SGP en CU verliezen zetel in Eerste Kamer volgens exitpoll
Nederland ging naar de stembus voor de Provinciale Statenverkiezingen en de waterschapsverkiezingen. Lees het liveblog met het laatste nieuws.
Advertentie
In Middelburg heeft Partij van de Arbeid/GroenLinks de meeste stemmen getrokken: 23 procent van het totaal. In deze Zeeuwse gemeente vormden de twee partijen één lijst. Bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen behaalden de partijen 11,6 procent van de stemmen.
De BoerBurgerBeweging (BBB) kreeg in Middelburg 12,2 procent van de stemmen.
Na de partij van Caroline van der Plas volgen de SGP met 10,6 procent en het CDA met 9,4 procent. De VVD kreeg 8,7 procent van de stemmen en de ChristenUnie 6,5 procent.
In Rotterdam is GroenLinks de grootste partij geworden met 13,6 procent van de stemmen, meldt de verkiezingsdienst van het ANP. Vier jaar geleden was Forum voor Democratie nog de grootste partij met 15,7 procent.
44,4 procent van de inwoners heeft woensdag gestemd voor de Provinciale Staten. Dat zijn er iets minder dan vier jaar geleden, toen stemde 44,8 procent.
Winterswijk in de oostelijke Achterhoek tekent in het provinciehuis in Arnhem voor de tweede Gelderse uitslag, pas om kwart over twaalf. Presentatrice Annemieke Schakelaar van Omroep Gelderland meldt teruggang voor nogal wat partijen. De VVD en het CDA zijn gehalveerd. De christendemocraten meer dan dat, ze komen niet verder dan 7.4 procent.
“De stemmen moeten ergens naartoe zijn gegaan”, bouwt Schakelaar de spanning op. BBB blijkt veruit de grootste partij, met 39.45 procent. Meer dan een derde van de Winterwijkers hebben op de nieuwkomer gestemd. “Een monsterzege”, aldus Schakelaar. Nu juichen is de BBB’ers in de zaal luid. ‘Een prachtige uitslag, daar willen we er nog wel een paar van”, roept een van hen.
In veruit de meeste van de twintig gemeenten die iets na middernacht de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen bekend hadden gemaakt, kwam de BoerBurgerBeweging (BBB) als overduidelijke winnaar uit de bus. Onder meer in de Drentse gemeente Emmen, het Overijsselse Dalfsen en op de Waddeneilanden Vlieland en Schiermonnikoog kreeg de partij van Caroline van der Plas veruit de meeste stemmen.
In het provinciehuis in Arnhem wordt het geduld van de bezoekers van de uitslagenavond behoorlijk op de proef gesteld, bij gebrek aan een exit-poll voor Gelderland. Pas om kwart voor twaalf is Rozendaal, zoals wel vaker het geval was, de eerste gemeente waarvan de uitkomsten bekend worden gemaakt.
De VVD verliest er fors, 9 procent, maar is met 26.2 procent nog steeds de grootste partij. De PvdA blijft met 7.8 procent stabiel. BBB pakt 8.9 procent van de stemmen. Gejuich is vooral te horen van de aanhang van Volt. Hun partij haalt 6.9 procent van de stemmen. Het wordt nog een lange nacht. Gelderland telt 51 gemeenten.
We zouden het bijna vergeten, maar er zijn deze woensdag ook waterschapsverkiezingen geweest. Bert van Vreeswijk zit al 25 jaar in het waterschap Vallei en Veluwe, waarvan 12,5 jaar als dagelijks bestuurder. Hij kijkt uit naar de uitslagen die donderdagmiddag bekend zullen worden. De SGP bezet in Vallei en Veluwe 2 zetels. Van Vreeswijk staat op plek 2. ,In ons schap bevindt zich het grootste natuurgebied van Nederland, de Veluwe. Ook zitten veel boerderijen in de buurt van Natura 2000-gebieden.”
De kiezer heeft tijdens de Provinciale Statenverkiezingen zijn stem laten horen, zegt BBB-leider Caroline van der Plas naar aanleiding van de forse winst van haar partij. „En hoé”.
Volgens Van der Plas hebben veel kiezers zich niet gezien of gehoord gevoeld, en werden zij niet serieus genomen door het kabinet. Deze groep kiezers blijft normaal gesproken thuis maar hebben nu toch van zich laten horen, zo stelde zij. „Díe mensen zijn vandaag naar de stembus gegaan.”
De BBB-voorvrouw maakte ook nog een grapje over Forum voor Democratie, verwijzend naar Thierry Baudets toespraak van vier jaar geleden over het uitvliegen van de ‘uil van Minerva’. Toen was hij de grote winnaar van de Provinciale Statenverkiezingen. „Ik wil alleen nog zeggen dat de koe van Salland de poten spreidt over het land. En nu bier en bitterballen!”
Advertentie
PVV-leider Geert Wilders is blij dat de coalitie, bestaande uit VVD, D66, CDA en ChristenUnie, „terecht een forse draai om de oren” heeft gekregen bij de Provinciale Statenverkiezingen. De coalitiepartijen staan volgens de exitpolls op verlies, met vooral een nederlaag voor het CDA. „Het kabinet heeft zijn langste tijd gehad en de PVV de mooiste tijd nog voor zich!”
Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet vindt de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen „prachtig” en „een hartstikke goed begin”. „Wat deze uitslag van deze verkiezing laat zien is dat waar wij mee bezig zijn met elkaar een project is van de lange adem.” Volgens hem moet Forum „de Nederlandse bevolking meer tijd gunnen”.
De uitslagen die tot nu toe binnendruppelen, stemmen tot dankbaarheid. Dat zei Mirjam Bikker vanavond in Utrecht. ,Veel mensen hebben hun stem gegeven die aan de slag willen met hoopvolle politiek. Politiek die goed zorgt voor gezinnen en mensen in de knel. Die laat zien dat elk leven van waarde is.” De ChristenUnie lijkt stabiel te blijven.
Daarnaast benadrukt Bikker werk te willen maken van zowel toekomstperspectief voor de boeren als herstel van de natuur. ,Tijdens de campagne sprong voor mij het bezoek aan de Boaz-Joachinschool in Elspeet eruit. Daar vroeg een jongen me: kan ik later nog boer worden? Jazeker, daar willen we voor zorgen, verzekerde ik hem. En een meisje was benieuwd of we ook goed voor het bos zouden zorgen. Die vragen gaven precies weer wat dit land nodig heeft. Daar kunnen we soms als politici van leren.”
Ook Bikker feliciteert de BBB van harte met de grote winst. ,Tegelijkertijd geeft iedere zetel verantwoordelijkheid, daarom wens ik alle toekomstige statenleden wijsheid toe.”
Het belangrijkste, benadrukt Bikker, is dat CU-politici aan de slag mogen met wat ze ontvangen. ,Zo hoop ik dat we na deze avond naar huis gaan met het verlangen om uit te delen van wat we hebben ontvangen.”
De SGP is te gast in Utrecht. Lijsttrekker voor de Provinciale Staten is Bertrick van den Dikkenberg. De SGP heeft in Utrecht momenteel 1 zetel. ,Ik hoop natuurlijk op een tweede zetel, maar dat wordt lastig.” In de zaal zijn veel SGP’ers uit de provincie Utrecht aanwezig. ,De verkiezingen leven hier. We hebben ook veel steun gehad van de landelijke SGP.”
Worden coalitieonderhandelingen moeilijk nu BBB vanuit het niets heel groot wordt? ,Het is de vraag hoe andere partijen omgaan met de BBB. De grootste partij moet sowieso het voortouw nemen bij het vormen van een coalitie.” Van den Dikkenberg heeft vrij veel vertrouwen in de BBB. ,Ik heb goede contacten met hen.”
Buiten partycentrum Boode in Bathmen staat Adri Noordijk te kijken naar zijn truck met trailer, een rijdende reclamezuil voor de BBB. Hij heeft vandaag al heel wat kilometers afgelegd. Vanmorgen stond de oplegger nog in Zeeland.
“Ze noemen me de BBB-cowboy”, zegt hij trots. De Limburger, voorheen Puttershoek, is partijlid van het eerste uur. “Met mijn vrachtwagen heb ik Caroline naar Den Haag gebracht toen ze werd geïnstalleerd als kamerlid. Mijn zwagers staan op de lijst voor de SGP”, vertelt hij zodra hij hoort wie hem interviewt. "
De BBB heeft ook stemmen van SGP’ers gekregen. Veel boeren hebben een christelijke achtergrond. Gelukkig kunnen Caroline en Kees (van der Staaij) prima door één deur. Ze staan beiden met twee benen in de klei." De uitslag is volgens hem een rode kaart voor de regering. “Let op mijn woorden; voor september is dit kabinet gevallen.” En na enige aarzeling: “Anders toch zeker voor de winter.”
Bij de SGP zijn veel jongeren op de been. Jan Hendrik van der Linden (19) uit Breukelen staat op nummer 3 van de lijst in Utrecht, waar de SGP tot nu toe 1 zetel heeft. ,De provincie gaat over dossiers die belangrijk zijn voor jongeren.” Onder andere over boerenbedrijven, zegt Jan Hendrik, van wie de ouders zelf een boerderij hebben die ,in een veilige zone” ligt.
,Maar de provincie gaat ook over openbaar vervoer en woningen. Allemaal zaken die belangrijk zijn voor jongeren. Je wilt ook wel eens een keer het huis uit. Maar dan moeten er wel huizen zijn.”
SGP-voorman Kees van der Staaij ziet in de uitslagen dat de kiezer duidelijk iets anders wilde dan de huidige coalitie. ,De kiezer wil minder de tekentafel en meer de praktijk.” Van der Staaij feliciteert BBB. ,Die partij heeft een grote verantwoordelijkheid om de resultaten om te zetten in bestuurskracht.”
Wat de eigen partij betreft ziet Van der Staaij ene stabiel beeld. ,Ondanks de hogere opkomst hebben we het goed gedaan.” Hij weet niet of de partij in de Eerste Kamer 1 of 2 zetels zal krijgen. ,Eigenlijk hebben we 1,5 zetel. Die tweede is altijd een restzetel. Het is pas duidelijk als we de cijfers achter de komma kennen.”
Van der Staaij: ,De coalitie zal zich anders moeten opstellen op onder andere het stikstofdossier. Deze uitslag is voor de coalitie niet te negeren.” Leidt dit uiteindelijk tot nieuwe verkiezingen voor de Tweede Kamer? ,Dat is koffiedik kijken.”
PvdA-leider Attje Kuiken vindt het „bijzonder” dat het erop lijkt dat haar partij groeit in de Eerste Kamer. Volgens de eerste exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS krijgt de PvdA er een zetel bij. Die zetel wordt benut voor een gezamenlijke fractie met GroenLinks.
GroenLinks-leider Jesse Klaver zei dat het „nog altijd mogelijk” is dat de de gecombineerde fractie met de PvdA de grootste wordt in de Eerste Kamer. In een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS lijken de partijen samen een zetel meer te krijgen dan ze nu hebben in de senaat. „Gaan we linksom of gaan we rechtsom”, vroeg Klaver aan de zaal. Die scandeerde daarop „Linksom, linksom!”
D66-leider Sigrid Kaag vindt dat haar partij „best tevreden” mag zijn dat zij „ondanks alle tegengeluiden” zes zetels lijkt te behalen in de Eerste Kamer. Dat zou een verlies betekenen van een zetel.
Kaag is trots dat D66 een campagne heeft gevoerd „die bij ons past, op de inhoud”. De partij stond volgens de vicepremier voor haar idealen, met name waar het gaat om de aanpak van stikstof en klimaatverandering.
Felicitaties waren er voor de winnaars van de provinciale verkiezingen, met name BBB-leider Caroline van der Plas die volgens Kaag „een fenomenaal resultaat” heeft neergezet.
De ene positieve uitslag na de andere rolt binnen over de hoofden in de bomvolle partyzaal in Bathmen. Beveiligers moeten wat leefruimte creëren voor Caroline van der Plas, die belaagd wordt pers en publiek. Opnieuw gaat de zaal helemaal los als de voorspellingen voor de zetels in de Eerste Kamer binnen rollen. Met vijftien zetels op papier is de BBB met stip de grootste fractie. Het spant er om of de combinatie PvdA/GL de boeren kan bijhouden. De definitieve uitslag wordt in de loop van deze week duidelijk.
Dan wordt het feest met muziek en een band. Het volume overstemt ieder gesprek en interview. Dus verplaatsen Van der Plas en lijsttrekker Ilona Lagas voor de Eerste Kamer zich naar de hal en naar buiten. Enorm verrast is ze, zegt Lagas. „Ik zit veertig jaar in de politiek, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt. Ik sta hier te stuiteren." De oud-VVD’er is niet verbaasd dat haar voormalige partij flink op verlies staat. „Ze zijn de weg kwijtgeraakt en mensen voelen zich niet meer gehoord. De politiek weet niet meer wat er speelt in de samenleving." Lagas is er van overtuigd dat het vanaf nu allemaal anders gaat worden. „De kiezer gelooft in ons verhaal. Er komt nieuw beleid."
