Karinthië: wat te doen met Hitler-huis?
Over geen huis in Oostenrijk is meer te doen dan over het monumentale 17e eeuwse pand aan de Salzburger Vorstadt 15 in Braunau aan de Inn. Het is een gebouw zoals je ze in wel meer Oostenrijkse stadjes vindt: een ”Braugasthaus”, een taveerne waar je plaatselijk bier kon drinken. Boven en achter de gelagkamer woonden huurders, zoals het echtpaar Aloïs en Klara Hitler. Op 20 april 1889 beviel Klara van een zoon: Adolf.
Tot grote opluchting van zijn ouders bleek de jongen gezond van lijf en leden. Het echtpaar had voor de geboorte van Adolf twee kinderen op tweejarige leeftijd moeten begraven. Adolf was nog maar enkele weken oud toen de familie naar een ander huis in Braunau aan de Inn verhuisde. Op driejarige leeftijd verlieten de Hitlers het stadje definitief en trokken naar Passau (Beieren). Het verderfelijke werk dat Adolf later vanuit Beieren begon, is genoegzaam bekend.
Na de ”Anschluss” van Oostenrijk in 1938 confisqueerde het ministerie van Binnenlandse Zaken het huis en liet het verbouwen tot een cultureel centrum. Na de oorlog bood het pand tijdelijk onderdak aan een tentoonstelling over de gruwelen van de holocaust. In 1954 werd het huis door de landelijke overheid aan de voormalige eigenaren teruggegeven en tegelijkertijd gehuurd; de stadsbibliotheek werd in het pand ondergebracht. Daarna had het gebouw nog diverse andere functies. Vanaf 2011 stond het leeg en begon een discussie die nog steeds voortduurt.
Wat te doen met het geboortehuis van een van de grootste misdadigers van de twintigste eeuw? Het voornaamste doel van de overheid is om te voorkomen dat de plek een bedevaartsoord voor neo-nazi’s wordt. Mede daarom besloot de Oostenrijkse regering in 2016 het huis te onteigenen. Een commissie van experts en vertegenwoordigers van de joodse gemeenschap werd samengesteld om een nieuwe bestemming voor het pand te vinden.
Tientallen plannen zijn er sindsdien voorgesteld en even zovele verworpen. Afbreken is geen optie, want dat zou internationaal worden gezien als zou Oostenrijk niet in staat zijn met zijn verleden om te gaan. Een educatieve tentoonstelling over de horrordaden van de nationaalsocialisten? Nee, dat is spelen met de mythe van Hitler.
De commissie besloot om in het huis de plaatselijke politie onder te brengen èn een opleidingscentrum over mensenrechten. Deze herfst nog beginnen de werkzaamheden, is het plan. Daarmee krijgt het pand precies de bestemming die Hitler voor ogen had, zo maakt een documentaire van de Oostenrijkse regisseur Günther Schwaiger duidelijk. Uit een krantenartikel uit 1939 blijkt dat het Hitlers wens was om in zijn geboortehuis kantoren voor de autoriteiten te vestigen.
De documentaire laat de discussie over Salzburger Vorstadt 15 weer in alle hevigheid oplaaien. Deze week bood de Oostenrijkse vereniging Vrienden van Yad Vashem aan om haar reizende tentoonstelling ”De rechtvaardigen” in het huis onder te brengen. De expositie gaat over mensen die zich met succes verzet hebben tegen Hitlers industriële massamoord op de Joden. Voorlopig zal de discussie over Oostenrijks meest controversiële huis nog niet verstommen.
