hiervan beschikbaar stelde, zijn gefotoshopt. De Darkhovincentrale bij Ahvaz is nog in aanbouw.

Nu Iran zich niet meer houdt aan het atoomakkoord, kan de IR-40-centrale bij Arak zomaar weer jaren hebben gedraaid. Tijdens de kernreactie wordt er een deel van de aanwezige uranium-238 omgezet in plutonium-239. Een klein deel van dit plutonium-239 wordt in de reactor verbruikt. Er blijft dus plutonium-239 over in het kernafval. Dit kan worden ingezet in een nog krachtiger atoombom.

Volgens analisten van de Noorse universiteit van Akershus kan Iran jaarlijks 8 tot 10 kilogram weapons grade-plutonium produceren; andere bronnen houden het op 10 tot 12 kilogram per jaar. En dat is genoeg voor één of meer kernwapens, aldus de internationale atoomwaakhond IAEA. Weapons grade-plutonium heeft een plutonium-239-gehalte van minstens 93 procent. Voor een kernwapen is 11 kilogram zuiver plutonium-239 nodig.

Wat als Iran genoeg hoogverrijkt uranium of plutonium heeft?

Dan liggen de blauwdrukken voor het maken van een kernkop volgens de Mossad al klaar.

Wat kan Iran met zo’n kernkop?

Iran zou een kernbom met een truck naar Hezbollah kunnen vervoeren en de bom in of bij Israël tot ontploffing kunnen brengen. Maar de ayatollahs beschikken ook over raketten om de kernkop over grote afstand te lanceren. Zoals de Hoveyzeh-kruisraket, die doelen op 1750 kilometer afstand kan raken. Of de Soumarkruisraket, die met kernkop doelen kan treffen op een afstand van 2000 tot 3000 kilometer.

Daarnaast ontwikkelt Iran ook een arsenaal aan ballistische raketten, zoals de Ghadr-1, die een kernkop van 750 kilogram over 2000 kilometer kan vervoeren. Momenteel test Iran de Ghaem-100, een drietrapsraket die 4000 kilometer ver komt met een lading van 1000 kilogram. Niet alleen Israël, maar ook West-Europa ligt ruimschoots binnen het bereik van de Iraanse raketten.