De Arabische landen stoorden zich aan de Nederlandse steun voor Israël. Daarom draaiden ze de oliekraan dicht. Ook andere landen kregen ermee te maken. De Israëlische regering liet automobilisten zelf kiezen op welke dag van de week ze niet zouden rijden. Die keuze werd wel gestuurd: „Kiezen zij voor de zaterdag, dan kunnen zij profiteren van een korter rijverbod”, meldde de pers. „Dit gebeurt om de automobilisten ertoe te brengen de Sabbath zoveel mogelijk te eerbiedigen. Op weekdagen duurt het verbod 24 uur vanaf ’s morgens 0.20 uur. Op zaterdag eindigt het rijverbod tegen zonsondergang, het einde van de Sabbath volgens de Joodse wet.”

Lees ook

Improviseren op de autoloze zondag

In Nederland mochten automobilisten tien zondagen achtereen, van 4 november 1973 tot 6 januari 1974, alleen met een ontheffing de weg op. Het rijverbod gold niet voor politie, brandweer, ambulancevervoer, huisartsen, wijkverpleegsters en dierenartsen. „De geestelijke verzorgers zijn echter niet vrijgesteld”, meldde het Reformatorisch Dagblad. „Predikanten die in een andere plaats moeten voorgaan, kunnen een bijzondere heffing aanvragen bij de Rijksverkeersinspecties.”

De krant deed verslag van het parlementair debat over de maatregel: „Het SGP-kamerlid C.N. van Dis drong gisteravond in de Tweede Kamer bij de regering aan op ontheffingen voor: kerkgangers die op grote afstand van het bedehuis wonen; bejaarden of invaliden die niet in staat zijn te voet ter kerke te gaan; gewetensbezwaarden die uit principe ’s zondags niet in een bus, trein, tram of taxi stappen en gebruik moeten maken van eigen auto of die van mede-kerkleden. Ook voor „het leiden van kerkdiensten” en „het uitoefenen van dringende pastorale bezigheden” (bijv. ziekenbezoek) achtte de SGP’er ontheffing van het zondagsrijverbod gewenst.”

Zo scheutig wilde de regering niet zijn. „Op geen enkele wijze worden kerkgangers en hun voorgangers gediscrimineerd. Er worden gelijke maatstaven aangelegd voor allen die zich op zondag moeten verplaatsen”, zei premier Den Uyl. „Als 10 procent van alle autobezitters een ontheffing voor zich opeist, betekent dit dat ’s zondags nog altijd zo’n driehonderdduizend auto’s op de weg zijn”, hield staatssecretaris Van Hulten (Verkeer en Waterstaat) de Kamer voor.

Kerkbezoek

”Nederland hield zich aan het rijverbod”, kopte het RD daags na de eerste autoloze zondag op de voorpagina. De redactie voegde er een bovenkopje aan toe: ”Wat een rust gisteren…”​ Niet iedereen was gehoorzaam geweest. „Daarbij zijn ook enkele gevallen van het varen met motorboten.” De politie was streng: overtreders „raakten in de meeste gevallen hun auto’s kwijt”.

Het aantal treinreizigers was veel groter dan anders. „Vele nieuwe klanten bleken jaren geleden voor het laatst in de trein gezeten te hebben. Dit bleek uit vragen naar een perronkaartje en naar enkele reis derde klas. Velen hadden ook nog de prijzen in het hoofd van jaren geleden.”

De maatregel had aan het kerkbezoek geen afbreuk gedaan, zo bleek uit een peiling. „Vrijwel alle ondervraagde pastores waren verbaasd over dit resultaat. Voor alle kerken stonden massa’s fietsen en brommers. Sommige bezoekers hadden 20 km gereden. Veelal werd ruim van de algemene ontheffing geprofiteerd om invaliden en mindervalide bejaarden naar de kerk te rijden. Hier en daar werden taxi’s ingeschakeld. Predikanten die op eenzelfde dag verschillende diensten moeten verzorgen, kregen een ontheffing. Door sommige pastores werd de wens geuit om ook een ontheffing te krijgen voor organisten en dirigenten, die vaak snel van kerk naar kerk moeten rijden.”

Extra ritten

Het rijverbod leidde soms juist tot meer ritten dan anders: „De diensten in de Gereformeerde Gemeente Apeldoorn (ochtend: leesdienst; middag: ds. H. Ligtenberg uit Terwolde-De Vecht) waren evenmin minder druk bezocht dan op andere zondagen. Een enkele automobilist had ontheffing gekregen of viel onder de regeling voor invaliden en bejaarden. Ds. Ligtenberg had echter geen ontheffing gekregen, zodat hij uit Terwolde moest worden afgehaald door een lid van de Apeldoornse gemeente. Deze predikant moest ook nog een avonddienst vervullen in de Geref. Gemeente van Deventer en hij was voor vervoer weer afhankelijk van een Apeldoorner, die wel zijn auto kon gebruiken.”

Een student uit hetzelfde kerkverband die in Mijdrecht preekte, had ontheffing om ’s middags naar Nieuwer Ter Aa te gaan. Zijn auto wilde echter niet starten. Toen waagde zijn gastvrouw het er maar op en reed hem in haar eigen auto naar de buurgemeente, hoewel zij geen ontheffing had.

Ongevallen

Streekgemeenten hielden soms op meerdere locaties diensten. Er waren ook plaatsen waar de situatie weinig verschilde van normaal. „De autoloze zondag levert voor de Urkers helemaal geen problemen; men kent praktisch geen andere zondag”, constateerde ds. J.H. Velema in De Wekker.

Door het rijverbod daalde het aantal verkeersongevallen. De pers meldde echter dat twee kerkgangers waren omgekomen. Een jongen in Barneveld werd geschept door de auto van een huisarts, een oudere vrouw in Apeldoorn door een bus.