Israëlische satiricus Ephraim Kishon (80) overleden
(AP) De Israëlische satirische schrijver Ephraim Kishon, van wie veel werk in het Nederlands is vertaald, is zaterdag op 80-jarige leeftijd overleden in Zwitserland, waar hij een huis had. Kishon overleed onder de douche aan een hartaanval.
Kishon, die in 1924 in de Hongaarse hoofdstad Budapest werd geboren als Ferenc Hoffmann, stond ambivalent tegenover Israël, dat hem in 2003 de Israël Prijs gaf, de hoogste burgerlijke onderscheiding, voor wat hij in zijn leven tot stand had gebracht. Hij beschouwde de stichting van Israël als het grootste wonder van de 20ste eeuw, maar vond ook dat de Israëlische literatuurcritici en intellectuelen hem onheus behandelden, zei zijn zoon Rafi.
Premier Ariel Sharon beschreef zondag tijdens het wekelijks kabinetsberaad hoe Kishon van een holocaust-vluchteling uitgroeide tot een cultureel icoon. Hij zei dat het door Kishon doorgemaakte lijden zijn ’enorme schrijftalent’ niet in de weg had gestaan. Sharon wees erop dat Kishon in het Hebreeuws schreef, een taal die hij zich als immigrant eigen had moeten maken. President Moshe Katsav noemde Kishon een van de belangrijkste Israëlische kunstenaars. ’Ik denk niet dat er iemand is die het proces van integratie (in de Israëlische samenleving, red.) beter kan beschrijven’, zei Katsav voor de radio.
Kishon ontkwam in de Tweede Wereldoorlog ternauwernood aan de holocaust. Na in een concentratiekamp al aan de dood te zijn ontsnapt slaagde hij er later in te ontsnappen toen hij op weg was naar het vernietigingskamp Sobibor. Later schreef hij: ’Ze hebben zich vergist, ze hebben één satiricus laten leven.’
Na in 1949 naar Israël te zijn geëmigreerd veranderde hij zijn naam in Ephraim Kishon. Dankzij zijn grappige, maar scherpe verhandelingen over het leven in Israël groeide hij uit tot een van de populairste schrijvers van het land. Enkele films waarvoor hij het scenario schreef werden klassiekers, zoals Salah Shabati, over de problemen van een arme, ongeschoolde joodse immigrant uit Noord-Afrika, en Azoulai de politieman. In een cruciale scène in Salah Shabati, oorspronkelijk een toneelstuk, komen immigranten letterlijk als een golf uit zee, om eenmaal aan land te worden zwartgemaakt door ’oudgediende’ Israëliërs. In de volgende scène zijn het dezelfde immigranten die kwaadspreken over weer een nieuwe ’golf’ immigranten. Deze scène wordt nog enkele malen herhaald.
De column die hij in de jaren ’60 lange tijd had in de krant Maariv maakte van hem een opinieleider. Volgens de acteur Haim Topol, die in tal van toneelstukken van zijn vriend Kishon een hoofdrol speelde, liet de toenmalige premier Levi Eshkol zich zeer door Kishon benvloeden.
Kishon was ook in Europa, met name in Duitsland, populair. Volgens zijn zoon deed dat hem veel genoegen. ’Hij zei dat het een geweldig gevoel was dat de kinderen van zijn beulen hem bewonderden’, zei zijn zoon Rafi. Tot de boeken van Kishon die in het Nederlands zijn vertaald behoren Bedriegen is ook een kunst, De wereld een circus, Paradijs te huur en Mijn vriend Jossele en andere satires.