Tegenstanders van globalisering wijzen meestal op de nadelen die arme landen erdoor ondervinden, bijvoorbeeld doordat het rijke Westen ze eenzijdig de wet voorschrijft. Safranski heeft een heel andere invalshoek. Hij kijkt naar het Westen en stelt de individuele mens daar centraal. In zijn woonplaats Berlijn legt hij uit waarom hij globalisering ook vanuit dat perspectief geen vooruitgang vindt.

„Door de media- en nieuwscultuur, met haar indringende boodschappen en beelden, maken we deel uit van een wereldwijd netwerk dat een deel van mijn persoonlijke leefwereld is geworden, een pseudo-omgeving van het verre, zou je kunnen zeggen.” Safranski spreekt in dit verband -en in navolging van de Duitse filosoof Martin Heidegger- over de ”ontverring van het verre” (entfernung). „Wat heel ver weg gebeurt nemen wij hier tegelijkertijd waar. Het veraf gelegene hindert ons door zijn bedrieglijke nabijheid. En waar vroeger de afstand ons beschermde, dringt nu een verre gebeurtenis onze eigen tijd en ruimte binnen.”

Het gevolg is dat onze eigen leefwereld vol is komen te zitten met beelden over rampen, oorlogen en andere wereldproblemen. Dat lijkt niet zo’n probleem, maar is het wel, vindt Safranski.

„Oorspronkelijk zijn mijn zintuiglijk bereik (waarin ik prikkels ontvang) en mijn mogelijkheid tot handelen (waardoor die prikkels als het ware worden afgevoerd) op elkaar afgestemd. Handelen is dan het passende antwoord op een prikkel. Maar door de prothese van de media is mijn zintuiglijk bereik kunstmatig enorm opgerekt -televisie betekent letterlijk: ver kijken- en blijft mijn mogelijkheid tot handelen daar ver bij achter. Als individu kan ik immers maar heel weinig invloed uitoefenen op al die rampen en problemen die ik mee beleef. Je kunt je opwinding niet meer in daden omzetten om zo al die emotionele prikkels af te voeren.”

Het gevolg van deze scheefgroei is volgens Safranski een permanente staat van hysterie waarin de westerse bevolking verkeert, een onbewuste neiging tot paniek. „Dat verklaart waarom de media in Duitsland ten minste iedere maand een nieuw sensationeel verhaal moeten brengen, om onze neiging tot paniek te voeden en te ontladen.” En alleen langs die weg kunnen kranten en zenders nog de aandacht van het publiek trekken.

De moord op Theo van Gogh is voor Safranski daarvan een concreet voorbeeld. „In Nederland, maar ook in Duitsland speelt het probleem van de mislukte integratie van buitenlanders. Ik zal zeker niet ontkennen dat er ook echt problemen op dat terrein bestaan. Maar het publieke gevoel dat buitenlanders een bedreiging zijn is vele malen groter dan het werkelijke gevaar. In Duitsland zag je dat direct na de moord op Van Gogh heel goed. Toen is ook hier een soort hysterie uitgebroken, terwijl daar bij ons geen enkele aanleiding voor was. Toen zag je iets van die permanente cultuur van hysterie.”

Safranski spreekt zelfs van een „collectieve pathologische” (ziekelijke) situatie die politici voor het blok zet daarop adequaat te reageren.

De Duitse filosoof benadrukt dat het niet honderd procent onzin is wat er aan kwesties zoals onveiligheid te berde wordt gebracht. „Het is meer een mix van feit en fictie en we hebben ”urteilskraft”, een gezond beoordelingsvermogen, nodig om die mix uiteen te rafelen.”

Nu wordt de burger nuchter oordelen extra moeilijk gemaakt doordat ook nog eens allerlei globaliseringsideologieën zich sterk maken. Globalismen, noemt Safranski ze, en ze vertroebelen in grote mate onze waarneming van de werkelijkheid. „Globalismen geven geen beschrijving van de werkelijkheid, ze schrijven iets voor, namelijk: globalisering moet. Het zijn tot norm geworden vormen van globalisering.”

Safranski onderscheidt drie varianten. De eerste is het neoliberalisme. „Het neoliberale globalisme is een ideologie die pleit voor de onbelemmerde beweging van het kapitaal over de wereld. Het stelt het primaat van de economie waaraan staat en cultuur zich moeten conformeren. Wat dat betreft is het neoliberalisme net zo economistisch -of materialistisch- als de vulgaire variant van het marxisme ooit was.”

De tweede variant is die van het antinationalisme. Safranski: „Om de trauma’s van de verwoestende geschiedenis van het nationalisme in Europa te boven te komen, kent dit type globalisme slechts één slogan: Nooit meer nationalisme!”

En ten slotte is er het milieuglobalisme, door Safranski de ideologie van het alarmisme genoemd, met zijn waarschuwingen voor ontbossing en klimaatverandering. „Het is het globalisme van de apocalyps, met een sterk chanterend trekje. De boodschap is immers: Als u dit of dat niet doet gaat onze planeet ten onder.”

Safranski geeft toe dat er ook wetenschappelijke bewijzen zijn voor zaken zoals opwarming van de aarde. „Akkoord, maar vervolgens de realiteit goed inschatten, dat is het probleem.” Een paradox duikt hier volgens hem op. Terwijl het aantal communicatie- en informatiekanalen enorm is toegenomen, is onze kennis van de werkelijkheid blijven steken in halve waarheden. „Soms is helemaal niets weten beter dan slechts de helft te weten.”

De westerse mens raadt Safranski aan goed doordrongen te zijn van zijn beperkte leefwereld en levensduur. „Juist daarom is het van belang goed te selecteren uit wat er op je afkomt. Wat is voor mijn eigen leven nu van wezenlijk belang, en wat niet? In deze geglobaliseerde wereld heeft de mens een filtersysteem nodig waarmee je 90 procent links kunt laat liggen, zodat je toekomt aan de evenwichtige opbouw van je eigen leven, en niet in een publieke hysterie terechtkomt.

Het is de kunst om informatie te negeren, onder het motto: Liever minder maar intensiever, dan veel maar oppervlakkig, halfslachtig en verwarring zaaiend.”