Mensen weten niet waar het CDA voor staat, zegt CDA-coryfee Wim van de Camp desgevraagd. Dat verklaart volgens hem voor een deel het forse verlies van het CDA. ,We hebben geen helder profiel. We zouden een duidelijk sociaal-christelijk profiel moeten hebben, bijvoorbeeld als gezinspartij. Dat profiel zijn we kwijt. We doen overal aan mee. Een beetje stikstof, een beetje immigratie, een beetje veel volkshuisvesting.”
Het CDA moet veel duidelijker kiezen voor de mensen die het niet redden in Nederland, zegt Van de Camp, voorheen Kamerlid en Europarlementariër. ,Je moet burgers helpen en ze niet in een bureaucratisch moeras brengen. Denk aan de drama’s rond de toeslagenaffaire en de aardbevingsproblematiek.”
Het CDA zou ,rechts van het midden” moeten gaan zitten, vindt hij. ,Solidariteit is prima, maar we moeten op het terrein van immigratie echt paal en perk stellen aan de enorme instroom. Die instroom beangstigt de mensen.”
Hoe verklaart hij de klinkende zege van BBB? ,De verkiezingsuitslag is een duidelijke afstraffing van de gevestigde orde. Mensen zijn het zat. Ze vinden dat de gevestigde orde te veel met zichzelf bezig is. Daarbij komt dat Caroline van der Plas een sympathiek, warm én handig mens is. Een oud-CDA’er.”
Annabel Nanninga vindt het „echt heel goed” als ze met haar partij JA21 drie zetels weet te behalen. „We houden ons echt staande in een golf van minnetjes en rode cijfers”, zegt zij tegen de NOS. Nanninga leidt nu nog een zevenkoppige fractie, maar komt volgens een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS straks op drie zetels uit.
JA21 zit formeel nog niet in de senaat. De fractie die Nanninga nu leidt, is een afsplitsing van Forum voor Democratie. Ze vindt dat haar partij „eigen ruimte” heeft veroverd. „Dat is echt razend knap.” Als ze inderdaad drie zetels haalt, kan ze naar eigen zeggen „serieus aan het werk”.
CDA-leider Wopke Hoekstra omschrijft woensdagavond het grote verlies voor zijn partij als een ,buitengewoon bittere pil.”
Hij zei met name te balen vanwege de ,duizenden vrijwilligers die zich het vuur uit de sloffen hebben gelopen om het verhaal van het CDA te vertellen.”
Op het CDA rust de ,grote verantwoordelijkheid” om het vertrouwen terug te winnen, zei Hoekstra. ,We vechten voor het Nederland zoals dat wij graag zien. Nederland heeft stabiliteit en samenwerking nodig. Het gevecht voeren we huis voor huis en straat voor straat. We gaan daar ons stinkende best voor doen.”
Hoekstra, die in het partijbureau in Den Haag meermalen werd toegeklapt, feliciteerde BBB met de ongekende winst. ,De partij heeft voor een aardverschuiving gezorgd.”
Sigrid Kaag spreekt haar partijgenoten toe. ,We hebben deze campagne gevoerd op de manier die bij ons past: op de inhoud.” Bij de SGP klinkt luid hoongelach.
Ook de toespraak van FVD-leider Baudet leidt bij de SGP tot veel gelach.
Inmiddels hebben zich vele tientallen SGP’ers verzameld in het provinciehuis. De sfeer is kalm. Bekenden ontmoeten elkaar. Maar echt heel enthousiast of heel teleurgesteld klinken de SGP’ers niet.
Ondanks dat ze allebei relatief minder zetels halen, lijken leden van GroenLinks en PvdA blij te zijn met de nationale exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS: ze lijken samen de grootste of een na grootste fractie in de Eerste Kamer te worden. De grote winst van de BoerBurgerBeweging komt evenwel hard aan bij de linkse partijleden, die samen de uitslagenavond vieren in Den Haag.
De ontzetting in de zaal was groot toen de NOS de cijfers van BBB bekendmaakte. „Dit kan echt niet”, verzuchtte een aanwezige. De nieuwe partij van Caroline van der Plas, die een heel ander stikstof- en klimaatbeleid voorstaat dan de linkse tandem, wordt mogelijk in één klap de grootste partij in de senaat. BBB kreeg in Overijssel bijna een op de drie kiezers achter zich. Linkse partijleden maakten al snel de vergelijking met de opkomst van Forum voor Democratie in 2019. Die partij stortte in de jaren daarna in elkaar, en verliest ook bij deze verkiezingen flink.
GroenLinks en PvdA vormen in de Eerste Kamer straks een gezamenlijke fractie. Daar hebben de twee partijen momenteel samen 14 zetels. Volgens de NOS krijgen ze daar één zetel bij, ondanks dat beide partijen relatief minder kiezers achter zich krijgen. Inzet van de campagne van zowel GroenLinks als PvdA was om ‘links’ in de senaat de grootste te laten worden. Daar heeft de coalitie immers geen meerderheid. De partijen hopen via de Eerste Kamer links beleid af te dwingen.
Overigens leven GroenLinks- en PvdA-leden mee met andere linkse partijen: de winst van PvdD werd met gejuich ontvangen, dat de SP weer wat verliest, leverde gekreun op in de zaal.
ChristenUnie-leider Mirjam Bikker: „Vanavond is een spannende avond. Nadat we vier jaar geleden het grootste aantal stemmen bij de Statenverkiezingen ooit haalden, hebben we alles op alles gezet om dat te evenaren. En spannend zal het nog even blijven, omdat we weten dat in de provincies het kwartje vaak net de ene of net de andere kant op kan vallen.
Maar wat we al wel weten, is dat opnieuw honderdduizenden mensen hun stem hebben uitgebracht op de ChristenUnie en voor dat vertrouwen ben ik dankbaar. In een onrustige, polariserende tijd, die voor veel mensen thuis ook zwaar drukt, kiezen zij voor samen optrekken, hoopvol en opbouwend. Voor gezinnen en kwetsbaren, voor zorg voor de schepping en eerlijk voedsel, voor het overbruggen van tegenstellingen in plaats van er makkelijk in te blijven hangen.
En in de acht weken dat ik op deze plek zit, heb ik opnieuw gehoord dat dat is wat mensen nu van ons verwachten. Niet nog meer gehakketak, maar juist weer voluit samen gaan leven. Niet meer, meer, meer, ten koste van de schepping, maar dat we genieten van genoeg. Dat we natuur en boeren verbinden in plaats van verdelen.
We leven in een gepolariseerd land. Vrijwel iedereen hier zal posters weleens nog een keer hebben moeten plakken, en niet door de regen.
Binnen een club als de ChristenUnie houden we elkaar vast en houden we ons bovenal aan onze idealen vast. Omdat we niet van het afbreken zijn, maar van het bouwen. Hoopvol aan de slag. En dat is wat we, biddend om zegen, blijven doen.”
,Ik denk dat het verlies voor ons meevalt’’, stelt Piet Adema, minister van Landbouw, na het zien van de eerste drie exitpolls. ,In Noord-Brabant houden we voor zover nu duidelijk is onze zetel. Dat is fantastisch.”
In Utrecht, waar steeds meer CU’ers bijeenkomen om de uitslagen af te wachten, heerst een positieve sfeer na het binnenkomen van de eerste exitpolls. De schade lijkt mee te vallen. In de Eerste Kamer blijven volgens de prognoses drie van de vier zetels behouden, meer dan de twee die de afgelopen weken in de peilingen verwacht werden. De boodschap leidt tot gejuich.
,Oprecht jammer’’ vindt Adema het forse zetelverlies van het CDA. ,We kunnen elkaar vinden als christelijke partijen, dus dit doet wel pijn.” Felicitaties zijn er in Utrecht voor Caroline van der Plas. ,De uitslag is voor BBB fantastisch. Toen ik zag dat ze in Noord-Holland de grootste werden, had ik al wel een vermoeden dat ze wel eens in het hele land zouden kunnen winnen. Ik feliciteer ze van harte”, aldus de minister.
Hoe de toekomst van het kabinet eruit zal zien na deze avond, daarover wil Adema niet al te veel kwijt. ,Ook landelijk is er een flinke verschuiving. Het zal de vraag zijn wat er in de Eerste Kamer nog mogelijk zal zijn om tot meerderheden te komen. Maar dat moeten we afwachten.” Samenwerking met BBB in de provincies ziet Adema in de eerste instantie wel zitten. ,Ik denk dat veel BBB’ers beseffen dat samenwerken en compromissen sluiten nodig is.”
Diederik van Dijk, de nummer 2 van de SGP in de Eerste Kamer, noemt de uitslagen een teleurstelling. Voor de SGP en voor hemzelf. ,De tweede zetel is nu ver uit de buurt.” Hij vindt het ,verdrietig” dat de christelijke partijen ,opnieuw dalen”. Dat is volgens hem nadelig op onder andere medisch ethische dossiers. Wel noemt hij BBB, de grote winnaar, minder progressief dan partijen als D66, GroenLinks en PvdA.
Van Dijk denkt dat BBB veel beter op de winst is voorbereid dan Forum vier jaar geleden. Hij verwacht dat er op onder andere het stikstofdossier harde discussies zullen worden gevoerd binnen de provincies. Wel denkt hij dat de huidige coalitie, aangevuld met PvdA en GroenLinks, nog veel wetten door de Eerste Kamer kan krijgen.
De verkiezingen brengen voor de VVD „niet de winst die we wilden”. Dat zei partijleider en premier Mark Rutte bij een partijbijeenkomst in Den Bosch. Hij blikte wel vooruit op de vorming van colleges van gedeputeerde staten in de provincies, waar hij „ook verantwoordelijkheid” wil gaan nemen.
Rutte feliciteerde Caroline van der Plas, die met de BBB een grote verkiezingsoverwinning lijkt te boeken. „Dat heeft ze vreselijk knap gedaan met haar partij.”
Er zijn nog vrijwel geen harde uitslagen binnen, dus Rutte reageerde vooral op de uitkomsten van exitpolls uit drie provincies die Ipsos heeft uitgevoerd in opdracht van de NOS en een indicatie van de samenstelling van de Eerste Kamer. Zijn partij lijdt in al die exitpolls licht verlies. Zo zou de VVD in de Eerste Kamer 10 zetels krijgen, waar de partij er nu 12 heeft. De coalitie slinkt in de exitpoll van 32 naar 24 zetels. Voor een meerderheid zijn daar 38 zetels nodig.
Caroline van der Plas is op de verkiezingsbijeenkomst van haar partij de BoerBurgerBeweging (BBB) tijdens een interview met de NOS weggeleid door de beveiliging naar een aparte ruimte. Het bleek te gaan om een misverstand, aldus Van der Plas.
„Er zou iets zijn met de veiligheid. Maar het was allemaal een misverstand, en nu moet ik eerst even roken", zei ze tegen een verslaggever van het ANP.
Het zou logisch zijn als de BoerBurgerBeweging (BBB), VVD en CDA samen gaan besturen in Noord-Holland, Noord-Brabant en Overijssel. Dat zegt asielstaatssecretaris Eric van der Burg van de VVD. Hij reageert op de exitpolls in de drie provincies, waar de BBB vanuit het niets de grootste lijkt te worden.
Van der Burg werkt aan een wet om asielzoekers over het land te spreiden. Desnoods wil hij gemeenten dwingen om vluchtelingen op te vangen. Hij heeft daarvoor de steun van de provincies nodig, maar Van der Burg gaat ervan uit dat dit geen problemen zal geven. „In Zuid-Holland en Noord-Holland moet het meeste gebeuren, niet in bijvoorbeeld Groningen." De staatssecretaris complimenteert de boerenbeweging. „BBB doet het gewoon heel goed."
BBB-partijleider Caroline van der Plas heeft overigens steeds gezegd dat ze tegen de spreidingswet is, vooral omdat er dwang van uit gaat.
CDA-prominent en minister Hugo de Jonge trekt zich de halvering van zijn partij in diverse provincies persoonlijk aan. Dat zegt hij woensdagavond desgevraagd. ,Deze uitslag is voor ons een enorme klap. Zelfs in Brabant zijn we gehalveerd. Dat moet je jezelf dat aanrekenen. Voor veel partijen, maar zeker voor het CDA, vormt deze uitslag een enorme spiegel. Er is werk aan de winkel.”
Hoe verklaart de CDA-prominent de uitslag, waarbij de BBB een ongekende zege boekt en het CDA in plattelandsprovincies het nakijken geeft? De Jonge: ,Er zit een enorme kloof tussen Den Haag en wat mensen thuis aan zorg en onzekerheid ervaren. Burgers hebben het gevoel dat ze niet gezien en begrepen worden. Wij zullen ons meer moeten richten naar hun zorgen. Het CDA is altijd een partij geweest die zich tegen de polarisatie keert. Maar kennelijk heeft de kiezer dat niet herkend.”
Kan deze uitslag leiden tot de val van het kabinet? ,Dat kan ik niet overzien. Ik denk dat een kabinetsval geen oplossing voor dit moment is.”
De Jonge geeft BBB-leider Caroline van der Plas ,enorme felicitaties.” ,Ze heeft een aardbeving veroorzaakt, ze heeft het fantastisch gedaan.”
Peter Schalk, fractievoorzitter van de SGP in de Eerste Kamer, denkt dat de uitslagen tot steeds grotere spanningen zullen leiden tussen de coalitiepartijen in de Tweede Kamer. Of er ooit een kabinet Rutte V komt? ,Dat zou me zeer verbazen. Ik ga daar niet van uit.” Schalk is benieuwd hoe de coalitie nu verder om zal gaan met omstreden dossiers als stikstof.
