Het beoogde landbouwakkoord moet de Nederlandse boeren en tuinders zekerheid en perspectief bieden voor de periode tot pakweg 2040. Landbouwminister Piet Adema maakt zich daar al sinds zijn aantreden in oktober sterk voor. Zijn gesprekspartners namens de landbouw zijn Van der Tak, voorzitter Roy Meijer van het NAJK (jonge boeren) en Douwe Monsma, bestuurslid van Biohuis (biologische boeren).

Van der Tak (66) geniet van een paar dagen relatieve rust. Daar is hij hard aan toe, erkent hij, na de marathonvergadering van woensdag en donderdag. Die duurde bijna een heel etmaal. Al die uren praten leverde wel het een en ander op, maar het is allemaal „niet toereikend”, zegt Van der Tak in een terugblik. Ook premier Mark Rutte, die middenin de nacht aanschoof, wist geen doorbraak te bereiken.

Hoe kijkt u terug op de bijeenkomst?

„De inzet van alle partijen was om woensdagavond op zijn minst een stevige basis te hebben op weg naar een definitief akkoord. Maar dat is niet gelukt. Op onderdelen ligt zo’n basis er wel, maar het is niet toereikend voor een eindtekst. Knelpunten zijn vergoedingen voor landschapsdiensten (inspanningen van boeren voor het landschap en de natuur, TR), de bescherming van boeren die door willen gaan, mest en grondgebondenheid, en de legalisering van PAS-melders en interimmers – boeren zonder geldige natuurvergunning.”

Toch gaan het Planbureau voor de Leefomgeving en twee andere instituten wel een ”vergevorderd concept” doorrekenen. Hoe kan dat?

„Dat komt helemaal bij het kabinet vandaan. De politiek heeft er behoefte aan. Wij hebben dit niet tegengehouden. De instituten gaan enkele mogelijke maatregelen beoordelen op het effect op de natuur en het verdienvermogen van boeren. Wat ons betreft zijn die nog niet voldoende. Adema gaf aan dit doorgerekende concept nodig te hebben voor een nadere afweging binnen het kabinet.”

Is het landbouwakkoord dichterbij gekomen?

„De eenvoudige realiteit is dat er geen akkoord is. Er ligt op dit moment ook geen eindbod van het kabinet. Diverse media stellen dat het akkoord zelfs nog kan klappen. Daar hebben ze gelijk in.”

Maar dat zou u toch niet aan de boeren kunnen verkopen? Dan dreigen immers eenzijdige maatregelen van het kabinet.

„In die positie zitten we inderdaad. En dan dreigen forse ingrepen. Er ligt bijvoorbeeld een IBO-rapport (interdepartementaal beleidsonderzoek, een ambtelijk onderzoek in opdracht van het kabinet, TR), waarin wordt voorgesteld het aantal dieren dat een veehouder per hectare mag houden te maximeren op 1,7 gve (grootvee-eenheden, 1 gve komt overeen met één volwassen melkkoe; TR). Het kabinet heeft die norm niet omarmd, maar het rapport ligt er wel. Op termijn zou het best die kant op kunnen gaan. De norm waar de instituten nu aan rekenen, ligt overigens een stuk hoger.”

Komt er dan wel een gve-norm? LTO was daarop tegen en wilde een andere systematiek, de afrekenbare stoffenbalans.

„Het kabinet is bereid de afrekenbare stoffenbalans in de wet vast te leggen. Boeren kunnen dan straks kiezen tussen de gve-norm of de stoffenbalans. Met name voor de intensieve veehouderij is die laatste optie van majeure betekenis.”

Minister Van der Wal heeft toegezegd dat de PAS-melders vooraan in de rij staan als er stikstofruimte beschikbaar komt. Is dat voor u niet voldoende?

„Zij biedt daarmee een goede opening, dat helpt. Maar het is belangrijk dat in de nieuwe stikstofwet wordt vastgelegd dat deze problematiek moet worden opgelost, zoals ook in de huidige wet staat. Deze boeren zijn door fouten van de overheid in de problemen gekomen. Zij hebben recht op compensatie, zodat banken weer bereid zijn om hen te financieren. De overheid zou zich ook borg kunnen stellen.”

Wat is uw boodschap aan de Nederlandse boeren?

„We trekken er nu niet de stekker uit. Het is onze dure plicht om duidelijkheid van het kabinet te krijgen, voor onze leden en ook voor niet-leden. We hebben tijd nodig om de landbouw naar een nieuw systeem te brengen. Een systeem waarin de boer op zijn eigen erf weer zelf aan het roer staat. Dan gaat het om perspectief én om een verdienmodel. Daar zijn we met het kabinet nog niet over uit.

We hebben ook een juridisch probleem. Uitspraken in de rechtszaken van milieuorganistie MOB over onder meer stalsystemen houden ons in de greep. Sommige boeren kunnen al geen lening bij de bank meer krijgen. Daarom is het van belang dat het kabinet wetgeving maakt die wél standhoudt. Die bereidheid heeft Adema zeker. Maar hij heeft te maken met de coalitie en een kabinetsmandaat dat nogal een stevig D66-conto kent.”