Christen Israël in de knel
„De nare incidenten in Israël richting christenen en Messiaanse Joden zijn deel van de zoektocht van Joden naar de vorm van hun eigen staat”, schrijft Albert Groothedde.
Zelfs in Nederland maakten media er melding van: de heibel rond een christelijk event op Eerste Pinksterdag in Jeruzalem (RD 29-5). Een flinke groep christenen had zich die bewuste zondag verzameld in een archeologisch park ten zuiden van de Tempelberg. In de buurt van de plaats waar zo’n 2000 jaar eerder de Heilige Geest werd uitgestort, baden de christenen om het heil van Israël en de volken. Totdat de bijeenkomst grof werd verstoord…
Net buiten het archeologisch park verzamelde zich een grote groep Joden. Zij staken hun afkeer over de bijeenkomst niet onder stoelen of banken. De christenen werden bestempeld als „missionarissen” en opgeroepen om Israël zo snel mogelijk te verlaten. De demonstratie liep zelfs uit op een serieus handgemeen tussen de Joodse activisten en de Israëlische politie.
En de groep christenen? Velen van hen voelden zich hevig geïntimideerd. Een van de participanten liet weten al jaren in Israël te wonen, maar zich er nog nooit zo onveilig te hebben gevoeld. Anderen reageerden ogenschijnlijk ontspannener. Zij beantwoordden het gescheld van de demonstranten met handkusjes.
Voor alle christelijke aanwezigen was het hoe dan ook verwarrend. Dit was namelijk niet zomaar een groep christenen. Het waren gelovigen die je kunt rekenen tot de grootste supporters van het Joodse volk en de staat Israël, ”zionistische christenen” zogezegd. Dat uitgerekend zij het mikpunt werden van Joodse spot en smaad viel deze christenen rauw op hun dak.
Dit bleek ook uit een vervolgbijeenkomst elders in Jeruzalem die avond. Daar viel te horen dat het gebeuren veel mensen, ook letterlijk, pijn had gedaan. Het gaf extra gewicht aan het gebed om verzoening waarmee de dag werd afgesloten.
Eenzijdige betrokkenheid
Als we wat uitzoomen, brengt deze verwarrende gebeurtenis –en een soortgelijk incident afgelopen donderdagavond (RD 24-6)– een aantal dingen aan het licht. Allereerst illustreert ze dat, als het gaat om de joods-christelijke relatie, de liefde nogal eens van één kant komt. Er is niet altijd sprake van wederzijdse betrokkenheid. Daar is natuurlijk een reden voor. Voor veel christenen heeft Gods trouw aan het Joodse volk alles te maken met hun eigen religieuze identiteit. Zij kunnen zich geen christendom voorstellen zonder het Joodse volk. En bovendien: hoe waardevast is de belofte van God dat wie in Jezus Christus gelooft behouden is, als diezelfde God Zijn beloften aan het Joodse volk niet zou houden?
Andersom ligt dat genuanceerder. Plat gezegd: een Jood heeft geen theologische boodschap aan een ”goj”, een niet-Jood. Het huidige jodendom is daarom ook een niet-missionaire godsdienst. Dit neemt niet weg dat het jodendom een buitengewoon ontvankelijke godsdienst is. De deuren van de synagoge staan bijvoorbeeld wagenwijd open voor geïnteresseerden. Het is bovendien moedgevend dat er ook in Israël Joodse individuen en organisaties zijn die zich vol overtuiging inzetten voor een betere relatie met christenen. De wegen gaan weliswaar uiteen als het gaat om de identiteit van Jezus Christus, maar zij beseffen dat er ook veel is wat verbindt.
De Joodse demonstraties op 28 mei en 22 juni illustreren verder dat het antisemitische verleden van de kerk nog steeds zijn sporen trekt. Ook anno 2023 staat het christendom voor veel Joden gelijk aan antisemitisme, gedwongen bekeringen en erger. Het verklaart voor een deel het heftige optreden van de Joodse demonstranten.
Uiteraard vormt dit verwerpelijke verleden geen legitimatie voor geweld en intimidatie in het heden. Dit ook omdat uitgerekend voor veel zionistische christenen geldt dat zij zich diep schamen over het verleden. Zij hebben vaak ook expliciet schuld beleden vanwege de christelijke houding ten opzichte van het Joodse volk in het verleden.
Ondertussen geldt: wanneer deze schaamte en dit besef van schuld doorleefd zijn, zullen ze ook de wijze beïnvloeden waarop we ons als christenen manifesteren in Israël. Het is in het licht daarvan bijvoorbeeld de vraag of een grote, publieke gebedsbijeenkomst op een gevoelige locatie (aan de voet van de Tempelberg) wel zo verstandig is.
Laboratorium
En dan is er nog iets. Eeuwenlang leefde het Joodse volk in de diaspora, in de verstrooiing. In Europa en elders in de wereld waren veel Joden vaak tweederangsburgers. Ze werden niet zelden op z’n best geduld. Anno 2023 is er één stukje grond op deze aardbol waar de rollen zijn omgedraaid: Israël.
De staat Israël geldt in veel opzichten als een laboratorium. De Joodse meerderheid zal er ook moeten leren hoe om te gaan met minderheden. Ook met minderheden die in hun ogen soms verwerpelijke ideeën eropna houden.
De recente demonstraties waren het werk van vooral religieus-zionistische Joden. Zij streven naar een Joodse staat met een zo uitgesproken mogelijk Joods-religieus karakter. Christenen (maar ook bijvoorbeeld Messiaanse Joden) worden door hen hooguit geduld. Vanuit dit perspectief is de demonstratie te plaatsen. Dat is wat anders dan goedkeuren…
Dat antichristelijke incidenten in Israël lijken toe te nemen, zal verder ook te maken hebben met de samenstelling van de huidige Israëlische regering. Enkele (omstreden) religieus-zionistische politici vervullen een ministerspost. Dat geeft gelijkgezinde demonstranten voorzichtige rugdekking.
Laten we vooral niet vergeten dat er in Israël ook andere stemmen klinken. De demonstratie op 28 mei was nauwelijks voorbij of tal van Joodse prominenten spraken er hun afschuw over uit. Zij benadrukten pal te staan voor de vrijheid van godsdienst.
Opvallend is dat zelfs de Sefardische opperrabbijn van Jeruzalem, Shlomo Amar, liet weten de demonstratie hartgrondig te verwerpen. Daarin onderscheidde hij zich publiek en positief van veel van zijn collega’s. Het blijft wachten op andere rabbijnen die zich ook expliciet uitspreken en zo hun gezag aanwenden om ongeregeldheden in de toekomst te voorkomen.
Roeping
Of er met een dergelijke publieke (rabbinale) veroordeling aan een reeks vervelende voorvallen een einde komt, valt te betwijfelen. Mocht dat het geval zijn, dan mag dat met recht een wonder heten. In Nederland hebben we er enkele eeuwen over gedaan voordat we als protestanten en rooms-katholieken in staat waren om min of meer vreedzaam samen te leven. Kortom, het Joodse volk heeft nog even… Dit laatste neemt natuurlijk niet weg dat we verlangend uitzien naar meer tolerantie, naar een vreedzaam samenleven van joden, christenen, moslims en anderen in het Heilige Land. Als christenen zullen we ons ook geroepen weten om ontwikkelingen op dat terrein steeds weer aan te moedigen en te stimuleren. Daarom ook is het uiterst belangrijk dat christenen luisterend, dienend en getuigend present zijn in het Heilige Land.
De auteur woont en werkt in Israël namens het Centrum voor Israëlstudies.
