„CDA Zuid-Holland heeft geen antwoord op opmars BBB”
De kloof met de regio verkleinen. Met de belofte daar werk van te maken, wilde het CDA de verkiezingscampagne in. Inmiddels is de sfeer in de partij gelaten. „Er is veel frustratie en de BBB legt daar feilloos de vinger bij.”
„Het zit tegen, we zitten als CDA weer in de hoek waar de klappen vallen”, zegt Jaco Kastelein. De campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen is losgebarsten, ook in het Groene Hart, maar op het erf van de melkveehouder is geen CDA-flyer te zien. Wel wappert aan zijn boerderij de grote, rode boerenzakdoek; als teken van stil protest tegen het stikstofbeleid.
Vorig najaar begon het CDA in Zuid-Holland met het samenstellen van de nieuwe kandidatenlijst. Kastelein, die in de Staten voor die partij het woord voert over klimaat, natuur en milieu, stelde zich niet weer beschikbaar. De reden: na 15 maart moeten de provincies de landbouwtransitie in gang zetten; het geheel aan opkoop-, innovatie- en verplaatsingsmaatregelen dat de stikstofuitstoot in de agrarische sector fors moet terugdringen. Het kabinet-Rutte IV zette er een fonds van ruim 24 miljard euro voor klaar. „Als Statenlid zou ik me medeverantwoordelijk maken voor het uitgeven van dat bedrag”, verklaart de CDA’er. „Maar dit beleid rammelt zo dat ik dat niet kan.”
De Nieuwkoopse Plassen, grenzend aan de Meijepolder, waar Kastelein woont en waar zijn tachtig koeien ’s zomers grazen, werden in 2003 aangemeld voor een plek op de Natura 2000-lijst. Sindsdien geldt voor het plassengebied de Europese instandhoudingsplicht voor kwetsbare habitattypen, plús het Europese verslechteringsverbod. Niet lang daarna sloegen partijen de handen ineen om samen een plan van aanpak te smeden voor de vereiste reductie van stikstof. De neerslag daarvan is onder andere schadelijk voor de veenmosrietlanden in het gebied.
Kastelein, toen nog gemeenteraadslid voor het CDA in Bodegraven, schoof aan op verzoek van LTO Zuid-Holland; de ondernemersorganisatie voor boeren en tuinders. De gesprekken mondden uit in een beheerovereenkomst tussen onder meer Natuurmonumenten en agrariërs. „Iedereen was nog zoekende”, zegt het CDA-Statenlid. „Mede daardoor respecteerde je elkaar en nam je elkaars inbreng serieus.”
Een voorbeeld? „Door de stikstof sloegen de veenmosrietlanden aan het verbossen. Wij als praktijkmensen van LTO zeiden na een tijdje: Moet hier niet vaker worden gemaaid? Ecologen adviseerden om te switchen van wintermaaien naar zomermaaien als het riet nog vol in het blad zit. Uiteindelijk is de maatregel in het beheerplan opgenomen. Met aantoonbaar, substantieel effect, je haalt zo een belangrijke eitwitbron uit de natuur.”
Kastelein zelf deed mee met de Proeftuin Veenweiden, begeleid door Wageningen University. „Door te veranderen van voerbeleid en mijn ruige mest voor het uitrijden te verdunnen met water heb ik mijn stikstofuitstoot in vijf jaar tijd gehalveerd.”
Een pragmatische, resultaatgerichte sfeer proefde Kastelein ook in de Provinciale Staten van Zuid-Holland toen hij daar eind 2018, begin 2019 voor een paar maanden insprong voor een partijgenoot. Maar toen het CDA hem in april 2021 opnieuw moest optrommelen, omdat Statenlid Meindert Stolk doorschoof naar de post van gedeputeerde, was de stemming rond de stikstofdiscussie veranderd. „Verhard”, blikt hij terug. „Ik stapte in omdat onze CDA-bestuurders vroegen: „Jaco, doe het. Anders krijgen we de boeren niet mee.” Als de vijfde op de kandidatenlijst wil je geen wegloper zijn.”
Innovatie
„Nog even, dan zijn we hier allemaal ons bedrijf en onze toekomst kwijt”, zegt Henk van Egmond. Ook hij boert als melkveehouder bij de Nieuwkoopse Plassen, zij het op wat grotere afstand van het beschermde Natura 2000-gebied dan Kastelein. „De stikstofuitstoot moet hier omlaag en wij boeren moeten daarin een aandeel hebben”, zegt Van Egmond, tevens bestuurslid van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond. „Maar daar hebben we ook een prachtig plan van aanpak voor.”
In het betoog dat volgt aan de keukentafel is innovatie het trefwoord. De boer somt een rij moderne technieken op, plus de naam van de fabrikant. De Lely Sphere van de Lely Campus uit Maassluis? Dat stalsysteem scheidt de urine van de koe van de poep, zuigt de mestgassen af en zet die om in bruikbaar bemestingsmateriaal. „Per koe kun je daar tot wel 20 kilo stikstof mee oogsten.” De Gazoo van de firma JOZ uit Westwoud? „Die stikstofkraker vangt wel 50 kilo stikstof per koe per jaar.”
Inmiddels is hij aangesloten bij de in 2020 opgerichte Stikstofcoöperatie Boeren met Perspectief. Met hun Lely Spheres en hun Gazoos gaan de boeren hun stikstofuitstoot terugdringen, zo staat in het plan van aanpak, om de vrijgekomen stikstofruimte vervolgens te verleasen. De bouw of de industrie kan de emissierechten opkopen en zo een natuurvergunning krijgen om te kunnen uitbreiden. De agrariërs verdienen daarbij de investeringskosten terug.