Schalk verwacht dat BBB lessen heeft getrokken uit wat Forum heeft meegemaakt, na de grote winst van vier jaar geleden. ,Het is afwachten hoe BBB gaat samenwerken en met welke partijen.”
Schalk is blij met de trouwe achterban van de SGP, die de partij zoals het er nu naar uitziet, is blijven steunen.
De BoerBurgerBeweging (BBB) staat ervoor open om met andere partijen te praten over samenwerking in een coalitie. „Het ligt helemaal aan hoe de coalitie zich ten opzichte van ons opstelt. Wij staan open voor gesprekken, voor samenwerking. De tijd van negeren van BBB, of denken dat partijtje met die ene zetel, is wel voorbij”, zei partijleider Caroline van der Plas.
Volgens de eerste exitpolls kan BBB de grootste partij worden in Noord-Holland, Overijssel en Noord-Brabant. Dat leidt tot groot feest op de uitslagenavond van de partij in de plaats Bathmen in Overijssel.
De coalitiepartijen hebben in de eerste exitpolls van Ipsos in opdracht van de NOS nog nergens winst geboekt. Het CDA is in Noord-Brabant en Overijssel zelfs gehalveerd en ging volgens deze eerste indicatie ook in Noord-Holland terug van 6,8 naar 3,9 procent van de stemmen.
Er zijn vooralsnog bijna geen uitslagen binnen vanuit de Nederlandse gemeenten, waarmee de exitpolls vooralsnog het beste beeld geven van de verkiezingsuitslag. In de drie provincies leverden ook VVD, D66 en ChristenUnie (licht) in, al is het verlies lang niet zo groot als bij het CDA.
Zowel de combinatie PvdA/GroenLinks als BBB maakt kans de grootste partij te worden in de Eerste Kamer. Op basis van exitpolls in drie provincies, in opdracht van de NOS, voorspelt Ipsos voor beide fracties 15 senaatszetels. Omdat de coalitiepartijen volgens deze prognose samen 24 zetels zouden halen, zou zowel de ‘linkse wolk’ als de BBB het kabinet aan een meerderheid kunnen helpen voor wetsvoorstellen.
De VVD levert volgens deze prognose twee zetels in de Eerste Kamer in en houdt er tien over. Het CDA, dat nu nog negen senatoren levert, zou er daar vijf van overhouden. Zowel D66 als de ChristenUnie verliest een zetel, zij houden er respectievelijk zes en drie over.
JA21 komt volgens deze prognose met drie zetels in de Eerste Kamer. De huidige fractie van lijsttrekker Annabel Nanninga, die zich na de senaatsverkiezing in 2019 afsplitste van Forum voor Democratie, telt er zeven.
FVD was in 2019 samen met de VVD de grootste partij maar heeft na diverse scheuringen in de partij nu nog maar een zetel over. Daar komt er volgens de prognose van Ipsos straks eentje bij.
De zaal in Bathmen is niet meer stil te krijgen als de uitslag uit Overijssel binnenrolt. Was er al luid vermaak bij het decimeren van CDA en VVD in die provincie, zodra het zetelaantal voor de BBB bekend wordt barst het gejuich los en trillen de ruiten. Met zeventien zetels verpletteren de boerenburgers de andere partijen. Van der Plas grijpt opnieuw naar haar hoofd. Het beeld is duidelijk. Nederland geeft dit kabinet een rode kaart. Het land is de stikstofgekte zat. “Maar het is niet alleen het stikstofprobleem”, vindt het BBB-kamerlid. “Nederland kiest voor een beleid met gezond verstand. Het behoud van normen en waarden. Behoud van tradities en het platteland. Den Haag wuift dit weg, maar dit is wat de burger wil.”
Dan gaat het snel. De exit poll van Noord-Brabant laat een soortgelijk beeld zien. Ook daar is de BBB met de stip de grootste met 12 zetels. De aanwezigen in de zaal beginnen alvast een klein feestje te vieren.
Het grote aantal mensen dat volgens de eerste exitpolls van Ipsos in opdracht van de NOS op BBB lijkt te stemmen, leidt op de uitslagenavonden van andere partijen tot frustratie. Op de partijbijeenkomst van D66 in Utrecht was in de zaal grote teleurstelling voelbaar toen de tussenstand voor BBB werd gemeld. Bij de gezamenlijke bijeenkomst van PvdA en GroenLinks in Den Haag klonk luid gekreun.
CDA-prominenten, onder wie de ministers Karien van Gennip en Hugo de Jonge, keken vol ongeloof naar een televisie-interview met een opgetogen Caroline van der Plas. Het CDA houdt de uitslagenavond in het partijkantoor in Den Haag.
Bij de VVD werd in de zaal „wow” gezegd. De liberalen zitten in Den Bosch.
,We zijn in shock”, zegt CDA-campagneleider Derk Boswijk, luttele minuten nadat bekend wordt dat het CDA stevig verliest in plattelandsprovincie Overijssel. Enigszins verbijsterend zien de CDA’ers hoe BBB’ers elkaar in de armen vallen als blijkt dat maar liefst één op de drie inwoners van Overijssel voor BBB koos.
Boswijk: ,We hebben de onrust in de samenleving gezien, denk aan de omgekeerde vlaggen. Ik ben de afgelopen twee jaar in het land geweest. Ik heb de wanhoop in de ogen van mensen gezien. Ik durf wel te zeggen dat ik bij meer boeren ben geweest dan BBB-leider Caroline van der Plas. We hebben enige tijd geleden een samenhangend plan voor Nederland gepresenteerd. Dat betekent onder meer dat de boeren om tafel moeten met de overheid. Maar ons verhaal is niet overgekomen, we waren te laat. Dat is alleen onszelf te verwijten. De verkiezingen kwamen voor ons te vroeg.”
De onvrede in de samenleving betreft niet alleen het stikstofdossier. ,Grote delen van ons land hebben niet meer het gevoel dat ze worden vertegenwoordigd worden in Den Haag. We moeten het land in, om het vertrouwen terug te winnen. Ik ben hoopvol over ons CDA-verhaal, dat moeten we nog radicaler en steviger brengen.”
Is de uitslag een signaal van een kloof tussen Den Haag en het oosten? ,Ik zie vooral een kloof tussen de politiek en de samenleving”, zegt Boswijk. ,Er zijn veel mensen, ook in hartje Amsterdam, die zich niet meer vertegenwoordigd voelen. En dat begrijp ik ook.”
Boswijk vindt het ,heel knap” dat de BBB een monsterzege in Overijssel boekt.
Bij Forum voor Democratie viel de zaal in Hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee, waar enkele honderden leden bijeen zijn, even stil na het horen van de eerste exitpoll. De partij lijkt op dit moment in de provincie Noord-Holland van negen naar één zetel te gaan. „Een flinke domper”, zei FVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer, Johan Dessing, die eveneens fractievoorzitter is in Noord-Holland. „Ik moet hier even van bijkomen.” Eerder op de avond zei hij te rekenen op vijf zetels in de Eerste Kamer. „Maar de avond is nog jong, we hebben nog veel provincies te gaan”, sprak hij hoopvol.
De partij van Thierry Baudet werd bij de vorige provinciale verkiezingen in 2019 landelijk gezien de grootste partij.
BBB wordt ook in Noord-Brabant de grootste partij bij de provinciale verkiezingen. Een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS voorspelt dat de partij van Caroline van der Plas bijna een vijfde van de stemmen heeft gekregen. De VVD, vier jaar geleden nog de grootste partij in deze provincie, is nu de tweede met 14,4 procent van de stemmen. Het CDA halveert ook hier ruimschoots, van 13,3 naar 5,8 procent.
De SP zakt volgens de exitpoll van 9,2 naar 7,8 procent en zou daarmee niet langer de grootste linkse partij in Noord-Brabant zijn. GroenLinks levert weliswaar ook iets in maar zou even groot worden als de SP. De PvdA stijgt van 6,4 naar 8,2 procent. D66 levert ook wat in, van 8,8 naar 7,1 procent.
Forum voor Democratie, in 2019 nog de op een na grootste partij met 14,4 procent van de stemmen, zou nu blijven steken op 2,7 procent. Ook de PVV verliest, van 7,6 naar 5,9 procent. Nieuwkomer op de rechterflank JA21 komt binnen met 4,2 procent van de stemmen.
Op een aantal plaatsen in het land stonden bij het sluiten van de stembureaus om 21.00 uur nog mensen in de rij om te gaan stemmen voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. Door een storing verliep het controleren van de oproepkaarten traag bij een stembureau in Utrecht. Gevolg was een lange rij mensen. De wachtenden die al voor 21.00 uur in de rij stonden mogen alsnog hun stem uitbrengen.
Ook op andere plaatsen waren er problemen. Zo viel bij een stembureau in het Brabantse Sint-Oedenrode (Meierijstad) de stroom uit. Mensen werd opgeroepen een ander stembureau te bezoeken, melden Brabantse media.
Bij een stembureau aan de Ruysdaelstraat in Amsterdam-Zuid waren tijdelijk de stembiljetten op. Mensen werden gewezen op andere stemlocaties, of konden blijven wachten.
De SGP lijkt in Overijssel ietsjes te dalen. André Flach, de nummer 4 bij de Tweede Kamerverkiezingen van twee jaar geleden, is blij dat zijn partij stabiel is. Wat betreft de BBB spreekt hij van een ,politieke aardverschuiving. Feitelijk was deze verkiezing een referendum over het stikstofbeleid.”
Is de BBB stabiel genoeg om te regeren? Flach: ,Van de BBB kennen we feitelijk maar één persoon. Het is te hopen dat de BBB goed heeft geselecteerd en dat ze stabiele volksvertegenwoordigers hebben.” Volgens Flach wordt het moeilijk om in de nieuwe situatie wetten door de Eerste Kamer te loodsen.
Schiermonnikoog heeft woensdag rond 21.30 uur als eerste gemeente de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP. BBB is de grootste partij geworden met 24 procent van de stemmen, gevolgd door de PvdA die 15,6 procent van de stemmen kreeg.
De opkomst is 74,6 procent. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 was de opkomst 68,9 procent.
De strijd om het melden van de eerste eindstand gaat meestal tussen Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal. Dat zijn de kleinste gemeenten van het land, met elk ongeveer duizend kiezers.
In zalencentrum Bar Beton in Utrecht Rijnsweerd zijn enkele tientallen CU’ers vanavond bijeen om samen de uitslagen af te wachten. De zaal is versierd met blauw-witte vlaggen, banners en ballonnen. Klokslag 21.00 uur verstomt het geroezemoes voor het luisteren naar de eerste exitpoll van Noord-Holland. Een licht teleurgesteld oee klinkt als de uitslag van de ChristenUnie op het scherm verschijnt: een verlies van 3,1 procent naar 2,2 procent van het electoraat. Als even later de zetelaantallen worden getoond, is er een enthousiast heej en klinkt voorzichtig geklap: de ene zetel in de provincie lijkt, ondanks het stemmenverlies, behouden te blijven.
Esther Kaper, campagneleider, houdt een korte toespraak en bedankt iedereen voor de inzet. ,Aan de campagne zal het in ieder geval niet liggen.’’
De CU heeft geprobeerd een boodschap over te brengen van verbinding, stelt Kaper. ,In Nederland wordt steeds harder geschreeuwd, de kloof wordt groter. Wij geloven dat we alleen verder kunnen met elkaar.’’ Of stemmers trouw zullen blijven aan de ChristenUnie is spannend, erkent Kaper. ,De schreeuwers krijgen vaak de aandacht.’’
Blij is Kaper in ieder geval dat de schade in Noord-Holland mee lijkt te vallen. ,Als we die zetel ook daadwerkelijk kunnen behouden, zou dat fijn zijn.’’ En de rest van de avond? De ogen zijn vooral gericht op de provincies die belangrijk zijn voor de Eerste Kamer, zoals Noord-Brabant en Gelderland. ,Daar zitten natuurlijk ook veel agrariërs, dus het is afwachten hoeveel mensen toch voor BBB gaan.’’
De SGP doet niet mee in Noord-Holland. Tweede Kamerlid Chris Stoffer had wel verwacht dat BBB het goed zou doen, maar hij schatte niet in dat die partij in Noord-Holland de grootste zou worden. ,Ik had verwacht dat de VVD de grootste zou zijn. In de drie noordelijke provincies en in Brabant verwacht ik wel een grote uitslag voor BBB.”
Het is volgens Stoffer afwachten hoe BBB het in de coalities gaat doen. Normaliter moet daarbij de grootste partij het voortouw nemen. Stoffer schat in dat de BBB stabieler is dan Forum vier jaar geleden was.
Caroline van der Plas slaat de handen voor haar gezicht, tranen schieten in haar ogen en ze wordt omhelsd door vrienden en familie als de uitslag van de eerste exit poll binnenrolt. Noord-Holland, de links-rode provincie kleurt plotseling boerengroen. Met negen zetels is de BBB plots de grootste partij in die provincie. „Dit had ik niet verwacht", stamelt Caroline, terwijl ze wordt belaagd door tientallen persfotografen en cameramensen. Ook de andere aanwezigen zijn verbijsterd. Het onmogelijke is gepresteerd.
