We zagen onder meer Joshua Tree National Park, Goblin Valley, Monument Valley, Capitol Reef, Grand Canyon, Bryce Canyon, het park met de sequoia’s (naaldbomen van tot 2000 jaar oud, 80 tot 90 meter hoog en met een doorsnee tot 10 meter) en Yosemite Park. O ja, we bezochten ook Los Angeles, Las Vegas –een fascinerende stad waar je eigenlijk niet wilt wezen– en San Francisco. En onderweg zagen we zowel woestijngebieden als vruchtbare (landbouw)grond in Californië.

De natuurparken waren indrukwekkend, groots en soms ook mooi. Het indrukwekkendst vond ik de Grand Canyon – de grootse ravijn. Groots in meerdere opzichten. Allereerst is die letterlijk groot: 446 kilometer lang, gemiddeld 16 en maximaal 29 kilometer breed en met een maximale diepte van 1829 meter. De kloof is gevormd door natuurkrachten; het water van de Coloradorivier wordt een grote rol toegedicht. Het is allesbehalve een gelijkmatig gevormde ravijn. In deze enorme kloof zijn allerlei rotsformaties blijven staan. Dat zijn hardere steensoorten die niet weggesleten zijn door water of wind of welke kracht ook die bij het ontstaan van dit natuurfenomeen was betrokken. Op mij maakte de Grand Canyon een diepe indruk.

Veel bezoekers roemen de schoonheid van de ravijn. Voor mij was niet de schoonheid het opvallendst maar het imposante, het grootse karakter ervan. Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat dit wonderlijke verschijnsel door enorme natuurkrachten en natuurgeweld tot stand was gekomen. Dit had ik ook bij Bryce Canyon en Goblin Valley.

Dit leidde tot de gedachte dat kennelijk ook gewelddadige natuurkrachten in zekere zin kunnen leiden tot een ervaring van het grootse. Ik moest denken aan hoe Immanuel Kant sprak over het sublieme in onderscheid tot het schone: „Het schone impliceert harmonie tussen verbeelding en rede. Het sublieme is een esthetische kwaliteit die verwijst naar het onbevattelijke van wat groots is. Het verwijst naar disharmonische, onregelmatige, niet te bevatten en daarmee vaak ook angstwekkende vormen. Onze verbeeldingskracht schiet tekort om te begrijpen wat er gebeurt en alle indrukken te verwerken. De rede schiet dan de verbeelding te hulp” (dank aan ChatGPT en Wikipedia).

Interessant betoog. Bij mij schoot eerder de verbeelding de rede te hulp. De verschillende visies in de gangbare geologie, nog afgezien van meer creationistische visies, wijzen erop dat de rede er (nog) niet uit is. Mijn verbeelding riep de notie op van een catastrofe. Dit bracht mij tot de gedachte dat ook vormen van geweld en afbraak kennelijk kunnen leiden tot iets dat indrukwekkend is, eventueel ook grote schoonheid heeft.

Een ander voorbeeld uit de natuur zijn de herfstkleuren van de bomen. Het afsterven van de bladeren verloopt kennelijk via een proces dat een overweldigende schoonheids-
ervaring kan oproepen die zelfs gedachten wekt aan het paradijs, ook al weten we niet hoe dat eruitzag. Kunnen we deze gedachte nog iets verder uitwerken voor het menselijke bestaan?

C.S. Lewis wijst er ergens op dat kwade krachten soms iets heel moois kunnen oproepen. Hij illustreert dit met zijn ervaring in WO I. Te midden van de verschrikkingen van de loopgravenoorlog, waarin het kwaad zich onverholen toonde, manifesteerde zich ook het goede in deugden als kameraadschap, loyaliteit, opoffering en volharding. En dat op een grootse wijze die in het dagelijks leven niet vaak voorkomt. Deugden die ook iets tonen van Wie de levende God is, de God van Israël. Immers, alles wat goed, waar en schoon is, vindt zijn oorsprong in God.

Hoe wonderlijk is de schepping dat zelfs in gebeurtenissen die verval, afbraak of geweld vertonen zich iets meldt van het ”ontzagwekkende en fascinerende mysterie” (mysterium tremendum et fascinans), een term die wel gebruikt wordt om het goddelijke aan te duiden. Overigens openbaart de God van Israël zich niet allermeest in de natuur maar in het mysterie van de Persoon van Jezus Christus en Zijn werk.

De auteur is emeritus bijzonder hoogleraar christelijke filosofie aan de Wageningen Universiteit.