Van Egmond: „De VVD-gedeputeerde in Zuid-Holland die daarover gaat, Jeanette Baljeu, is enthousiast. Zij heeft voor het plan gevochten. De weerstand zit bij de topambtenaren van het ministerie van Landbouw. Die zijn allemaal D66-mindend en accepteren alleen voorstellen vanuit de sector waarin de veestapel wordt gereduceerd.”
Keiharde boodschap
Medio februari sloeg in de Meijepolder de vlam in de pan. De reden: CDA-gedeputeerde Stolk ontbood twaalf Meijeboeren in het gemeentehuis van Nieuwveen en confronteerde ze vervolgens met een keiharde boodschap. Vooruitlopend op het nog op te stellen gebiedsplan Zuid-Holland moesten de zogeheten Meijegraslanden, gelegen tussen het veenriviertje de Meije en de Nieuwkoopse Plassen, alvast een emissievrijezone worden. „Uiterlijk in 2030 moet de laatste boer daar weg zijn”, zegt Van Egmond, „maar een compensatieregeling moest nog worden opgetuigd.”
Vijf wethouders uit omliggende gemeenten klommen woedend in de pen en lazen de provincie stevig de les, onder wie de CDA’ers Relus Breeuwsma uit Alphen aan den Rijn en Dirk-Jan Knol van Bodegraven-Reeuwijk. „Wij verzoeken u om ons structureel op de hoogte houden van de landelijke ontwikkelingen in relatie tot uw plannen en voornemens”, valt te lezen in een van de brandbrieven. „Zodat wij in dit proces door de provincie niet meer worden verrast en het zorgvuldig gekozen gebiedsproces niet verder wordt doorkruist.”
Kandidatenlijst BBB
Al voor de kwestie opspeelde, sloot Van Egmond zich aan bij de BBB van Caroline van der Plas. De partij zette hem negende op de Zuid-Hollandse kandidatenlijst. Of die plek reëel uitzicht biedt op een Statenzetel weet hij niet. Eén ding staat voor hem wel als een paal boven water. „Op 15 maart gaan wij hier pieken. En het CDA van de heer Meindert Stolk wordt weggevaagd.”
Het draait straks op 15 maart allang niet meer alleen om de stikstof of de boeren, licht hij toe. „Op welke BBB-avond ik ook kom, overal ontmoet ik mensen met dezelfde ervaring als wij: zorgwerkers, leraren, buschauffeurs. Er wordt in dit land beleid uitgestippeld, maar dat gebeurt zonder inspraak of medezeggenschap van burgers. Vervolgens loopt het vast in de uitvoering. Waarom? Omdat je de mensen niet vanuit Den Haag kunt opzadelen met wetjes en regeltjes, zonder dat je ze daarbij ook in staat stelt om te doen wat ze volgens de overheid moeten doen.”
Waterkwaliteit
Onbegrijpelijk. Dat woord komt als eerste bij Kastelein op zodra de clash tussen de Meijeboeren en Stolk van drie weken geleden ter sprake komt. „Begin februari stuurde de provincie de eindevaluatie van het natuurbeheerplan voor de Nieuwkoopse Plassen naar alle partijen door. Weliswaar kwam daar een aantal knelpunten uit naar voren, maar over het geheel genomen was de trend zeker niet negatief. Ik heb Stolk meteen gevraagd of de provincie dat rapport vooraf had meegewogen.” Gelaten: „Hij bleek het stuk niet eens onder ogen te hebben gehad.”
„Ik worstel met het verhaal dat ik in de campagne moet uitdragen”, zegt Kastelein. „Begin 2022 plaatste de provincie op haar website een filmpje over de Nieuwkoopse Plassen en de waterkwaliteit daarvan. De strekking was dat het water vervuild raakte door het agrarisch gebruik van de Meijelandgraslanden. Volgens mij klopte dat niet, omdat er noch via bemaling, noch via de grondwaterstroming water van de graslanden naar de plassen loopt. Een beleidsambtenaar liet het na lang aandringen uitzoeken via het waterschap. En wat bleek vier maanden later? Ik had gelijk, maar het filmpje bleef gewoon staan. Zoiets krijg ik niet uitgelegd.”
Nog een voorbeeld. Het beheerplan zegt: zonder extra maatregelen is een stikstofneerslag van 714 mol per hectare per jaar de maximale waarde die veenmos kan verdragen. Veenmosrietland van goede kwaliteit is in combinatie met de juiste instandhoudingsmaatregel tegen een depositie van maximaal 1000 mol bestand. „Maar”, zegt Kastelein, „volgens sommige rapporten is de botanische diversiteit van veenmos juist bij 1100 mol optimaal. Op welke waarde moeten we hier dan koersen?” Inmiddels heeft de provincie Zuid-Holland de in september opgerichte Ecologische Autoriteit om advies gevraagd. „Die krijgt het nog druk”, zucht Kastelein.
Wat hij vindt van de prognose van Van Egmond, die in Zuid-Holland een politieke aardverschuiving verwacht? „Er zit veel frustratie, inderdaad niet alleen bij boeren, ook bij andere burgers. De kloof tussen de Randstand en de regio is groot en de BBB legt daar feilloos de vinger bij”, zucht het scheidend CDA-Statenlid. Even is het stil, dan vult Kastelein aan: „Wij als CDA wilden van het overbruggen van die kloof nog wel een speerpunt maken. Maar we hebben geen antwoord op het BBB-verhaal.”
