De oud-minister van Economische Zaken wond er donderdag geen doekjes om. De vraag van de vakbonden of 4800 gedwongen ontslagen wel echt noodzakelijk zijn, kon hij gisteren kort en duidelijk beantwoorden: „Van de conclusie word ik niet enthousiast, maar de maatregelen die de KPN-top wil nemen, zijn noodzakelijk om tot 2004 aan de financiële verplichtingen te kunnen voldoen.” Daar kunnen de KPN’ers het mee doen.

Serieus risico
Ze zullen wel moeten. KPN torst een schuld van 22,8 miljard euro (50 miljard gulden) met zich mee en dreigt daar onder te bezwijken. Wijers, op dit moment partner bij de Boston Consulting Group, geeft toe dat hij in één week niet alle ins en outs van de telecommarkt onder ogen heeft gehad. Maar wát hij gezien en gehoord heeft, is genoeg. „De urgentie wordt gedreven door de financiële situatie. KPN zou serieus risico lopen als kostenreducties al niet in 2002 worden gerealiseerd.”

Met name de aankoop van het Duitse mobieletelefoonbedrijf E-Plus en het meedoen aan de UMTS-veilingen (voor snel mobiel internetverkeer) in Duitsland en Nederland hebben KPN de das omgedaan, vooral nu de telecommarkt in een diep dal zit. Aflossing en betaling van rente van de schulden is voor KPN een zorg van jewelste. Wijers: „Toen het nog goed ging, is er minder op de kosten gelet. Het meeste geld ging op aan internationale expansie. Daardoor zijn er nu geen financiële reserves.”

Om de KPN-trein weer op de rails te krijgen, is massaontslag onontkoombaar, vindt de ex-minister. „Dat zal tot allerlei emoties onder het personeel leiden. Ook zal de vraag worden gesteld wie dit allemaal heeft gedaan. Dat is begrijpelijk, maar ik heb maar één advies: richt de blik op de toekomst. Dit concern heeft weinig andere mogelijkheden meer.”

Wijsneuzen
KPN is een andere onderneming geworden, minder internationaal, vindt Wijers. „De Benelux en Duitsland vormen het huidige speelveld. Dat betekent een andere manier van werken. Capaciteitsuitbreiding is niet meer aan de orde. Er zijn afdelingen waar op dit moment al 50 procent minder werk is. Ook zijn fusies en overnames even niet aan de orde. KPN kan dus met veel minder specialisten en managers op dit gebied toe.”

Ontslagen alleen zijn overigens niet voldoende. KPN moet ook haast maken met het afstoten van niet-kernactiviteiten. Verder zal het investeringsniveau op een beduidend lager pitje komen te staan.

Aan zwartepieten doet de oud-bewindsman niet mee. Zijn de aankoop van E-Plus en het bieden op de UMTS-licenties blunders van het (vroegere) management? „Ik herinner me die momenten nog goed. De financiële wereld was buitengewoon enthousiast. Alle wijsneuzen die het nu beter weten, moeten maar eens nadenken over wat ze toen hebben gezegd.”

Wijers ziet weinig in staatssteun. „Dat heb ik wel van Fokker geleerd. Er is heel weinig mogelijk. KPN is geen monopolist meer, maar een speler op een open Europese markt.” Het telecomconcern moet in zijn optiek „niet alle zegen” van buiten verwachten. „KPN zal zelf het vertrouwen moeten herwinnen.”

Zonder vreugde
De vakbonden staan achter de conclusies van Wijers. Onderhandelaar Peter Wiechmann (Abvakabo FNV): „Het is duidelijk dat er geen tijd is om de pijn over een wat langere tijd uit te smeren. Dat zeg ik zonder vreugde, dit hakt er heel hard in.” Wat Wiechmann betreft wordt „de trap van boven af schoongeveegd.” Dat houdt in dat de top van KPN een signaal moet afgeven dat er fouten zijn gemaakt. „Zij moeten een deel van hun inkomen inleveren en voor het personeel dient er een dijk van een sociaal plan te komen.”

Hoeveel geld daarvoor beschikbaar is, is nog onduidelijk. „Er zijn volgens de raad van bestuur beperkte middelen”, aldus Ron Harmsen van de Bond voor Telecompersoneel. Maandag onderhandelen de vakorganisaties opnieuw met het KPN-management over een sociaal plan. Dat zal volgens GMV/RMU-onderhandelaar Bert Tol niet eenvoudig worden, „maar nu de noodzaak van ingrijpen door Wijers is bevestigd, heb ik goede hoop dat we er uitkomen.”

De vakbonden willen KPN tegemoet komen door ook zelf steentjes aan te dragen. Dat varieert van het inleveren van salaris tot het afzien van kerstpakketten en winstuitkeringen. Sympathieke gedachtes, vindt de nieuwe KPN-topman Ad Scheepbouwer, maar daarmee wordt het aantal gedwongen ontslagen niet minder. „Er zijn maar twee factoren die dat aantal positief of negatief kunnen beïnvloeden: economische groei en natuurlijk verloop.” De KPN-baas stelde gisteren vast dat zijn concern de verwachte omzetgroei van 10 procent per jaar niet zal halen.

Sombere Kerst
Scheepbouwer is voorstander van het inleveren van salaris door het topmanagement. „Daar zullen we zo nodig meer dan proportioneel aan bijdragen.” Hoe het sociaal plan eruit zal zien, weet Scheepbouwer ook nog niet, maar de tijden van vroeger zijn voorbij. „Wij hadden de gewoonte dat mensen twee jaar intern konden rondkijken. Daarvoor is nu echt geen geld meer.” Hij hoopt er met de vakbonden en ondernemingsraden voor de Kerst uit te zijn. „Onze medewerkers hebben er recht op te weten waar ze aan toe zijn. Dat wordt voor velen een sombere Kerst, ja.”