Heldere diagnose geeft ruimte om beperking te omarmen
Ook in de ggz is gewoon duidelijke diagnostiek nodig. Het hebben van autisme of ADHD moet gewoon gelabeld worden. Want is er een diagnose, dan kan er tot behandeling worden overgegaan.
De laatste weken was er behoorlijk wat aandacht voor de geestelijke gezondheidszorg. Er was een artikel over euthanasie vanwege psychische problemen (RD 27-9). Er was een interview met moeder en dochter Zeeman (RD 7-10). En er verscheen een essay van Ewoud de Jong (RD 7-10). Laatstgenoemde kwam ook in de podcast ”Sprekend RD” aan het woord.
Een gemene deler van deze bijdragen was volgens mij de problematiek van de lange wachtlijsten bij de ggz. Deskundigen zullen dit beamen en vanuit zijn achtergrond heeft Ewoud de Jong dit ook gesignaleerd.
In zijn essay haalt De Jong drie observaties voor het voetlicht om te doordenken wat er aan de basis van de toename van de ggz-problematiek ligt. En het daarmee gepaard gaande oplopen van de wachtlijsten. Deze observaties geven woorden aan een vermoeden dat er aan deze problematiek primair maatschappelijke en culturele ontwikkelingen ten grondslag liggen. De Jong spreekt over de juiste afstemming en resonantie (weerklank) om een onbalans tegen te gaan. We hoeven in veel gevallen niet meer te spreken over een stoornis, maar we letten primair op de resonantiebehoeften van elkaar.
Labelen
Nu ga ik deze beschouwing niet tegenspreken. Dit zou ook niet kunnen, want deze observatie is op persoonlijke ervaring gestoeld. Ik ben het er zelfs grotendeels mee eens. Wat ik wel graag wil benadrukken, is dat een heldere diagnose en een bijbehorende behandeling of psycho-educatie enorm helpend kunnen zijn. Ik waag het erop om het zelfs levensbevorderend te noemen. Levensbevorderend in een ”ruimere zin”. Graag leg ik uit wat ik hiermee bedoel.
Ik werd getriggerd door De Jongs constatering na zijn eerste observatie. Hij vraagt zich af waarom het anders-zijn –het hebben van autisme of ADHD– per se ”gelabeld” moet worden. Ik ben er namelijk van overtuigd dat er ook in de ggz gewoon duidelijke diagnostiek nodig is.
Labelen dus. Niet om het labelen op zich, maar om dezelfde reden waarom een arts vaststelt dat zijn patiënt aan een kwaal lijdt: om via een diagnose tot behandeling over te kunnen gaan. Hier stopt de vergelijking overigens direct, omdat aandoeningen zoals autisme en ADHD levenslang zijn. Is dit erg? Nee, helemaal niet. Maar daarover straks meer.
In veel gevallen moet dat ”verlossende” woord gewoon een keer komen. Waarom? Omdat mensen met autisme en/of ADHD nog amper verder kunnen op een weg die tot dan toe is bewandeld. Ik weet niet om hoeveel mensen het gaat. Ik weet ook niet welk percentage van de enorme wachtlijsten deze groep vertegenwoordigt. Ik weet wel uit eigen ervaring dat er een enorme last kan wegvallen wanneer er (in mijn geval) autisme wordt geconstateerd.
Bevrijding
Dit is een proces van zoeken en worstelen. Een weg van nieuwe hoop en pijnlijke teleurstellingen. Van verwachtingen die meestal moe(s)ten worden bijgesteld. Vragen als: „Waarom lukt mij dit niet?” of „Wat is er toch met mij aan de hand?” dienen zich aan. Ik wil graag benadrukken dat dit zeer serieuze vragen zijn. Ook pijnlijke vragen. Wat valt alles dan op de juiste plek wanneer iemand te horen krijgt dat er met hem of haar helemaal niets aan de hand is. Hij of zij krijgt wel te horen dat het brein anders werkt en dat daarmee rekening moet worden gehouden. En wat is het een bevrijding wanneer je weet dat je daar rekening mee mág houden, omdat het hoort bij je identiteit.
Een heldere diagnose is daarmee geen eindpunt maar een beginpunt. Maar de grote lijn ligt vast: dit is het en daar mag je het mee doen. Hiermee worden nieuwe wegen geopend.
Dit noem ik nu levensbevorderend in een ”ruimere zin”. Met goede moed weer in het leven te mogen staan. De gaven en kwaliteiten die anderen van jou zagen, kun je dan zelf ook beter zien. Je mag als het ware je eigen identiteit weer omarmen. Andere keuzes maken bij wat je altijd voor ogen had, is dan geen falen meer, maar een goede beslissing die rust geeft. Het mag neergelegd worden op de bodem van die bevrijdende diagnose.
Psalm 139
Voor een christen is er nog iets dat veel rijker is. Het ”iets” uit het verleden krijgt een naam. En wat een naam heeft, kunnen we nog beter bij de Heere brengen. „Ja Gij, Wiens wijsheid nimmer faalt, hadt mijn geboortestond bepaald: eer iets van mij iets begon te leven, was alles in Uw boek geschreven” (Ps.139: 9 berijmd). Dat geeft rust.
De auteur is werkzaam in het onderwijs.
