In minder dan 24 uur vielen er drie doden. Twee mensen lieten vorige week woensdag het leven tijdens twee afzonderlijke schietincidenten. Enkele uren later stierf een vrouw van in de twintig bij een explosie in Uppsala, ten westen van Stockholm. Volgens Zweedse media was deze jonge leerkracht niet eens het doelwit van de aanslag, maar een persoon in het aangrenzende huis.

Reden voor de Zweedse premier Ulf Kristersson om zich in een zeldzame televisietoespraak tot het geschokte volk te richten. „Dit is een moeilijke tijd voor Zweden. Een 25-jarige vrouw ging gisteravond op een volkomen gewone avond naar bed, maar werd nooit meer wakker”, zei de premier daags na het geweld.

Meedogenloos

Het Scandinavische land kampt al jaren met bendegeweld, maar een vete tussen criminele groepen over drugs en wapens drijft het geweld de laatste tijd op tot ongekende hoogte. Het geweld komt allang niet meer alleen voor in achterstandswijken van grote steden, maar heeft zich ook verspreid naar kleinere plaatsen. Daarnaast vinden de afrekeningen steeds vaker plaats in de publieke ruimte.

Met twaalf doden door schietpartijen en explosies is september de dodelijkste maand in de afgelopen vier jaar. Vorig jaar kwamen er in het land ruim zestig mensen om het leven bij schietincidenten, het hoogste aantal ooit. Dit jaar gaat met meer dan veertig slachtoffers dezelfde kant op. „Zweden heeft nog nooit zoiets gezien. Geen enkel ander land in Europa maakt dit mee”, zei Kristersson.

De bendes gaan steeds meedogenlozer te werk, waarschuwde de Zweedse politiechef Anders Thornberg. Daarvoor rekruteren ze vaak minderjarigen en geven hun wapens en het adres waar ze de aanslag moesten plegen”. Door deze werkwijze vallen er regelmatig doden onder omstanders. Ook zijn gevallen bij de politie bekend waarbij kinderen zelf contact opnemen met criminele bendes.
Ook betreft het steeds vaker jonge slachtoffers. De 13-jarige Milo, van wie alleen de voornaam is vrijgegeven, is in september het zoveelste slachtoffer van het brute geweld. Hij wordt in het hoofd geschoten en gedumpt in een bos buiten Stockholm. De dood van de jongen zou zelfs in de criminele wereld voor verontwaardiging hebben gezorgd.

Kindsoldaten

„We gaan jacht maken op de bendes. We gaan de bendes verslaan”, beloofde de Zweedse premier vorige week, die een harde aanpak voorstaat. Kristersson (59) van de Gematigde Uniepartij staat sinds vorig jaar aan het roer van een centrumrechtse minderheidsregering met steun van de anti-migratiepartij Zweedse Democraten.

De Zweedse leider wil het geweld beteugelen met hulp van het leger. „De politie kan niet al het werk zelf doen”, zei Kristersson. Politiechef Thornberg maakte al snel daarna duidelijk dat de strijdkrachten geen „directe” politietaken zullen krijgen. Het zal gaan om de inzet van bijvoorbeeld helikopters of het delen van kennis over explosieven.

Het leger heeft ook helemaal geen bevoegdheden om specifieke politietaken over te nemen, zegt Marika Ericson van de Zweedse Defensie Universiteit. Als de regering wil dat de strijdkrachten arrestaties verrichten, zal eerst de wet aangepast moeten worden, verklaarde ze tegen de Zweedse krant Aftonbladet. Pas als het bendegeweld als terreur is bestempeld, heeft de krijgsmacht meer mogelijkheden.

De Zweedse regering komt met een pakket aan maatregelen. Dinsdag presenteerde ze een ”camera-offensief”: 2500 extra camera’s en het gebruik van gezichtsherkenning. Ook wil de premier de instroom van migranten tot een minimum terugbrengen. „Een onverantwoordelijk immigratiebeleid en mislukte integratie hebben ons hier gebracht,” zei Kristersson. Het Scandinavische land voerde decennialang een liberaal beleid.

Ook liggen er plannen om het strafrecht te wijzigen, om jonge daders zwaarder te kunnen straffen en het rekruteren van jongeren in bendes tegen te gaan. „De Zweedse wetgeving is niet ontworpen voor bendeoorlogen en kindsoldaten, maar daar brengen we nu verandering in”, aldus de premier.