Premier Zjvania overleed afgelopen donderdag aan de gevolgen van een koolmonoxidevergiftiging. De gasvergiftiging zou zijn veroorzaakt door een lekkende kachel in het appartement van Raoul Joesoepov, bij wie Zjvania op bezoek was. De plaatsvervangend gouverneur van de regio Kvemo-Kartli was een goede vriend van de premier. Ook hij kwam om het leven.

Volgens de minister van Binnenlandse Zaken, Nano Merabisjvili, ging het „kennelijk om een ongeluk.” Aanwijzingen dat er opzet in het spel is, zijn er volgens de autoriteiten niet. Sporen van geweld zijn er niet gevonden en de lichamen van beide slachtoffers vertoonden de voor een koolmonoxidevergiftiging kenmerkend vlekken. Bloedonderzoek wees in dezelfde richting.

Er is op voorhand weinig reden om aan de officiële lezing te twijfelen. De omstandigheden rond de dood van Zjvania wijzen op een wijdverbreid probleem in de Kaukakusrepubliek: gaskachels afkomstig uit buurland Iran. Het komt herhaaldelijk dat die verkeerd worden geïnstalleerd doordat Georgische monteurs de gebruiksaanwijzing niet kunnen lezen. De afgelopen vier jaar kwamen in Georgië zo’n tachtig mensen om het leven als gevolg van problemen met kachels.

Toch zijn er in Georgië, waar complottheorieën er ingaan als zoete koek, velen die zich afvragen of er niet meer achter de dood van Zjvania schuilgaat. Zij wijzen bijvoorbeeld op de gespannen toestand in het land vanwege de kwestie Zuid-Ossetië. Deze de facto onafhankelijke deelrepubliek van Georgië streeft naar aansluiting bij Rusland. De regering in Tbilisi -die vorig jaar nog met succes haar gezag herstelde in de opstandige regio Adzjarië- wil Zuid-Ossetië echter weer binnen haar invloedssfeer brengen. Onlangs nog beloofde president Michail Saakasjvili de republiek verregaande autonomie binnen Georgië - een voorstel dat door de leiders van Zuid-Ossetië werd afgewezen. Zjvania was verantwoordelijk voor de pogingen om via onderhandelingen een oplossing te vinden voor het conflict.

Schijnbaar als reactie op het voorstel van Saakasjvili ontplofte -twee dagen voor de dood van Zjvania- een autobom in Gori, dat vlak bij de grens met Zuid-Ossetië ligt. Bij de aanslag op het politiebureau verloren 3 agenten het leven en raakten 26 personen gewond. Saakasjvili sprak van een „terroristische daad.” „Deze is veroorzaakt door krachten die gekant zijn tegen het toenemen in kracht en de verdere ontwikkeling van Georgië”, aldus de president. Functionarissen in Zuid-Ossetië ontkenden echter dat de regio bij de aanslag betrokken was.

Niet alleen op straat hebben de mensen hun vragen bij de officiële lezing over de dood van hun premier. Ook parlementariërs hebben zo hun twijfels. „Men heeft de indruk dat deze tragische feiten zich niet toevallig hebben voorgedaan”, liet Alexander Gamberidze, leider van de meerderheid in het parlement, weten. Aleko Sjalamberidse beschuldigde zelfs Rusland ervan de minister-president om het leven te hebben gebracht.

Om aan alle geruchten en speculaties een einde te maken, gaan deskundigen van de Amerikaanse federale recherche FBI zich over de dood van Zjvania buigen. Ook zullen ze de toedracht van de aanslag in Gori onderzoeken, gaf de Amerikaanse ambassadeur in Georgië, Richard Miles, maandag te kennen. De betrokkenheid van de FBI bij het onderzoek van de Georgische autoriteiten moet iedere achterdocht wegnemen.

De dood van de 41-jarige Zjvania, die afgelopen zondag onder grote belangstelling werd begraven, betekent een gevoelig verlies voor Georgië. De premier speelde een belangrijke rol in de zogenoemde Rozenrevolutie, die in november 2003 leidde tot de val van president Eduard Sjevardnadze. De leider van de opstand, Michail Saakasjvili, benoemde Zjvania na de in januari 2004 gehouden presidentsverkiezingen tot premier, hoewel Zjvania graag zelf president was geworden. De grotere populariteit van Saakasjvili maakte dat echter onmogelijk. Bovendien wist hij dat hij als man met Armeense wortels geen kans maakte om het hoogste staatsambt te bekleden.

Zjvania werd gezien als de drijvende kracht achter de economische hervormingen in Georgië. Volgens waarnemers in het land werd hij alom gerespecteerd als een zeer bedreven en efficiënt politiek leider. Onder zijn leiding zijn inmiddels de nodige successen bereikt. Er is een voortvarend begin gemaakt met de bestrijding van de corruptie. De inkomsten van de staat zijn het afgelopen jaar verdriedubbeld, onder meer doordat gearresteerde ambtenaren uit de tijd van Sjevardnadze verduisterde gelden moesten terugbetalen om weer op vrije voeten te kunnen komen.

De extra gelden kwamen niet alleen ten goede aan de infrastructuur -onder andere de wegenbouw- maar ook aan gepensioneerden. Die zagen hun geringe inkomen verdubbelen. Daarnaast is het salaris van politieagenten flink opgeschroefd, zodat zij de burgers niet meer hoeven te bestelen om rond te kunnen komen. Het politieapparaat onderging sowieso een metamorfose. Veel agenten uit de tijd van Sjevardnadze zijn vervangen door ’onbezoedelde’ krachten, die in een nieuw uniform zijn gestoken en in nieuwe auto’s rondrijden. Zij genieten weer het vertrouwen van de burgers op straat.

Premier Zjvania en president Saakasjvili golden -samen met parlementsvoorzitter Nina Boerdzjanadze- als de sterke leidslieden van Georgië. Hun onderlinge relatie was echter gecompliceerd. De gematigde en evenwichtige Zjvania, die evenals Saakasjvili ooit bondgenoot van Sjevardnadze was, bewandelde liever de weg van de geleidelijkheid om zijn doelen te bereiken. Hij vormde daarmee een goed tegenwicht voor de heetgebakerde president, die nogal eens de confrontatie zoekt.

Met het verscheiden van Zjvania, die een vrouw en drie kinderen achterlaat, wordt de macht van Saakasjvili nog groter, zeker nu hij voorlopig de regering aanvoert. „Ik ben de president en neem de leiding van de uitvoerende macht. Ik beveel de regering weer aan het werk te gaan”, aldus Saakasjvili na de dood van Zjvania. De rem die de ”hersens van de regering” vormde, is de president kwijt. Geen vrolijk perspectief voor een land dat naast Zuid-Ossetië ook de separatistische, pro-Russische regio Abchazië weer binnen zijn invloedssfeer wil brengen.