De enige constante factor lijkt wel die van veranderen. Het is essentieel om voortdurend te werken aan persoonlijke en professionele ontwikkeling. ”Duurzame inzetbaarheid” wordt het tegenwoordig genoemd als je je levenslang blijft ontwikkelen en doorgaat met leren om voldoende gekwalificeerd te blijven. Multi-inzetbaar en daardoor aantrekkelijk voor werkgevers.

Hoe pak je dit aan? Een leven lang leren gaat niet alleen over het aanleren van nieuwe vaardigheden. De focus ligt er vooral op dat je als professional handvaten hebt om relevant en wendbaar te blijven in een veranderende sociale én werkomgeving. Het begint bij bewustwording dat het essentieel is om je te blijven ontwikkelen. Regelmatige reflectie helpt om te achterhalen hoe je in een veranderende omgeving nuttig kunt blijven. Vraag jezelf af waar je goed in bent en waar je interesses liggen. Op welk terrein wil je je ontwikkelen en leren? Je moet wel nieuwe dingen wíllen leren en uit je zogeheten ”comfortzone” stappen. En daarna moet je er ook naar willen handelen. Goede voornemens zijn prachtig om van te dromen, maar drogen snel op. Volhouden is wel een dingetje. Nodige vaardigheden hiervoor zijn het versterken van je aanpassingsvermogen en het leren omgaan met onbekende situaties, evenals het ontwikkelen van de kunst om problemen in zulke situaties op te lossen.

Levenslang leren betekent overigens niet dat je wekelijks een bijscholing moet volgen. Vraag je af welke groeibehoefte je hebt. Tegelijkertijd is het een valkuil om te denken dat mensen met veel (werk)ervaring of senioren buiten het arbeidsproces die nog graag (op beperktere schaal) willen doorwerken niet meer hoeven te leren. Elke opleiding heeft zowel functionele als emotionele meerwaarde. Wie gedurende zijn hele loopbaan ontwikkelingskansen krijgt, voelt zich nuttig, gewaardeerd en gezien. Elke les die je leert, maakt het pad vrij voor lessen die nog waardevoller zijn. Elke les die je negeert, komt eigenlijk steeds weer bij je terug. Leer ook van de fouten van anderen, want je hebt niet genoeg tijd om ze allemaal zelf te maken.

Leren is het proces van openstaan voor nieuwe informatie en bereid zijn om je die eigen te maken. Door vergroting van inzicht in situaties (informatie) en in jouw eigen handelen (bewustwording) kun je in de toekomst vaardiger met vergelijkbare situaties omgaan. Duurzame inzetbaarheid is vergelijkbaar met het blijven trainen van je hersenen als een spier. Einstein merkte al op dat de waarde van een opleiding niet ligt in het leren van veel feiten, maar in het trainen van het brein om na te denken. Leren is vergelijkbaar met oefenen in het ontwikkelen van meer hersenkracht. Het gevoel om iets nieuws te leren, leidt er bij ons toe dat we de tijd vergeten en ons niet vervelen. En hoe actiever we met informatie omgaan, hoe beter we leren en onthouden.

Een visualisatie hiervoor is de ”leerpiramide van Bales”. Dit is geen wetenschappelijk onderzochte en bewezen theorie, maar een veelgebruikt beeld om uit te drukken dat hoe actiever je informatie tot je neemt, hoe beter je de informatie zult onthouden. De piramide vertelt, op basis van zeven verschillende manieren van informatieoverdracht, hoe goed je leerstof beklijft. Passief luisteren en lezen laat naar verloop van tijd relatief weinig van het geleerde over. Wie echt wil leren, moet in werkvormen binnen een groep actief discussiëren over de leerstof of het geleerde direct in praktijk brengen. Het allerbeste leerrendement behaal je door zelf les of uitleg te geven aan een ander.

Het leuke van steeds meer leren is het besef dat hoe groter onze kennis wordt, hoe meer onze onwetendheid zich ontvouwt. En zo zou duurzame inzetbaarheid ons op een gezonde manier steeds nieuwsgierig en nederig moeten maken. Je kunt een leerling vandaag iets leren, maar als je zijn nieuwsgierigheid kunt prikkelen, zal hij zijn hele leven blijven leren.

De auteur werkt bij de CHE en Nyenrode Business Universiteit.