Strakke gezichten, stilte. Met enige verbijstering ziet de CDA-aanhang in Den Haag rond negen de eerste exit-polls op het scherm verschijnen. Het lijkt erop dat het CDA in Noord-Holland wordt gehalveerd, van vier naar twee zetels. Zwijgend, zonder haast een spier te vertrekken, kijkt CDA-prominent Hugo de Jonge naar de binnendruppelende uitslagen.
,Geen leuke uitslag”, reageert Madeleine van Toorenburg, voorheen CDA-Kamerlid desgevraagd. Haar eventuele lidmaatschap van de Eerste Kamer komt in gevaar. ,Ik sta op de zesde plek, maar weet niet of ik het ga halen.” Wat vindt ze ervan dat BBB in Noord-Holland een zeer stevige zege boekt? ,Ik dat we onderschatten hoeveel platteland Noord-Holland heeft. De provincie heeft ook een heel groot buitengebied.”
BBB wordt met afstand de grootste partij in Overijssel. De boerenpartij heeft bijna een derde van de stemmen behaald, aldus een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. Het CDA krijgt in de plattelandsprovincie een harde dreun. De christendemocraten waren vier jaar geleden nog de grootste partij met 17 procent van de stemmen, daar is minder dan de helft van over.
Ook de andere partijen die het landelijk voor het zeggen hebben, krijgen rake klappen. De VVD, in 2019 nog goed voor 12,9 procent van de stemmen in Overijssel, lijkt nu te blijven steken op 8 procent. De ChristenUnie is ruim een kwart van haar achterban kwijt en komt op 6 procent. D66 gaat omlaag van 5,8 naar 3,7 procent.
Grootste verliezer in Overijssel is Forum voor Democratie. De partij van Thierry Baudet haalde vier jaar geleden nog 13,3 procent van de stemmen, nu volgens de exitpoll niet meer dan 2,7 procent. De PVV incasseert ook een nederlaag en gaat van 7,2 naar 4,8 procent.
De linkse partijen leveren in Overijssel vrijwel stuk voor stuk in. Alleen de Partij voor de Dieren kan een plusje noteren, van 3 naar 3,8 procent. Nieuwkomer Volt komt op 2,7 procent.
Bij het stembureau aan de Ruysdaelstraat in Amsterdam-Zuid was tijdelijk een tekort aan stembiljetten, laat een woordvoerder van de gemeente weten. Mensen werden gewezen op andere stemlocaties, of konden blijven wachten.
Kort hierna werden de biljetten aangevuld en konden mensen weer stemmen. Mensen die tot tot 21.00 uur in de rij zijn gaan staan, mogen hun stem uitbrengen.
De lokale zender AT5 bericht dat er bij meerdere stembureaus in Amsterdam een tekort aan stembiljetten was. Het gaat volgens de zender om stemlocaties Cinetol op de Tolstraat in Zuid, De Hallen in Amsterdam-West, het stembureau aan de Albert Neuhuysstraat in de Hoofddorppleinbuurt en bij stadsloket Zuid aan de President Kennedylaan.
De BoerBurgerBeweging lijkt de grootste partij in Provinciale Staten van Noord-Holland te worden. De nieuwkomer heeft volgens een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS 14,3 procent van de stemmen gekregen. De VVD lijkt met 13,3 procent de tweede partij te worden in Noord-Holland.
Forum voor Democratie, vier jaar geleden nog de grootste partij in Noord-Holland met 15,3 procent van de stemmen, komt nu volgens de exitpoll niet verder dan 2,6 procent. Ook het CDA krijgt een flinke tik te verwerken. De christendemocraten halen niet meer dan 3,9 procent van de stemmen, tegen 6,8 procent in 2019. Verlies is er eveneens voor D66, dat van 9,9 naar 7,5 procent gaat.
Van de partijen die nu ook al vertegenwoordigd zijn in Provinciale Staten, hebben alleen de PvdA en de Partij voor de Dieren winst behaald. De sociaaldemocraten gaan van 9,8 naar 11,7 procent. Daar staat wel een verlies tegenover voor samenwerkingspartner GroenLinks, dat van 15,2 naar 12 procent zakt. PvdD krijgt er 1,5 procent bij en komt op 7,5 procent.
Twee andere nieuwkomers, JA21 en Volt, hebben volgens deze exitpoll allebei rond 5 procent van de stemmen behaald.
Het tellen van de stemmen kan beginnen, de stembureaus in de Nederlandse gemeenten en op de tientallen treinstations zijn om 21.00 uur dichtgegaan. Duizenden mensen verspreid over het land gaan de komende uren aan de gang om de papieren stembiljetten te tellen.
Bijna altijd komt binnen een half uur na het sluiten van de stembureaus de eerste uitslag binnen. De kleine gemeenten op de waddeneilanden Schiermonnikoog, Vlieland en het Gelderse Rozendaal strijden doorgaans om deze eer. De laatste paar verkiezingen was Schiermonnikoog, met één stembureau en ongeveer duizend stemgerechtigden, de snelste.
Op de BES-eilanden (Bonaire, Sint-Eustatius en Saba) kan nog uren worden gestemd. Daar gingen de stemlokalen om 12.30 uur (Nederlandse tijd) open en sluiten ze pas om 02.00 uur in de nacht van woensdag op donderdag. Sinds een grondwetswijziging in 2018 stemmen ook de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba over de samenstelling van de Eerste Kamer. Aangezien de bijzondere gemeenten geen Provinciale Staten hebben, gaat dit via afzonderlijk gekozen kiescolleges.
De in totaal 570 gekozen Provinciale Statenleden stemmen op 30 mei voor de zetels in de Eerste Kamer, zogeheten getrapte verkiezingen. Het kabinet-Rutte IV heeft nog tot het begin van de zomer te maken met de Eerste Kamer in de huidige samenstelling. De Kiesraad maakt op 1 juni de nieuwe leden van de Eerste Kamer bekend.
De oude Eerste Kamer vergadert op dinsdag 13 juni voor het laatst en draagt die dag de macht over aan de nieuwe senaat, zoals de Eerste Kamer ook wel wordt genoemd.
In Limburg wordt het spannend voor de ChristenUnie. Kan de partij in deze provincie voor het eerst een zetel veroveren? Samir El-Baramawi, 17e op de lijst, heeft goede hoop, zo vertelt hij op de uitslagenavond in Utrecht.
,Ik merk dat veel mensen in Limburg behoefte hebben aan een partij die het opneemt voor de kwetsbaren, bijvoorbeeld voor patiënten in de GGZ.” Tijdens de campagne zegt El-Baramawi, geboren en getogen in Maastricht, veel steun gekregen te hebben. ,Ik liep tijdens de campagne geregeld met een t-shirt van de CU op straat. We kregen veel aandacht. Het zou mooi zijn als we een zetel krijgen. We vertrouwen daarvoor op God.’’
Het CDA komt woensdagavond bijeen in het partijbureau in Den Haag. Daar staan tientallen mensen rond de tafeltjes. Op een groot tv-scherm moeten zo de uitslagen binnenrollen. Het CDA staat er beroerd voor in de peilingen. Wordt een bijltjesdag voor het CDA? ,We zijn er wel op ingesteld dat de bijl naar beneden gaat”, knikt Kevin Klinkspoor, iets voor negen uur woensdagavond. De voorzitter van het CDJA is omringd door jonge CDA’ers, menigeen met een biertje in de hand, een enkeling met een groene sjaal om de nek.
Trots is Klinkspoor op jonge CDA’ers die ,de benen uit het lijf hebben gelopen” om afgelopen weken het CDA-gedachtengoed aan de man te brengen. Wat de kern van dat verhaal is? ,De mens staat niet op zichzelf als individu. We moeten de mens in relatie tot een ander zetten. Vanuit die basis bouw je aan gemeenschappen.” Of Klinkspoor wat jaloers is op BBB, die waarschijnlijk een grote zege gaat boeken? ,Nee, jaloezie is mij niet toebedeeld.” Het is woensdag ook een beetje een feestje van de democratie, knikt de jongeman. ,Zeker. Het was voor mij de vierde of vijfde keer dat ik mocht stemmen. Dat blijft een bijzonder moment.”
Via deze livestream is de uitslagenavond van de NOS te volgen.
Tot ruim een uur voor het sluiten van de stembureaus heeft 48 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Dat is meer dan bij de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden op dit tijdstip. Toen had 46 procent van de kiesgerechtigde Nederlanders gestemd. Dat blijkt uit de opkomstcijfers van Ipsos, in opdracht van de NOS.
De totale opkomst bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was 56 procent. Om 21.00 uur sluiten de stembureaus. Dan volgt ook een eerste indicatie van uitslag van de provincie Noord-Holland op basis van een exitpoll van onderzoeksbureau Ipsos. Om 21.20 uur volgt Overijssel om 21.40 uur Noord-Brabant en om 22.00 uur indicatie met doorberekening Eerste Kamer.
In partycentrum Boode in Bathmen zijn rond 20.00 uur de vooruitzichten hoog gespannen, meldt een van onze verslaggvers. Caroline van der Plas, leider van de BoerBurgerBeweging (BBB), is al aanwezig, loopt wat ontspannen rond en spreekt met personeel, medewerkers en pers. „Ik verwacht een enorme klapper", zegt ze desgevraagd. „In de noordoostelijke provincies zullen we zeker de grootste worden en in het westen groter dan verwacht”, denkt ze optimistisch. „De burger wil een normale partij, met normale mensen en normaal taalgebruik. Door de gevestigde partijen wordt het platteland niet serieus genomen en wat de boeren willen gebagatelliseerd.”
Van der Plas is er van overtuigd dat straks bij de coalitie-onderhandelingen in de provincies, niemand meer om de BBB heen kan. „En als ze de Nederlandse kiezer en ons als partij niet serieus nemen, dan gaan we keihard oppositie voeren. Maar dat zou natuurlijk raar zijn. Van nul zetels naar bijna de grootste en ons dan negeren. Den Haag wordt wakker!”
De opkomst in Eindhoven is een uur voor het sluiten van de stembussen hoger dan in 2019 over de hele dag. Ongeveer de helft van de kiezers heeft gestemd.
De teller in de vijfde gemeente van het land staat rond 20.00 uur op 50,1 procent. Vier jaar geleden stemde 48,4 procent van de Eindhovenaren.
Meteen na het sluiten van de stembureaus om 21.00 uur gaan traditiegetrouw de stemmentellers in een aantal kleine gemeenten aan de slag om als eerste plaats in Nederland de verkiezingsuitslag bekend te maken.
De strijd om de snelste uitslag gaat meestal tussen de waddeneilanden Schiermonnikoog en Vlieland en het Gelderse plaatsje Rozendaal. Deze gemeenten hebben elk één stembureau. Deze kleinste gemeenten van het land tellen elk ongeveer duizend kiezers.
Bij de vorige Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen in 2019 ’won’ Schiermonnikoog door om 21.22 uur de resultaten van de lokale verkiezingen door te bellen aan de Verkiezingsdienst van het ANP, gevolgd door Vlieland. De opkomst was 69 procent, vier jaar daarvoor was dat nog 56,7 procent.
Schiermonnikoog was bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen en bij de laatste twee gemeenteraadsverkiezingen ook de snelste.
In de grote steden hebben tot nu toe meer mensen gestemd voor de Provinciale Staten dan bij de vorige verkiezingen, vier jaar geleden. In Amsterdam lag de opkomst om 18.00 uur op 34,6 procent. In 2019 had rond dat tijdstip 24,5 procent van de inwoners van de hoofdstad gestemd.
In Rotterdam is de opkomst rond 18.00 uur bijna 32 procent. Dat was in 2019 op dat tijdstip 30,7 procent. In Den Haag heeft tot nu toe 37,5 procent gestemd (in 2019 34,5 procent). In Utrecht is de opkomst niet beschikbaar door een storing.
In Eindhoven stond de teller rond 18.00 uur op 39,2 procent, in Groningen op 46,4 procent en in Nijmegen op 45,1 procent. Ook kleinere gemeenten melden dat de opkomst hoger is dan in 2019.
Tot aan het eind van de middag heeft 37 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Dat is iets meer dan bij de Provinciale Statenverkiezingen van vier jaar geleden. In 2019 had op dit tijdstip 33 procent van de kiesgerechtigde Nederlanders gestemd. Dat blijkt uit de opkomstcijfers van Ipsos, in opdracht van de NOS. De totale opkomst bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was 56 procent.
Mensen kunnen tot 21.00 uur hun stem uitbrengen. Bij deze Provinciale Statenverkiezingen zijn bijna 13,3 miljoen mensen kiesgerechtigd volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Voor de standpunten van de BoerBurgerBeweging (BBB) hebben veel studenten van het Hoornbeeck College respect. Toch kan de partij niet op hun stem rekenen.
Tegen het eind van de middag hebben 445 mensen gebruikgemaakt van de mogelijkheid om te stemmen in de tijdelijke huisvesting van de Eerste Kamer en de Raad van State aan het Lange Voorhout in Den Haag. Dat heeft de Eerste Kamer op Twitter gemeld.
Inwoners van de provincie Zuid-Holland en het waterschap Delfland kunnen vanaf 07.30 uur tot 21.00 uur stemmen in de Eerste Kamer.
