Aanleiding voor de Kamervragen is een artikel in het Reformatorisch Dagblad, afgelopen zaterdag, onder de kop ”Hoe wokecultuur docent het zwijgen oplegt”. Daarin zeggen docenten en wetenschappers dat de ruimte voor afwijkende meningen verdwijnt door het beleid op universiteiten rond diversiteit en inclusiviteit. Zo leggen studenten soms colleges stil omdat zij discussies als „onveilig” of „discriminerend” ervaren. Ook dienen zij klachten in tegen docenten wegens onwelgevallige uitspraken.

„Hoe kan een universiteit haar kerntaken uitvoeren en voldoen aan de plicht inzake maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef als het aan de orde stellen van conflicterende opvattingen steeds meer geproblematiseerd wordt?” vragen SGP-Kamerlid Roelof Bisschop en zijn PVV-collega Harm Beertema zich af.

Sociale veiligheid gaat volgens hen niet over de confrontatie met tegengestelde opvattingen. Beide partijen willen dan ook weten of Dijkgraaf het toelaatbaar acht dat leidinggevenden bepaalde opvattingen van medewerkers afschrijven met het oog op de sociale veiligheid van studenten. Van de werkgever mag volgens de parlementariërs „uiterste zorgvuldigheid verwacht worden met het openlijk recenseren van gedrag en opvattingen van personeelsleden”.

Op gespannen voet

Eerder bevroegen PVV en FVD Dijkgraaf al over de ophef rond Laurens Buijs, sociaal wetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De minister stelde toen dat elke medewerker van een universiteit het recht heeft om de cultuur van de organisatie te bekritiseren. „Dit geldt ook voor de heer Buijs.”

Tegelijk moeten studenten en docenten volgens de bewindsman zichzelf kunnen zijn.„Dat geldt dus ook voor transgender personen, waaronder non-binaire studenten en docenten.” Dijkgraaf heeft er dan ook geen moeite mee dat een opleidingsdirecteur van de UvA afstand nam van Buijs’ uitspraken over non-binariteit – het verschijnsel waarbij mensen zich noch als man noch als vrouw identificeren. De betreffende directeur draagt daarmee in de ogen van de minister uit dat iedereen welkom is bij de opleiding en kan rekenen op respect.

Wel erkent Dijkgraaf dat de sociale veiligheid van studenten en medewerkers soms „op gespannen voet” kan staan met de vrijheid van meningsuiting en de academische vrijheid. In eerste instantie is het aan de bestuurders binnen de universiteiten om daar een verstandige weg in te vinden, schrijft hij.