Als afgelopen dinsdag één ding duidelijk werd bij de presentatie van het jaarrapport van de BfV dan is het wel dat de oorlog tegen Oekraïne heeft geleid tot meer Russische spionageoperaties in Duitsland. „Het land zal in de toekomst agressiever en meer clandestien optreden”, zei Thomas Haldenwang bij de presentatie. „Daartoe kan de inzet van illegalen, dus met een valse identiteit in het land gesluisde inlichtingenofficieren behoren, maar ook versterkte cyberaanvallen tot aan sabotageacties toe.”

De inhoud van het dinsdag gepresenteerde BfV-jaarrapport is vergelijkbaar met de nationale veiligheidsstrategie die de Duitse regering een week geleden voor het eerst uitbracht. „Het hedendaagse Rusland is de meest significante bedreiging voor vrede en veiligheid in het Euro-Atlantische gebied”, stond in het document.

Bondskanselier Olaf Scholz kondigde aan dat Duitsland zijn inlichtingendiensten gaat uitbreiden. Dat is geen overbodige luxe. Duitsland bezuinigde na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie dertig jaar lang op defensie én op de inlichtingendiensten.

Duitsland keek gewoon toe hoe Rusland zijn ambassade in Berlijn uitbouwde tot een spionagecentrum. Zelfs na de annexatie van de Krim in 2014 was Berlijn nog niet wakker geschud. Toen een Russische agent in 2019 een Tsjetsjeense ”staatsvijand” midden in Berlijn liquideerde, wees Duitsland twee jaar later vier Russische agenten uit. „Een onvoorstelbaar zwakke reactie”, aldus de Zwitserse krant Die Tages-Anzeiger deze week.

Juist de inlichtingendiensten zijn van groot belang nu door de oorlog in Oekraïne het front feitelijk door Duitsland loopt. „We zitten op hetzelfde niveau als in de Koude Oorlog”, zei Haldendwang vorige week. „Rusland manipuleert, desinformeert, infiltreert, hackt, spioneert en saboteert in Duitsland op een niveau dat we dertig jaar lang niet hebben gezien”, schreef vorige week de Neue Zürcher Zeitung (NZZ) in een artikel over Russische spionageaanvallen in Duitsland. „Duitsland is het logistieke achterland voor de verdediging tegen Poetins leger. In Duitsland worden Oekraïense troepen opgeleid, wapens aangevoerd en artilleriegranaten voor Kyiv geproduceerd”, aldus de NZZ. En daarom uiterst interessant voor Rusland.

Sinds de oorlog in Oekraïne in 2022 uitbrak, pakt Berlijn Russische spionnen steviger aan. In maart van dit jaar eiste de Duitse regering het vertrek van enkele tientallen Russische diplomaten uit de Bondsrepubliek, Volgens Duitsland ging het om Russische spionnen.

Propaganda

Moskou sprak van „vijandig optreden” en reageerde drastisch: Duitse organisaties in Rusland mogen vanaf 1 januari volgend jaar niet meer dan 350 medewerkers in dienst hebben. Omdat er in Rusland duidelijk minder dan 350 Duitse diplomaten zijn, wordt ook gesneden in culturele instellingen als vestigingen van het Goethe Instituut.

Berlijn reageerde ontstemd en liet weten dat Rusland vier van de vijf consulaten in Duitsland moet sluiten. Dat houdt in dat Rusland eveneens niet meer dan zo ongeveer 350 diplomaten mag aanhouden in Duitsland.

Russische spionnen zijn altijd op zoek naar informatie. „Ze zijn alleseters”, zegt een anonieme gesprekspartner in de NZZ. Ze zijn vooral geïnteresseerd in alles wat met de uitrusting en opleiding van Oekraïense soldaten te maken heeft. Dan valt bijvoorbeeld te denken aan technische details over de fabricage van pantservoertuigen. Ook wetenschappelijke onderzoekers zijn interessant voor Russische spionnen.

De Russische inlichtingendiensten zijn niet alleen naarstig op zoek naar informatie. Ze verspreiden ook propaganda en foute informatie. Zo steunen ze de protesten in Duitsland tegen de financiële en militaire hulp aan Oekraïne. „Delen van de rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) worden beïnvloed door Moskou en verspreiden het Russische narratief”, zei Haldenwang bij de presentatie van het jaarrapport. „Het is opvallend dat vertegenwoordigers van de AfD de Russische ambassade bezoeken om hun contacten te onderhouden.”