De bezoekersaantallen van onlinestemhulpen blijven woensdag stijgen. Rond 16.30 uur had MijnStem al zeker 5,5 miljoen bezoekers getrokken. Stemhulp Kieskompas telde rond 17.00 uur ruim 3 miljoen bezoekers. De stemwijzers van ProDemos waren rond 17.15 uur in totaal 1,9 miljoen keer bezocht.
MijnStem was rond 09.45 uur 4,7 miljoen keer bezocht. Toen al sprak MijnStem van een recordaantal.
Het aantal van Kieskompas is inclusief zo’n 300.000 bezoekers aan Het Kieshart van Hart van Nederland, waarmee Kieskompas een samenwerking heeft. Rond 10.45 uur telde Kieskompas nog zo’n 2,7 miljoen bezoekers, inclusief 265.000 bezoekers van Het Kieshart.
De stemwijzers van ProDemos waren woensdagochtend 1,5 miljoen keer bezocht. De stemwijzers van ProDemos zijn beschikbaar voor de provincies Drenthe, Limburg, Noord-Brabant en Overijssel. Met bijna 850.000 bezoekers heeft de stemwijzer van Noord-Brabant het hoogste aantal.
In de grote steden liggen de opkomstcijfers voor de Provinciale Statenverkiezingen richting het einde van de middag tussen de 26 en 38 procent. In Rotterdam had rond 17.00 uur 26,3 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, in Utrecht was dat rond die tijd 34,9 procent.
In Den Haag stond de teller rond 17.00 uur op 30,3 procent, in Eindhoven op 32,9 procent, in Groningen op 39 procent en in Nijmegen op 38,1 procent.
In Maastricht had om 14.30 uur 26,9 procent van de kiesgerechtigden gestemd, in Breda was dat rond die tijd 21 procent.
Amsterdam geeft om 19.00 uur een update. Het opkomstcijfer in de hoofdstad was om 13.00 uur 14,6 procent. Tot 21.00 uur kunnen mensen stemmen.
Ook in gemeenten als Vlissingen, Hilversum, Oldebroek, Harderwijk, Coevorden, Goes, Stadskanaal, Renkum en Tytsjerksteradiel had in de tweede helft van de middag zo’n een op de drie kiezers gestemd. Het Drentse Tynaarlo steekt erbovenuit met een opkomst van ruim 46 procent.
Meerdere gemeenten zeggen dat de opkomst hoger ligt dan vier jaar geleden. In Heerde had halverwege de middag bijna 36 procent van de kiezers gestemd. Bij de vorige Statenverkiezingen lag de opkomst op hetzelfde tijdstip rond de 30 procent. In Meppel steeg de tussentijdse opkomst van 30 naar 34 procent.
In Heerlen is de opkomst relatief laag. Daar had halverwege de middag zo’n 22 procent gestemd voor de Staten en 20 procent voor het waterschap. Vier jaar geleden had de Limburgse gemeente een van de laagste opkomstcijfers van het hele land. Zo’n 47,5 procent bracht toen een stem uit.
Honderden mensen hebben woensdagmiddag gestemd in twee ziekenhuizen in Gouda en Enschede voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. In het Groene Hart Ziekenhuis (GHZ) in Gouda en in het Medisch Spectrum Twente (MST) in Enschede brengen onder anderen patiënten en buurtbewoners hun stem uit.
In het stemlokaal in het GHZ verloopt het stemmen goed, zegt een woordvoerster. Tot en met woensdagmiddag kwamen 375 mensen langs. „Ze stemmen bijvoorbeeld in het ziekenhuis omdat ze hier een afspraak hebben of een patiënt bezoeken”, zegt ze. Ook medewerkers en buurtbewoners kunnen stemmen op deze locatie. De opkomst in de gemeente Gouda was om 14.00 uur ruim 24 procent.
Op het stembureau in het MST „loopt het de hele dag lekker door” volgens een woordvoerster van dit ziekenhuis. Hoeveel mensen hier hebben gestemd kan ze niet zeggen, wel meldt ze dat er veel patiënten, buurtbewoners en medewerkers zijn geweest. De opkomst in de gemeente Enschede was om 15.00 uur 21 procent.
Van alle mensen die mogen stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen heeft 29 procent dit inmiddels gedaan. Dit blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van de NOS. Volgens de NOS is de opkomst hiermee hoger dan in 2019, toen rond deze tijd 26 procent van de kiesgerechtigden had gestemd.
Mensen kunnen tot 21.00 uur hun stem uitbrengen. Bij deze Provinciale Statenverkiezingen zijn bijna 13,3 miljoen mensen kiesgerechtigd volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Mensen met een visuele beperking kunnen hun stem zelfstandig uitbrengen in 95 gemeenten op een of meerdere stemlocaties. Dat zijn vijftien gemeenten meer dan tijdens de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar.
Jongeren onthalen kiezers op het stembureau in theater De Vaillant in de Schilderswijk in Den Haag met applaus en een gouden loper. Om jongeren tussen de 18 en 26 jaar meer bij de politiek te betrekken, runnen ze woensdag dit stembureau en twee andere in de stad.
De jongeren hebben voor deze Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen een cursus gevolgd over hoe democratie werkt en waarom stemmen belangrijk is. De 19-jarige Houda is vrijwilliger bij de stemlocatie in De Vaillant. Het zijn haar eerste verkiezingen en ze vindt het spannend. „Ik zou eerst niet stemmen omdat ik het onzin vond en niet boeiend.” Maar dankzij de cursus kwam ze erachter hoe belangrijk stemmen is en gaat ze dat alsnog doen. Houda: „want dingen kunnen veranderd worden in de wijk of in je stad.”
De gemeente is blij dat het initiatief jongeren enthousiast maakt voor de politiek. „Het is belangrijk dat ze hun stem laten horen want de opkomst van jongeren die stemmen is te laag”, zegt een woordvoerster. De gemeente hoopt dat meer jongeren bereikt worden als ze zelf een stembureau mogen runnen.
Ook de stembureaus op de middelbare school het Roemer Visscher College en in de uitgaansgelegenheid PIP Den Haag worden beheerd door jongeren.
In de grote steden liggen de opkomstcijfers voor de Provinciale Statenverkiezingen halverwege de middag tussen de 21 en 32 procent. In Rotterdam had rond 15.30 uur 21,8 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, in Utrecht was dat rond die tijd 29,8 procent.
In Den Haag stond de teller op 25,6 procent, in Eindhoven op 26,6 procent, in Groningen op 31,2 procent en in Nijmegen op 31 procent.
In Maastricht had om 14.30 uur 26,9 procent van de kiesgerechtigden gestemd, in Breda was dat rond die tijd 21 procent.
Amsterdam geeft om 19.00 uur een update. Het opkomstcijfer in de hoofdstad was om 13.00 uur 14,6 procent. Tot 21.00 uur kunnen mensen stemmen.
Nogal wat kiezers in Thorn slagen er niet in het enige stembureau in het Midden-Limburgse dorpje te bereiken. Het stembureau ligt namelijk aan een bouwput, en die maakt het onbereikbaar voor mensen die de loopplaten en uitstekende stoeptegels een lastig te nemen horde vinden.
Zo is het voor mensen achter een rollator of in een rolstoel nagenoeg onmogelijk om in café Aod Thoear te gaan stemmen, schrijven regionale media woensdag. Weliswaar zijn er door de aannemer drie verkeersregelaars ingezet om de mensen de weg te wijzen, maar wie slecht ter been is bedenkt zich wel drie keer, aldus De Limburger.
Het stembureau ligt namelijk aan de Steegputstraat, en daar vinden momenteel rioolwerkzaamheden plaats. „Schandalig dat de gemeente dit niet van te voren heeft gecommuniceerd en we nu naar andere stemlokalen, zoals in Wessem, moeten uitwijken”, aldus een stemmer op 1Limburg.
De gemeente Maasgouw erkent achteraf dat het stembureau beter elders gehuisvest had kunnen zijn. Mensen die hun stem willen uitbrengen maar het café door de werkzaamheden niet bereiken, wordt geadviseerd in het naburige Wessem te gaan stemmen. Maar zo’n reis naar Wessem is niet voor iedereen weggelegd, aldus de pastoor-deken Wim Miltenburg van Thorn in De Limburger.
Van alle mensen die mogen stemmen voor de Provinciale Statenverkiezingen heeft 20 procent dit inmiddels gedaan. Dit blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Ipsos, in opdracht van de NOS. Volgens de NOS is de opkomst hiermee hoger dan in 2019, toen rond deze tijd 18 procent van de kiesgerechtigden had gestemd.
Mensen kunnen tot 21.00 uur hun stem uitbrengen. Bij deze Provinciale Statenverkiezingen zijn bijna 13,3 miljoen mensen kiesgerechtigd volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In de afgelopen twintig jaar is de gemiddelde leeftijd van de kiesgerechtigde bevolking hoger geworden. Dit jaar is bijna 27 procent 65 jaar of ouder, in 2003 ging dat om ruim 18 procent.
Het stemmen op het kleinste stembureau van Nederland gaat volgens de voorzitter Wim Westhoff „voortreffelijk”. In zijn woonkamer hebben inmiddels zo’n 22 mensen hun stem uitgebracht woensdagochtend. Dat is bijna de helft van de 50 mensen die op hun stempas zijn woonkamer als dichtstbijzijnde stemlokaal hebben.
Het stembureau wordt gerund door drie vrijwilligers. „Maar we zijn drukker met de pers te woord te staan dan het stemmen en koffie schenken”. Westhoff denkt dat de opkomst bij deze Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen op zo’n 140 procent zal uitkomen. Dat komt omdat ook inwoners uit andere plaatsen in de gemeente Hellendoorn op de bijzondere stemlocatie kunnen stemmen. „Die denken het is mooi weer en dan fietsen ze naar de huiskamer.”
Ook van buiten de gemeente komen er mensen langs om hun stem uit te brengen op het kleinste stembureau van het land. Westhoff: „We hebben ooit mensen uit Haarlem gehad die Van Marle heten en in Marle wilden stemmen.” Met een kiezerspas kan er in een andere gemeente gestemd worden.
Het opkomstcijfer voor de Provinciale Statenverkiezingen in Amsterdam was om 13.00 uur 14,6 procent. In 2019 was dit 9,3 procent, zegt de gemeente. In Rotterdam had 14,2 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, in Utrecht stond de teller op 19,6 procent.
In Den Haag had om 13.00 uur 16,3 procent gestemd, in Eindhoven 17,2 procent en in Groningen 19,3 procent. Tot 21.00 uur kunnen mensen stemmen.
In bijna tweehonderd gemeenten werken woensdag ruim driehonderd vrijwilligers met een licht verstandelijke beperking op stembureaus. Een aanzienlijke toename, zegt Marian Geling van stichting Prokkel.
Vorig jaar deden zo’n tweehonderd zogenaamde ‘prokkelduo’s’ mee in 130 gemeenten. De vrijwilligers met een licht verstandelijke beperking worden gekoppeld aan een ‘reguliere’ vrijwilliger.
„Het gaat hartstikke goed, we zien allemaal blije mensen op de stembureaus”, zegt Geling. „Mensen met een beperking worden vaak aangesproken op wat ze niet kunnen, hiermee laten we zien wat ze wel kunnen”, vervolgt Geling. „Steeds meer gemeenten zijn bezig met ervoor te zorgen dat stembureaus inclusief worden. Het is heel mooi dat de vrijwilligers steeds meer een afspiegeling worden van de samenleving.”
De Kiesraad stelt dat dit de enige gemeente is waar deze problemen bekend zijn. „Maar er zijn altijd wel problemen met de potloden.” Iedere gemeente moet de potloden zelf regelen, dus het zijn niet in het hele land dezelfde.
Er wordt woensdag niet veel gebruikgemaakt van gratis taxi’s die mensen van en naar een stembureau rijden. Op sommige plekken in Nederland kunnen blinden, slechtzienden of mensen met lichamelijke beperking gebruikmaken van de zogeheten ‘stemtaxi’. Op speciale locaties kunnen zij zelfstandig hun stem uitbrengen voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen met hulpmiddelen.
Mensen met een visuele beperking kunnen in 95 gemeenten op een of meerdere stemlocaties hun stem zelfstandig uitbrengen. De stemtaxi’s zijn bedoeld om vooral blinden, slechtzienden of mensen met een lichamelijke beperking kosteloos daarnaartoe te vervoeren.
Dit kan onder meer in Breda en Tilburg via de Regiotaxi van vervoerder Connexxion, maar volgens een woordvoerder van moederbedrijf Transdev wordt de taxi niet veel vaker gereserveerd dan andere dagen. „In Breda is de Regiotaxi woensdag twintig keer gereserveerd en in Tilburg vijftien keer. Stemlokalen in steden zijn vaak relatief dicht bij huis en bereikbaar met de bus”, zegt hij. Stemtaxi’s van Connexxion rijden daarnaast in Groningen en Drenthe, maar ook in steden en dorpen in deze provincies „loopt het geen storm”.
