Ook in latere campagnes speelde de gezondheid van de overheidsfinanciën vaak een voorname rol. Dat was ditmaal zeker níet het geval. Blijkbaar mist het onderwerp urgentie. Volop dure ambities en wensen, dat wel, maar weinig onderbouwing van hoe we die gaan betalen. Van de grotere partijen maakten PVV, NSC en BBB zich er gemakkelijk vanaf door hun plannen niet eens te laten doorrekenen. Met ongedekte cheques kun je veel beloven. Gratis bier, in bewoordingen die aan populariteit wonnen na een recent Kamerdebat.

We hebben een periode achter ons waarin alles mogelijk leek. Toen corona de economie verlamde, strooide Den Haag met tientallen miljarden euro’s. Minister Wopke Hoekstra had diepe zakken, verzekerde hij. En tijdens de gascrisis ontving de burger ruimhartig compensatie voor de prijsexplosie.

Maar afgelopen september verscheen, met het oog op de kabinetsformatie, een rapport van de Studiegroep Begrotingsruimte. Daarin zitten deskundigen van ministeries, planbureaus, De Nederlandsche Bank en uit de wetenschap. Hun dringende advies: nu besluiten tot een koerscorrectie, structureel 17 miljard euro bezuinigen om het huishoudboekje op orde te houden. Zonder aanpassingen stijgen het begrotingstekort en de staatsschuld op termijn tot boven de maxima in de spelregels van de EU van respectievelijk 3 en 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Sommige partijen hebben daar misschien geen boodschap aan, maar dat past in ieder geval niet bij de Nederlandse reputatie.

Waardoor verslechtert het beeld? De kosten van de zorg en de vergrijzing (AOW) blijven oplopen. Lenen is fors duurder geworden en hogere rentebetalingen betekenen dat er minder geld is voor andere, nuttige uitgaven. De economische groei stagneert, we verkeren in een recessie, wat leidt tot geringere belastingopbrengsten; minder btw bijvoorbeeld.

Ombuigen, let op de centen, luidt daarom de aanbeveling. Ik heb er in de campagne echter niemand over gehoord. Er liggen, zoals gezegd, dure wensen op tafel, met name van de PVV, waaronder verhoging van het minimumloon, wat via de koppeling doorwerkt in de AOW, en afschaffing van het eigen risico in de zorg. Verhoging van het defensiebudget en de stikstof- en klimaataanpak vergen eveneens forse bedragen.

Welk prijskaartje hangt er straks aan het beleid van de te vormen coalitie? Wie betaalt de rekening? Tijdens de onderhandelingen over een regeerakkoord dient zich op enig moment onvermijdelijk de confrontatie met de financiële werkelijkheid aan. Die noopt wellicht tot pijnlijke keuzes. De formatie dreigt uit te lopen op een lege schatkist of –wat uiteindelijk waarschijnlijker is– een teleurgestelde kiezer.

De auteur is oud-redacteur economie van het RD.