Het kabinet schoot het bedrijf tegemoet met 274 miljoen euro om te compenseren voor tegenvallende reizigersaantallen in de nasleep van de coronapandemie. In ruil moest de NS de dienstregeling in stand houden, maar dat heeft het bedrijf niet gedaan. Het boetebedrag moet worden geïnvesteerd in iets waar de reiziger voordeel van heeft.

Heijnen spreekt via haar woordvoerder van „een tik op de vingers” voor de NS. De spoorvervoerder heeft zich wel aan de afspraken gehouden die zijn verbonden aan het gebruik van het spoor tot en met 2024, zoals het verzorgen van voldoende zitplaatsen. Maar voor de extra afspraken die zijn verbonden aan de coronasteun krijgt het bedrijf geen „groen vinkje”. De laatste keer dat de NS een boete kreeg opgelegd was in 2017.

Vooral in de tweede helft van 2022 stond de dienstverlening volgens de staatssecretaris onder druk vanwege de opgelopen personeelstekorten. Reizigers hadden last van drukkere treinen, onverwachte uitval en langere reistijden. Het plan van de spoorvervoerder om de personeelstekorten te verkleinen lijkt dit jaar zijn effect te hebben, zegt Heijnen. Ze vindt het ook een „voorzichtig bemoedigend signaal” dat treinen minder zijn uitgevallen en minder druk zijn nadat in december een nieuwe dienstregeling is ingevoerd.

Een woordvoerder van de NS zegt te begrijpen dat de boete is uitgedeeld, „omdat er minder treinen zijn gereden dan aanvankelijk de bedoeling was” in een „zwaar en vervelend jaar”. De spoorvervoerder hoopt na het invoeren van de nieuwe dienstregeling „stap voor stap” verbeteringen door te voeren.

In april vorig jaar zijn duizenden reizigers gestrand omdat door een IT-storing een planningssysteem uitviel. De NS heeft volgens Heijnen een plan uitgewerkt om bij herhaling toch treinen te laten rijden, dat als het goed is eind dit jaar wordt doorgevoerd.

ProRail krijgt ook een boete opgelegd, van 100.000 euro. De spoorwegbeheerder heeft op de meeste terreinen goed gepresteerd, zegt Heijnen, maar op een aantal specifieke punten niet. Reizigers hadden te maken met te veel vertragingen op de hogesnelheidslijn tussen Schiphol en Antwerpen. Dat rekent Heijnen ProRail en NS gezamenlijk aan. Ook waren goederenvervoerders vorig jaar niet tevreden over de geleverde diensten van ProRail.