Op sommige plekken in Nederland rijden geen bussen vanwege stakingen in het streekvervoer. Hierdoor kan het in bijvoorbeeld Limburg lastiger zijn om naar een stembureau te gaan. In de gemeente Sittard-Geleen kunnen blinden, slechtzienden of mensen met een lichamelijke beperking een stemtaxi reserveren voor een rit van en naar het speciale stembureau in Sittard. De taxi telt vijf reserveringen op woensdagochtend, meldt een woordvoerster. „We verwachten het met één taxi te redden.”
In de stad Utrecht rijdt woensdag zo’n 70 procent van de bussen vanwege de staking. Ondanks dat is de stemtaxi in de gemeente Utrecht niet gereserveerd volgens een woordvoerder.
Het opkomstcijfer voor de Provinciale Statenverkiezingen in Amsterdam was om 13.00 uur 14,6 procent. In 2019 was dit 9,3 procent, zegt de gemeente. In Rotterdam had 14,2 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, in Utrecht stond de teller op 19,6 procent.
In Den Haag had om 13.00 uur 16,3 procent gestemd, in Eindhoven 17,2 procent en in Groningen 19,3 procent. Tot 21.00 uur kunnen mensen stemmen.
Onlinestemhulp Jongerenkieswijzer heeft aan het einde van de ochtend ruim 34.000 bezoekers geteld. De kieswijzer wordt onder meer klassikaal op scholen gebruikt.
Zeker veertien mbo-instellingen en acht hbo-instellingen maken gebruik van de Jongerenkieswijzer. „Maar misschien zijn er wel meer waar wij niet van op de hoogte zijn”, zegt een woordvoerster.
Het is moeilijk in te schatten of het voorlopige bezoekersaantal dit jaar hoog of laag is, meldt ze. Bij landelijke verkiezingen wordt de Jongerenkieswijzer gemiddeld 300.000 keer ingevuld. „De opkomst en interesse bij Provinciale Statenverkiezingen is echter over het algemeen lager”, aldus een woordvoerder.
Om 07.30 uur (Nederlandse tijd 12.30 uur) zijn woensdag op Bonaire, Sint Eustatius en Saba in totaal zestien stembureaus opengegaan. De bewoners kunnen stemmen voor de eigen eilandsraden en het kiescollege dat mede de samenstelling van de Eerste Kamer zal bepalen.
Op Bonaire heeft de oppositie een oproep aan de bevolking gedaan om niet te gaan stemmen uit protest tegen het ‘koloniale’ beleid van Den Haag. Daar zou veel te weinig naar de bevolking worden geluisterd. Bonaire vormt samen met Sint Eustatius en Saba sinds 2010 Caribisch Nederland.
Veel bewoners op Bonaire zijn boos over de huidige economische situatie. Politici stellen dat twee op de vijf inwoners onder de armoedegrens leeft. Volgens cijfers van het CBS uit 2020 gaat het om 23 procent van de bewoners van Bonaire, 20 procent op Saba en 28 procent op Sint Eustatius. Daarmee is armoede, en breder gesteld inkomensverdeling, een belangrijk onderwerp tijdens de verkiezingen.
Daarnaast speelt op Sint Eustatius het herstel van de democratie een rol. Nederland zette in 2018 de eilandsraad aan de kant. Deze kon na verkiezingen in 2020 terugkeren, maar heeft nog steeds veel minder te zeggen dan voor 2018. Sinds de ingreep van Nederland kent het eiland een door Nederland benoemde regeringscommissaris die veel besluiten kan nemen. Dat systeem wordt door eilandbewoners als ondemocratisch beschouwd.
Op verzoek van Nederland zullen waarnemers van de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten) aanwezig zijn om te kijken of de verkiezingen eerlijk verlopen op de eilanden. Het is de eerste keer dat waarnemers van de OAS tijdens verkiezingen op Sint Eustatius en Saba aanwezig zullen zijn, OAS-waarnemers waren eerder al op Bonaire aanwezig.
Om drukte te voorkomen worden de stemmers op Bonaire opgeroepen om niet tot het laatste moment te wachten, maar gedurende de dag een stem uit te brengen in één van de twaalf stembureaus. Op Sint Eustatius en Saba zijn elk twee stemlokalen. De stembureaus sluiten om 21.00 uur lokale tijd, dat is Nederlandse tijd 02.00 uur op donderdag 16 maart.
De Haagse politicus Richard de Mos heeft rond 11.00 uur gestemd in het stadhuis in Den Haag. Hij is lijsttrekker voor het Hoogheemraadschap van Delfland en lijstduwer voor de Provinciale Staten Zuid-Holland.
Eerder op woensdag werd bekend dat de uitspraak in de strafzaak tegen hem op 21 april plaatsvindt. De oud-wethouder wordt verdacht van corruptie. „Ik heb een rotsvast vertrouwen in de goede afloop en dat het recht zege zal vieren. De mooiste dagen van Den Haag, met Hart voor Den Haag weer in het college, liggen nog voor ons,” aldus De Mos.
Reizigersvereniging Rover heeft woensdagochtend naar schatting tientallen meldingen ontvangen van bussen die niet rijden vanwege de staking in het streekvervoer. Dit zegt directeur Freek Bos. In onder meer Almere en in Limburg rijden er minder bussen, waardoor het voor reizigers lastiger is om woensdag naar een stembureau, werk of school te gaan.
In januari lanceerde Rover het Meldpunt Minder OV. Dit is een website waar reizigers kunnen melden wanneer ze last hebben van uitvallende ritten in het openbaar vervoer. Elke stakingsdag nemen de klachten toe, meldt Bos. „Met name van scholieren of mbo-studenten. De impact is in het hele land even groot.” De afgelopen twee maanden ontving Rover honderden meldingen vanwege de stakingen in het streekvervoer.
De staking woensdag leidde de afgelopen tijd tot discussie, omdat er die dag ook verkiezingen voor de Provinciale Staten en waterschappen zijn. Onder meer de Oogvereniging uitte kritiek: door de staking zou het voor blinden en slechtzienden moeilijker zijn om bij een voor hen toegankelijk stembureau te komen.
Rover sprak maandag met werkgeversvereniging VWOV en vakbonden FNV en CNV omdat onderhandelingen tussen de werkgevers en vakbonden zijn stukgelopen. Om nieuwe onderhandelingen een kans te geven worden na woensdag de stakingen opgeschort tot en met volgende week vrijdag. Bos hoopt dat tussenkomst van een verkenner leidt tot een doorbraak.
BBB-leider Caroline van der Plas brengt haar stem uit voor de Provinciale Statenverkiezingen. beeld ANP, Sem van der Wal
BBB-leider Caroline van der Plas brengt haar stem uit voor de Provinciale Statenverkiezingen. beeld ANP, Sem van der Wal
BBB-leider Caroline van der Plas na afloop van het uitbrengen van haar stem voor de Provinciale Statenverkiezingen. beeld ANP, Sem van der Wal
BBB-leider Caroline van der Plas na afloop van het uitbrengen van haar stem voor de Provinciale Statenverkiezingen. beeld ANP, Sem van der Wal
BBB-leider Caroline van der Plas brengt haar stem uit voor de Provinciale Statenverkiezingen. beeld ANP, Sem van der WalOverigens ging er iets mis bij het invullen van het stembiljet, meldde Hart van Nederland. Van der Plas schoot uit met haar arm waardoor ze een foutje maakte en daardoor mogelijk haar stem ongeldig maakte. Op Twitter liet de BBB-voorvrouw even later weten dat er geen reden is voor paniek: „Hallo jongens, iedereen kan eenmalig een nieuw stembiljet krijgen en dat heb ik dus ook gekregen en opnieuw ingevuld. Dat andere biljet is vernietigd.”
De BBB-leider zei eerder tegen EenVandaag dat ze met tevredenheid terugkijkt op de campagne van haar partij.
In oostelijke provincies zal BBB het CDA deze woensdag vermoedelijk van de troon stoten. Een CDA-politicus in Vriezenveen: „Nogal wat inwoners hebben het gevoel dat ze er wat bij bungelen.”
VVD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Edith Schippers heeft woensdag rond 11.00 uur in het gemeentehuis in Baarn gestemd voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. Hier werd ze welkom geheten door de burgemeester Mark Röell, zag een ANP-verslaggever ter plaatse.
Het was rond de tijd dat Schippers stemde druk bij de stemlocatie.
Bij de meeste stemlokalen bij de stations is het inmiddels weer wat rustiger, meldt de NS. Tijdens de ochtendspits stond voor de meeste stembureaus een rij. De stembureaus voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen zijn in het hele land om 07.30 uur geopend en sluiten om 21.00 uur.
Volgens de NS is het voor veel mensen makkelijk om onderweg te stemmen, omdat je dan geen omweg hoeft te maken. De verwachting was al dat het na de ochtendspits wat rustiger zou worden. In onder meer Arnhem staat „af en toe” een rij, het verschilt volgens de NS erg per station. „Maar je hoeft nooit heel lang te wachten.”
De verwachting is dat de drukte in de avondspits weer toeneemt. Dit was vorige jaren ook het geval.
In ruim tien gemeenten, waaronder Den Bosch, Ede en Zwolle kunnen kiezers al sinds middernacht hun stem uitbrengen. Op het NS-station Nijmegen ging het eerste van 36 stembureaus op treinstations woensdagochtend om 05.00 uur open. Ruim 13 miljoen kiesgerechtigden mogen stemmen, blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Rob Jetten (D66) heeft woensdag zijn stem uitgebracht in een stemlokaal bij de school voor voortgezet onderwijs Notre Dame in Ubbergen, vlakbij Nijmegen. Op beelden is te zien hoe de klimaatminister op de foto gaat met de vrijwilligers van het stembureau.
De twaalf D66-lijsttrekkers voor de verkiezingen van Provinciale Staten maakten eerder al bekend bij coalitievorming partijen uit te sluiten die de klimaatdoelen van het kabinet willen blokkeren. Hierbij zijn BBB, JA21 en PVV genoemd. „Het halen van de stikstof- en klimaatdoelen staat voor ons op één”, schreven de lijsttrekkers in een verklaring eerder deze maand.
Thierry Baudet, de fractievoorzitter van Forum voor Democratie in de Tweede Kamer, heeft woensdag zijn stem uitgebracht voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen. Dat deed hij in Amsterdam. Hij nam zijn zoontje mee naar het stemloket, zo is te zien op foto’s.
De partij begon bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 met twaalf zetels in de Eerste Kamer. Momenteel heeft de partij er nog maar een over na afsplitsingen. Op een campagnebijeenkomst in Eindhoven, begin maart, zei Baudet te streven naar vijf zetels.
Jan Anthonie Bruijn (VVD), voorzitter van de Eerste Kamer, heeft woensdagochtend zijn stem uitgebracht. Dit deed hij in het stembureau bij de Eerste Kamer.
Op foto’s is te zien dat hij lachend zijn stembiljet in de stembus deponeert.
Fractievoorzitter Farid Azarkan van DENK in de Tweede Kamer heeft woensdagochtend in zijn woonplaats Culemborg gestemd voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen.
De partij doet in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht mee aan de Provinciale Statenverkiezingen.
JA21-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Joost Eerdmans heeft woensdag gestemd voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen in Rotterdam. Dat deed hij volgens de woordvoerder van de partij samen met zijn vrouw.
De partij zegt dat Eerdmans als enige opkomt voor de middenklasse. „Massale immigratie en megalomaan klimaatbeleid kosten de belastingbetaler miljarden. JA21 herstelt het vertrouwen door te knokken voor lagere lasten en een kleine overheid”, zo zette JA21 op Twitter.
In de grote steden liggen de opkomstcijfers voor de Provinciale Statenverkiezingen halverwege de ochtend tussen de 6 en 10 procent. In Rotterdam had rond 10.30 uur 6,7 procent van de kiesgerechtigden zijn stem uitgebracht, in Utrecht was dat rond die tijd 9,7 procent.
In Den Haag stond de teller op 7,7 procent, in Eindhoven op 8,3 procent en Groningen op 8,6 procent. Amsterdam heeft rond 13.00 uur de eerste opkomstcijfers.
De AI-chatbot ChatGPT heeft een duidelijke links-liberale voorkeur bij het invullen van de Stemwijzer. Dat ontdekte masterstudent Merel van den Broek tijdens een opdracht voor het vak Machine Learning for Natural Language Processing aan de Universiteit Leiden. De politieke voorkeur van ChatGPT bleek vooral te liggen bij SP, Denk en D66. De partijen waarmee de chatbot het het minst eens was, waren allemaal rechts: JA21, BBB en FVD.
Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie heeft woensdag rond 10.00 uur gestemd voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. Dit deed ze in basisschool Het Schateiland in Gouda.
Bikker maakte bij het stemmen een selfie met het rode potlood. „Voorrecht om in vrijheid te leven en te kiezen”, aldus de partijleider.
GroenLinks-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Jesse Klaver heeft woensdag zijn stem uitgebracht voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. Dat deed hij samen met zijn vrouw in het Kunstmuseum in Den Haag.
De partij is voor de Eerste Kamer de samenwerking met de PvdA aangegaan. Daarmee hopen beide partijen met een groter aantal zetels vaker de doorslag te kunnen geven. Ook willen ze inhoudelijk meer doen waardoor ze niet meer ieder een eigen specialist op een onderwerp hoeven te zetten.
