In de Somalische hoofdstad Mogadishu was het vorige week flink raak. Duizenden mensen scandeerden leuzen tegen president Muse Bihi Abdi van de autonome regio Somaliland en de Ethiopische premier Abiy Ahmed.

De reden? Somaliland –officieel onderdeel van Somalië– en de Ethiopische autoriteiten in Addis Abeba tekenden op nieuwjaarsdag een intentieverklaring waarmee het door land ingesloten Ethiopië toegang krijgt tot de zee via de havenstad Berbera aan de Golf van Aden. Komende halve eeuw zal Ethiopië een gebied van 20 kilometer aan kustlijn in Somaliland huren en mogen gebruiken voor commerciële en militaire doelen.

Wat daar tegenover staat, is nog niet helemaal duidelijk. De tekst van de intentieverklaring is nog niet openbaar gemaakt. Somaliland beweert echter dat Ethiopië met de deal belooft de autonome regio op termijn als onafhankelijke staat te zullen erkennen. Ethiopië zelf maakt daar geen melding van, maar verklaarde op X slechts met de deal „elkaars belang te willen bevorderen door samenwerking”.

Geïsoleerd

De autonome provincie Somaliland, met naar eigen zeggen 3,5 miljoen inwoners, verklaarde zich in 1991 onafhankelijk van Somalië. De facto is de regio zelfbesturend: het drukt eigen munten, schrijft verkiezingen uit, heeft een veiligheidsapparaat en geeft paspoorten uit. Maar het land wordt internationaal door geen enkele staat erkend en Somalië rekent de autonome provincie nog steeds tot zijn territorium. Het straatarme Somaliland verkeert daardoor in een internationaal isolement.

Door met Ethiopië een deal te sluiten, zal daar verandering in komen, hopen de autoriteiten. Ook krijgt Somaliland een aandeel in de nationale luchtvaartmaatschappij Ethiopian Airlines, zei de nationale veiligheidsadviseur van de Ethiopische premier, Redwan Hussein. Hij sprak vorige week de verwachting uit dat de onderhandelingen over een maand worden afgerond.

De overeenkomst zou ook voor Ethiopië economische voordelen met zich meebrengen. Premier Ahmed geeft al langer aan dat het voor hem topprioriteit is om zijn land weer toegang te geven tot de zee. Ethiopië ligt, sinds de onafhankelijkheid van Eritrea in de jaren 90, omgeven door land. Zo’n 95 procent van de internationale handel van het land verloopt nu via buurland Djibouti, dat wel aan zee ligt. Daarvoor moet Addis Abeba jaarlijks ruim een miljard dollar aan havengelden betalen – een enorm bedrag voor een land waar een zesde van de 120 miljoen bewoners van voedselhulp afhankelijk is. Vandaar dat Ethiopië zijn opties voor zeetoegang wil uitbreiden.

Schending

Somalië is echter woedend over de deal die in de maak is. Ethiopië zou met het akkoord het eerste land worden dat Somaliland als onafhankelijk erkent. De Somalische president Hassan Sheikh Mohamud noemt de overeenkomst een „schending van onze nationale soevereiniteit en territoriale integriteit” en ondertekende zaterdag een wet waarmee hij de deal nietig verklaart. Ook belooft Mohamud het grondgebied met „alle wettelijke middelen” te zullen verdedigen en riep hij de Somalische ambassadeur uit Ethiopië terug.

Ook omliggende landen als Djibouti, Egypte en Eritrea veroordelen de voorlopige deal. Commissievoorzitter van de Afrikaanse Unie (AU) Moussa Faki Mahamat maande woensdag tot „kalmte en wederzijds respect om de oplopende spanning te de-escaleren”. De Verenigde Staten en de Europese Unie dringen er bij Ethiopië op aan om de territoriale soevereiniteit van Somalië te respecteren. Ze vrezen dat met de deal een einde komt aan de vrede en stabiliteit in de Hoorn van Afrika„

Afgelopen woensdag reageerde de Ethiopische regering met een eigen verklaring over de gesloten deal. De intentieverklaring zou slechts een bepaling bevatten „om een beoordeling mogelijk te maken om een standpunt in te nemen over de inspanning van Somaliland om erkenning te krijgen”. Ethiopië ontkent de regio als onafhankelijk te gaan erkennen. De deal zou slechts over economische samenwerking gaan, iets waar andere landen ook met Somaliland afspraken over gemaakt zouden hebben. „Toen hoorden we ook geen gemopper of geklaag”, aldus de Ethiopische regering in de verklaring.