De avond voor verkiezingsdag op de website van de provincie de standpunten van de partijen nog eens opzoeken of de stemhulp MijnStem invullen, het zat er dinsdag niet in voor de Noord-Hollanders. Door een combinatie van een technische storing en een groot aantal bezoekers lag noord-holland.nl vanaf zes uur plat. Uitgezocht wordt of de site doelwit was van een cyberaanval. Dat meldt Noordhollands Dagblad.
„Meer dan tienduizend bezoekers op een provinciale website na elf uur ’s avonds, is toch wat veel”, zegt een provinciewoordvoerder.
Technici van de provincie hadden rond middernacht de site weer in de lucht. Omdat sprake was van grote aantallen bezoekers op de site, is door de provincie het Nationaal Cyber Security Centrum gewaarschuwd. Of de site dinsdagavond ten onder was gegaan aan zijn eigen succes of dat er een zogenaamde DDoS-aanval was uitgevoerd, was woensdag nog niet duidelijk.
Onlinestemhulp MijnStem heeft op de ochtend van de verkiezingen al een recordaantal bezoekers geteld. De stemwijzer was om 09.45 uur al ruim 4,7 miljoen keer ingevuld. „Een absoluut record”, aldus een woordvoerder.
De stemhulp werd 2,7 miljoen keer ingevuld voor de Provinciale Staten en 2 miljoen keer voor de waterschappen. Met ruim 4,7 miljoen bezoekers is het aantal van de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 al gepasseerd. Vorig jaar werd de stemhulp in totaal 3 miljoen keer ingevuld.
Het einde lijkt nog niet in zicht. „Het gaat heel hard vanochtend en de ervaring leert dat 40 procent van de mensen de stemhulp op de dag van de verkiezingen invult”, zei een woordvoerder woensdag.
Lilian Marijnissen, SP-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, heeft woensdag haar stem uitgebracht voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen.
Dat heeft ze gedaan in wijkcentrum de Hille in Oss in Noord-Brabant, zo is te zien op foto’s. „Thuisblijven helpt niet. Vandaag SP stemmen wel. Ik reken op u”, zo zette ze op Twitter.
Premier Mark Rutte heeft woensdagochtend zijn stem uitgebracht bij de Unie van Waterschappen in Den Haag. Hier kwam hij, zoals hij vaker doet, volgens een ANP-fotograaf weer op de fiets aan.
„Maak gebruik van je democratische recht en bepaal mee wat er gebeurt in jouw provincie en in jouw waterschap”, zo riep Rutte op Twitter op. De stembureaus zijn woensdag om 07.30 uur in heel het land geopend.
PvdA-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Mei Li Vos heeft rond 08.30 uur haar stem voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen uitgebracht. Dit deed ze bij het stembureau in de Annie M.G. Schmidtschool in Amsterdam.
Tijdens een gezamenlijke presentatie maakten de PvdA en GroenLinks vorig jaar hun doel duidelijk: de grootste worden in de Eerste Kamer en zo het beleid flink bijschaven. Ook nu klopt het kabinet, dat geen meerderheid heeft in de senaat, vaak aan bij de linkse partijen voor steun.
Altena stond vier jaar geleden boven aan de lijst van Biblebeltgemeenten met het laagste opkomstpercentage: 43 procent van de kiezers bleef thuis. Hoe gaat dat deze keer? In een winkelstraat in Werkendam vertellen drie niet-stemmers over hun beweegredenen.
PVV-leider Geert Wilders heeft rond 09.00 uur zijn stem uitgebracht in het stadhuis in Den Haag. Op beelden is te zien dat hij ter plekke selfies maakte met mensen.
„Ga ook stemmen vandaag en stem PVV”, aldus Wilders op Twitter.
Tijdens het slotdebat vlogen premier Mark Rutte en Wilders elkaar nog traditioneel in de haren. Rutte verweet Wilders steeds extremer te worden, terwijl Wilders de bal terugkaatste.
D66-fractievoorzitter in de Tweede Kamer Jan Paternotte en D66-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Paul van Meenen hebben hun stem voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen uitgebracht in de St. Josephschool in Leiden.
Dit gebeurde in de gymzaal van de school, zo is te zien op foto’s.
D66-partijleider Sigrid Kaag heeft woensdagochtend haar stem uitgebracht. Dit deed ze in wijkcentrum ’t Benoordenhuis in Den Haag. Kaag had haar honden Marjo en Goldie meegenomen, zo is te zien op foto’s.
De stembureaus zijn woensdag om 07.30 uur in heel het land geopend. Het lijkt erop dat de coalitiepartijen bij de Provinciale Statenverkiezingen klappen gaan krijgen. De verkiezingen zijn ook belangrijk voor de Eerste Kamer, omdat Statenleden de samenstelling hiervan bepalen. De coalitie heeft daar nu al een minderheid.
Bij diverse stemlokalen bij de stations staat een rij, meldt de NS. Het gaat onder meer om Arnhem, Utrecht en Rotterdam. De stembureaus voor de Provinciale Staten- en Waterschapsverkiezingen zijn in heel het land om 07.30 uur geopend en sluiten om 21.00 uur.
„Het is heel makkelijk om onderweg te stemmen”, legt de NS uit. „Dan hoef je geen omweg te maken.” De verwachting is dat het na de ochtendspits weer wat minder druk wordt, maar dat het in de avondspits weer toeneemt. Dit was vorige jaren ook het geval.
In ruim tien gemeenten, waaronder Den Bosch, Ede en Zwolle kunnen kiezers al sinds middernacht hun stem uitbrengen. Op het NS-station Nijmegen ging het eerste van 36 stembureaus op treinstations woensdagochtend om 05.00 uur open. Ruim 13 miljoen kiesgerechtigden mogen stemmen, blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Voorman Mark van den Oever van Farmers Defence Force heeft zijn stem voor de Provinciale Statenverkiezingen uitgebracht in het Brabantse Sint Hubert. Dit deed hij in Gemeenschapshuis De Jachthoorn.
Dinsdagavond vond nog een protest met zo’n vijfhonderd mensen plaats tijdens het slotdebat in het provinciehuis in Den Bosch. In alle straten rondom het provinciehuis stonden tractoren. Het zorgde ervoor dat de aanwezigen niet direct het pand konden verlaten.
„Dit was onze laatste kans om de kiezers te overtuigen niet op de gevestigde orde te stemmen”, zei Van den Oever vooraf. FDF was één van de initiatiefnemers van de actie.
CDA-leider Wopke Hoekstra heeft rond 08.00 uur zijn stem uitgebracht voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen in een gymzaal in Bussum.
Eerder zei de partijleider dat hij „met vertrouwen uitkijkt” naar woensdag. De nieuwe Provinciale Staten kiezen ook de Eerste Kamer, waar het CDA nu negen zetels heeft. Volgens peilingen zal de partij mogelijk flink wat zetels verliezen.
Behalve in bibliotheken, buurthuizen en scholen kan woensdag ook op bijzondere locaties worden gestemd voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen. Bijvoorbeeld in een woonkamer in het Overijsselse Marle, waar opnieuw het kleinste stembureau van Nederland te vinden is. De voorzitter van het stembureau, Wim Westhoff, moest de afgelopen verkiezingen kiezers ontvangen in zijn schuur vanwege corona, maar deze keer staat de stembus weer in de woonkamer.
Op de parkeerplaats van het attractiepark Linnaeushof kunnen mensen vanuit de auto hun stem uitbrengen in een tent op de parkeerplaats. „Mensen hoeven alleen maar hun autoraampje open te draaien”, aldus een woordvoerder van de gemeente Heemstede over de drive-in stemlocatie.
In Arnhem kunnen kiezers naar een stembureau in moskee HDV Arnhem Türkiyem Camii. Voor bezoekers van het Groene Hart Ziekenhuis is een stemlokaal ingericht op de eerste verdieping van het ziekenhuis. In Groningen, Leeuwarden en Assen kan in de provinciehuizen worden gestemd.
In Den Haag kunnen kiezers stemmen bij de tijdelijke Eerste en Tweede Kamer en bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. Ook kunnen Hagenaren hun stem uitbrengen in miniatuurstad Madurodam.
Mensen met een visuele beperking kunnen woensdag in 95 gemeenten op minstens één stembureau terecht om zelfstandig te stemmen. Volgens de Oogvereniging moet er nog veel werk worden verzet om alle stembureaus inclusief te maken voor blinden en slechtzienden. „Het gaat om je grondrecht, om zelf te mogen en kunnen stemmen. Hoe maak je de rest van de samenleving toegankelijk als de verkiezingen al niet lukken?”, zegt een woordvoerder.
Op inclusieve stembureaus voor mensen een visuele beperking staat een stemmal, waarmee de kiezer het stembiljet zelfstandig kan lezen via braille. Ook kan de kiezer op deze stemlocaties de kandidatenlijst te horen krijgen via een koptelefoon. Maar doordat het om zo weinig toegankelijke stembureaus gaat, komt het er vaak op neer dat mensen met een visuele beperking afhankelijk zijn van het openbaar vervoer of stemtaxi’s die de gemeente inzet om bij een toegankelijk stembureau te kunnen komen, aldus de Oogvereniging.
Naast de hulpmiddelen laat de behandeling op stembureaus ook vaak te wensen over, stelt een woordvoerder van de Oogvereniging. „Mensen met een visuele beperking mogen in het stemhokje hulp krijgen van iemand anders, dat is wettelijk bepaald. Toch ontstaat er met regelmaat ter plekke discussie daarover onder de stembureauleden. In het ergste geval wordt een stembiljet ongeldig verklaard”, aldus de woordvoerder. „Iedere stem telt, maar dan moet je wel kunnen stemmen”, voegt de woordvoerder toe.
Deze verkiezingen zijn er ook weer gebarentolken, gebarentaal vaardige mensen en voorzieningen voor dove en slechthorende mensen op stemlocaties, aldus een woordvoerder van belangenvereniging het Dovenschap. Uit data van de Open State Foundation blijkt dat op minder dan 100 stemlocaties hulpmiddelen voor doven en slechthoren aanwezig zijn. „Wat dat betreft mogen er veel meer gemeenten aan meedoen!”, aldus de woordvoerder van het Dovenschap.
Wel worden deze verkiezingen bij ongeveer veertig gemeenten geoefend met een doventolk op afstand. Daarmee wordt bedoeld „dat als er geen fysieke tolk aanwezig is, je dan via beeld een tolk kunt krijgen. Dat noemen wij Tolk op Afstand. Dit wordt dan geregeld via Tolkcontact”, aldus de woordvoerder.
In het hele land zijn woensdagochtend om 07.30 uur de stembureaus opengegaan voor de verkiezing van de leden van de Provinciale Staten en de algemene besturen van de waterschappen. Ruim 13 miljoen kiesgerechtigden van 18 jaar en ouder mogen stemmen, blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Alle stemlokalen gaan om 21.00 uur woensdagavond dicht.
In ruim tien gemeenten, waaronder Den Bosch, Ede en Zwolle kunnen kiezers al sinds middernacht hun stem uitbrengen. Op het NS-station Nijmegen ging het eerste van 36 stembureaus op treinstations woensdagochtend om 05.00 uur open.
De 570 gekozen leden van de Provinciale Staten kiezen op 30 mei via zogeheten getrapte verkiezingen de leden van de Eerste Kamer. Het kabinet Rutte IV heeft nog tot in juni te maken met de Eerste Kamer in de huidige samenstelling. Op 13 juni nemen de oude Eerste Kamerleden afscheid en worden de nieuwe leden van de Eerste Kamer geïnstalleerd. Ook benoemen de Provinciale Statenleden het dagelijks bestuur van de volksvertegenwoordiging op provinciaal niveau: Gedeputeerde Staten.
Woensdag mogen Nederlanders ook stemmen voor de waterschapsverkiezingen. Het algemeen bestuur van een waterschap is vergelijkbaar met de gemeenteraad bij een gemeente. Dit algemeen bestuur stelt het beleid van het waterschap vast en controleert of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert.
In 2019 bracht voor de Provinciale Staten in totaal 56,2 procent van de stemgerechtigden zijn of haar stem uit, ruim meer dan in 2015, toen het percentage op 47,8 bleef steken. Voor de waterschappen brachten dat jaar (ruim 51 procent) hun stem uit. Dat percentage was beduidend hoger dan bij voorgaande waterschapsverkiezingen. Mogelijk was dat omdat voor het eerst deze stembusgang gelijk met de Provinciale Statenverkiezingen werd gehouden.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 was de opkomst 78,7 procent.
Voor de Provinciale Statenverkiezingen doet BBB het goed in de peilingen. Verslaggever Robert Jansema vraagt zich af of het bij de SGP heet onder de voeten wordt. Daarom spreekt hij met Anja Keuter, lijsttrekker van BBB Flevoland, en Harm Jan Polinder, kandidaat voor SGP Gelderland.
De Provinciale Statenverkiezingen van woensdag zijn spannend. Komt er een politieke aardverschuiving? Hoe gaan de kleine christelijke partijen het doen? Tien kwesties om in de gaten te houden.
Ook niet-Nederlanders mogen woensdag naar de stembus, al is dat alleen voor de waterschapsverkiezingen. Alle volwassenen mogen stemmen voor het waterschap waar ze wonen, „mits zij onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie of rechtmatig in Nederland verblijven op grond van de Vreemdelingenwet”, zegt een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
De reden dat mensen zonder Nederlandse nationaliteit niet mogen stemmen voor de Provinciale Staten is omdat de Statenleden de Eerste Kamer kiezen. „Het wordt algemeen (ook in andere landen) als ongewenst beschouwd dat personen die niet de nationaliteit van een land hebben, via verkiezingen (rechtstreeks of indirect) invloed zouden kunnen uitoefenen op aangelegenheden betreffende buitenlands beleid en defensie van het desbetreffende land”, zegt de woordvoerder. Net als voor de Tweede Kamerverkiezingen is daarom het Nederlanderschap vereist.
Voor de waterschapsverkiezingen krijgt iedere kiesgerechtigde een stempas op het adres waar diegene staat ingeschreven in de Basisregistratie personen (BRP). In 2019 mochten iets meer dan 13 miljoen mensen stemmen voor de Provinciale Staten en ruim 13,9 miljoen voor de waterschappen. „Het verschil was het aantal kiezers zonder Nederlandse nationaliteit”, aldus de woordvoerder. „De aantallen voor de komende verkiezingen zijn op dit moment bij ons nog niet bekend.”
Vluchtelingenwerk Nederland krijgt niet de indruk dat de waterschapsverkiezingen spelen bij ingeschreven statushouders, hoewel ze wel mogen stemmen. „Het is natuurlijk zo’n specifiek iets waar veel Nederlanders al niet zoveel mee hebben, ik kan mij voorstellen dat dit voor vluchtelingen helemaal wat verder weg kan voelen”, aldus een woordvoerder. „Veel mensen denken toch dat je een Nederlands paspoort nodig hebt om te stemmen. En alle verkiezingsprogramma’s zijn natuurlijk in het Nederlands. Dat maakt het ingewikkelder”.
Sociale media hebben amper directe invloed op het stemgedrag van Nederlanders en zijn tegelijkertijd een bedreiging voor de democratie, omdat politici hier steeds vaker worden geïntimideerd. Dat zegt politicoloog Kristof Jacobs die als universitair hoofddocent is verbonden aan de Radboud Universiteit.
„Er hoeft maar één iemand een baksteen door je ruit te gooien om een ‘chilling effect’ te hebben op politici”, zegt de onderzoeker. Daarmee bedoelt hij dat politici minder geneigd zijn het debat op te zoeken. Dit effect is verergerd tijdens de coronapandemie. De hoop uit de begintijd van sociale media dat deze kunnen zorgen voor een gelijk speelveld - bijvoorbeeld door ook kleine partijen een podium te bieden - is hierdoor naar de achtergrond verdrongen.
„Intimidatie, doxing (iemand lastigvallen door persoonsgegevens te publiceren red.), het verspreiden van desinformatie en misinformatie”, zo somt Jacobs de trends op sociale media op die zijn overgewaaid uit dictaturen uit onder meer het Midden-Oosten en Rusland.
Vooral vrouwelijke politici krijgen vaak te maken met haatdragende berichten. „We zien ook dat het zich steeds meer vertaalt naar offline gedrag”, zegt de wetenschapper. Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) en Sigrid Kaag (D66) worden hier bijvoorbeeld regelmatig mee geconfronteerd. Onlangs werd Kaag opgewacht door een groep mensen met fakkels toen ze in Diepenheim in Overijssel was voor een debat. Hier ziet Jacobs de invloed van sociale media, hoewel het moeilijk is dat hard aan te tonen. Het idee is in ieder geval niet geopperd bij Op1 of het NOS Journaal, verduidelijkt hij.
Desondanks wil Jacobs niet stellen dat de invloed van sociale media op verkiezingen vooral negatief is. Hij wijst ook op de positieve kanten. Onderzoek wijst weliswaar uit dat mensen meestal niet compleet van mening veranderen door berichten die ze op sociale media zien. Maar het kan ze wel helpen om te kiezen tussen partijen die dicht bij elkaar liggen, zoals de VVD en D66. De invloed van sociale media verloopt ook vaak indirect: bijvoorbeeld als een twitterrel leidt tot een item aan een talkshowtafel.
Sociale media zijn onderdeel van de verkiezingscampagne van elke politieke partij. Partijen plaatsen actief berichten op hun kanalen op bijvoorbeeld Facebook en TikTok. Ook geven zij steevast duizenden euro’s uit aan advertenties op onder meer Facebook, Instagram en Google.
Net als bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 zijn deze keer 570 zetels voor de twaalf Provinciale Staten (PS) te verdelen. De kleinste provincie Zeeland, met bijna 400.000 inwoners, heeft 39 zetels. Gelderland, Noord- en Zuid-Holland en Noord-Brabant hebben het maximale aantal van 55 zetels, aldus de Kiesraad. Dat zijn provincies met meer dan 2 miljoen inwoners.
De gekozen partijen vormen op basis van de verkiezingsuitslag, colleges van Gedeputeerde Staten, het dagelijkse bestuur van de provincie. Dit college wordt voorgezeten door de commissaris van de Koning en bestaat verder uit minimaal drie en maximaal negen gedeputeerden, elk met een eigen portefeuille. De functie van gedeputeerde is te vergelijken met een minister in de landelijke en een wethouder in de gemeentepolitiek. Gemeenten moeten elk jaar hun begroting en jaarrekening laten goedkeuren door het college van Gedeputeerde Staten.
De Provinciale Staten bepalen ook of gemeenten kunnen uitbreiden en waar bedrijventerreinen en kantorenparken mogen worden aangelegd. Verder bepalen de PS waar wegen, spoorwegen, scheepvaartverbindingen, industriegebieden, agrarische en natuurgebieden en recreatieve voorzieningen komen. Ook zorgt de provincie voor schoon zwemwater en veilige routes voor vrachtwagens met gevaarlijke stoffen.
De Statenleden kiezen bovendien op 30 mei de 75 leden van de Eerste Kamer, samen met de kiescolleges op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. Een dag later is de uitslag bekend. Deze Eerste Kamerverkiezing wordt een getrapte verkiezing genoemd. Burgers kiezen de PS en de leden van de PS kiezen de leden van de Eerste Kamer. Statenleden zijn niet verplicht om op een kandidaat van de eigen partij te stemmen, maar dit gebeurt doorgaans wel.
Bij de verkiezingen van 2019 behaalde FVD de meeste Statenzetels (86), gevolgd door de VVD (80) en het CDA met 72 afgevaardigden. De nieuwe Eerste Kamer vergadert voor het eerst op dinsdag 13 juni.
Op het treinstation Nijmegen kunnen mensen woensdag vanaf 05.00 uur terecht om hun stem uit te brengen voor de verkiezingen van de Provinciale Staten (PS) en de waterschappen, meldt de NS. Op nog 35 andere stations verspreid over het land kunnen Nederlanders woensdag hun stem uitbrengen. Na Nijmegen is Breda aan de beurt, waar vanaf 05.15 uur gestemd worden.
Op de meeste stations zijn kiezers tussen 07.30 en 21.00 uur welkom. Dat zijn dezelfde openingstijden als de reguliere stembureaus. Enkele stations hebben beperkte openingstijden. Het aantal van 36 ligt iets lager dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021, toen op 40 stations stembureaus waren ingericht.
Enkele bekende Nederlanders zijn woensdag kandidaat voor de Provinciale Staten en de waterschappen.
Voor veel bekende Nederlanders is de kandidatuur een symbolische ondersteuning, maar sommigen maken kans dat ze daadwerkelijk verkozen worden. Zo wordt de lijst van het CDA in Overijssel aangevoerd door Rick Brink. Hij werd in 2019 gekozen tot de allereerste ‘minister van gehandicaptenzaken’ in een programma van KRO-NCRV op NPO 1. Harry Wijnschenk, die in 2002 kort fractieleider van de LPF in de Tweede Kamer was, trekt de kandidatenlijst van de partij Belang van Nederland in de provincie Flevoland.
Historicus en presentator Maarten van Rossem uit Utrecht is lijstduwer voor de PvdA in het waterschap Stichtse Rijnlanden. In datzelfde waterschap staat ook Corrie van Brenk kandidaat. Ze duwt de lijst van de waterschapspartij AWP. Die neemt het onder meer op tegen 50PLUS, de partij waarvoor Van Brenk ooit fractievoorzitter in de Tweede Kamer was.
Op de kandidatenlijsten staan ook enkele politici die landelijk actief zijn. Zo is staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen) kandidaat voor de VVD in Friesland. Tweede Kamerlid Wybren van Haga (Belang van Nederland) en Eerste Kamerlid Annabel Nanninga (JA21) komen elkaar in zowel Friesland als Noord-Holland tegen op de kieslijsten. Thierry Baudet (Forum voor Democratie) is kandidaat in Noord-Holland, partijgenoot Pepijn van Houwelingen staat op de lijst in Groningen en Zuid-Holland. Kamerlid Daniël Koerhuis (VVD) is kandidaat in Overijssel. Kamerlid Corinne de Jonge van Ellemeet (GroenLinks) is kandidaat voor Water Natuurlijk in waterschap Amstel, Gooi en Vecht.
Op de lijsten staan ook enkele voormalige politici die hun eigen partij ondersteunen, zoals Klaas de Vries (PvdA Zuid-Holland), Melanie Maas Geesteranus (VVD Rijnland), Hedy d’Ancona (PvdA Noord-Holland), Alexander Pechtold (D66 Gelderland), Ank Bijleveld (CDA Overijssel) en Joël Voordewind (ChristenUnie Noord-Holland).
Naast de verkiezing van de Provinciale Staten (PS), kunnen ruim 13 miljoen stemgerechtigden woensdag ook stemmen voor de waterschapsverkiezingen. Daarin worden de algemene besturen van de 21 waterschappen gekozen.
Het algemeen bestuur van een waterschap is vergelijkbaar met de gemeenteraad bij een gemeente. Dit bestuur stelt het beleid van het waterschap vast en controleert of het dagelijks bestuur dat beleid goed uitvoert. Het algemeen bestuur bestaat uit 18 tot 30 leden. Het grootste deel daarvan wordt gekozen bij de verkiezingen. Vier plekken zijn ingeruimd voor de zogenoemde geborgde zetels. De zetels komen toe aan boeren en beheerders van natuurterreinen.
Tot de taken van de waterschappen behoren het beheer van dijken en sluizen om Nederland te beschermen tegen overstromingen, het zuiveren van afvalwater, en zorg dragen voor voldoende water. Bijvoorbeeld door water op te slaan bij droogte en water weg te pompen als het veel regent. Ook regelen de waterschappen dat het water in sloten, rivieren en beken schoon en gezond is voor mens, plant en dier.
Net als bij de verkiezingen voor de PS doet de BoerBurgerBeweging (BBB) het goed in de peilingen van de waterschapsverkiezingen. De partij belooft „op te komen voor het platteland”. Op de kandidatenlijsten staan veel vertegenwoordigers met een boerenachtergrond.
Op 36 treinstations verspreid over het land kunnen Nederlanders woensdag hun stem uitbrengen voor de verkiezingen van de Provinciale Staten (PS) en de waterschappen, meldt de NS.
Op de meeste stations zijn kiezers tussen 07.30 en 21.00 uur welkom. Dat zijn dezelfde tijden als op de reguliere stembureaus. Op sommige stations, zoals in Nijmegen kan dat al vanaf 05.00 uur, gevolgd door Breda, waar vanaf 05.15 uur gestemd kan worden. Enkele stations hebben beperkte openingstijden. Het aantal van 36 is iets minder dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021, toen op 40 stations stembureaus waren ingericht.
„Onderweg kunnen stemmen maakt het makkelijk om je stem uit te brengen, NS biedt daarom graag plek aan stembureaus op de stations.” zegt Gertrud Kuis, stationsmanager van stations in de twee provinciehoofdsteden Zwolle en Groningen.
De waterschapsgrenzen kunnen afwijkend zijn van de provinciegrenzen. Reizigers die op het station willen stemmen wordt aangeraden om vooraf na te gaan of voor beide verkiezingen op hetzelfde station gestemd kan worden. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor het inrichten van de stemlokalen. NS en ProRail maken het voor gemeenten mogelijk om dit op stations te doen.
Om middernacht zijn verspreid over het land de eerste vijftien stembureaus geopend waar mensen kunnen stemmen voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Onder meer in de plaatsen Castricum, Den Bosch, Ede en Zwolle kunnen de vroege kiezers terecht. Bij een deel van die vroege stemlocaties gaat het om mobiele stembureaus.
In de rest van Nederland gaan woensdagochtend om 07.30 uur de stemkantoren open. Ruim 13 miljoen mensen van 18 jaar en ouder zijn stemgerechtigd, blijkt uit gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Op het NS-station Nijmegen gaat woensdagochtend om 05.00 uur het eerste van 36 stembureaus op treinstations open.
Mensen kunnen tot 21.00 uur stemmen. Na het sluiten van de stemlokalen wordt meteen begonnen met het tellen van de stemmen en wordt al een eerste prognose van de uitslag bekendgemaakt. Binnen 30 minuten wordt de eerste uitslag van een afzonderlijke gemeente verwacht. De afgelopen verkiezingen was Schiermonnikoog, met slechts 1 stembureau en rond de duizend stemgerechtigden, de snelste met tellen.
Advertentie
