De tweede helft is voor een president (bijna) altijd lastiger dan de eerste. Voor Biden is dat niet anders. De Democratische president heeft nu te maken met een Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, terwijl hij de eerste twee jaar nog kon leunen op een meerderheid aan partijgenoten. Daarnaast zal hij de komende tijd, dankzij eigen slordigheid, achtervolgd worden door de vondst van rondslingerende geheime documenten.

Zoals elke andere kandidaat deed Biden tijdens de presidentscampagne schone beloftes. Zijn boodschap was: „Na de afbraak onder Donald Trump zal ik Amerika niet alleen herbouwen, maar zelfs beter maken.” Dat plan gaf hij de fraaie naam Build Back Better. Veel commentatoren zagen in die naam een „sarrend knipoogje” naar toenmalig president Trump, die steeds beloofde Amerika weer allure te geven met zijn MAGA – Make America Great Again. Na twee jaar is de conclusie dat ook veel van de beloften van Biden onvervuld zijn gebleven.

Politiek gezien heeft hij op verschillende terreinen stappen kunnen maken. Een belangrijk moment was de goedkeuring, in november 2021, van de Infrastructure Investment and Jobs Act. Door deze wet kan de komende tien jaar de hoogst noodzakelijke verbetering van de infrastructuur worden aangepakt. Jammer voor Biden was wel dat de oppositie het oorspronkelijke plan behoorlijk uitkleedde.

Een tweede wapenfeit dat Biden graag meldt, is de benoeming van Ketanji Brown Jackson tot opperrechter. Het overwicht van conservatieve rechters, dat hij zeer verfoeide, brak hij daarmee niet. Maar Biden merkte wel met genoegen op dat deze opperrechter de eerste zwarte vrouw is die lid is van het hooggerechtshof.

Progressief

Succes had Biden afgelopen jaar verder met de aanvaarding van een strengere wapenwet, de eerste in vele jaren. Met de Inflation Reduction Act of 2022, die hij in augustus vorig jaar kon tekenen, werd een aantal sociale voorzieningen doorgevoerd. Ze waren overgenomen uit het Build Back Better-plan, dat niet in zijn geheel door het Congres kwam. Ook voor de veteranen wist hij betere voorzieningen te treffen.

Op Bidens lijstje wapenfeiten staat ook de aanvaarding van de Respect for Marriage Act (RMA). Met deze wet werd de Defense of Marriage Act van bijna 25 jaar geleden herroepen. Die wet omschreef het huwelijk als een unieke relatie tussen één man en één vrouw. De nieuwe wet regelt de wettelijke erkenning van het homohuwelijk. Volgens Biden, die vroeger tegenstander was van het homohuwelijk, is de RMA een mijlpaal in de geschiedenis. Hij noemde de wet „een belangrijk middel tegen de ziekte van haat die de Amerikaanse samenleving dreigt te vergiftigen”.

De ondertekening van de RMA was niet het enige ethisch geladen thema waarbij Biden een duidelijk progressieve koers vaart. Ook in de discussie over genderidentiteit doet hij dat. Reeds op de eerste dag van zijn presidentschap herriep hij enkele van de executive orders van president Trump waarin regels werden gesteld voor transgenders. Biden is de achterliggende twee jaar niet moe geworden te herhalen dat transgenders zichzelf mogen zijn.

Sterker, de huidige president wil mensen die moeite hebben met deze progressieve koers, dwingen een omslag in hun denken te maken. Sprekend voorbeeld is in dit verband hetgeen de regering eist van scholen die in arme wijken staan en die geld krijgen om leerlingen tussen de middag een maaltijd te geven. Willen ze die subsidie krijgen, dan moeten ze de moderne opvattingen over seksuele oriëntatie en genderidentiteit aanvaarden. Ouders die zich verzetten, of die op ouderavonden hun stem verheffen tegen deze koers, kunnen de politie of de FBI achter zich aan krijgen. Hun wordt verweten aan te zetten tot haat.

„Ik heb maar één boodschap”, zei Biden afgelopen najaar op een onderwijsbijeenkomst die hij bezocht. „De gehele lhbti-gemeenschap heb ik in mijn hart. Ieder van hen, of die nu oud of jong is, hoort er voor mij helemaal bij en hun rechten zal ik tot het uiterste beschermen.”

Abortus

De rechten en emancipatie van de lhbti’ers zijn niet de enige zaken waarbij Biden zijn progressieve gezicht toont. Dat doet hij ook op het terrein van de abortusrechten. Tot zijn ontsteltenis sprak het hooggerechtshof eind juni uit dat de oude abortusuitspraak onjuist was. Daarmee verviel het landelijk recht op abortus.

Biden haastte zich met executive orders de effecten van die uitspraak „te dempen”. Zo nam hij begin augustus een maatregel ten gunste van vrouwen die buiten hun thuisstaat een abortus willen laten uitvoeren. Ook stimuleerde hij de verkrijgbaarheid van de abortuspil.

In oktober zei Biden op een bijeenkomst van het Nationaal Comité van de Democratische Partij dat een wettelijke regeling van het recht op abortus voor hem topprioriteit heeft. Hij hoopt in 2023 een wetsvoorstel hiervoor aan het Congres voor te leggen. En het is niet uitgesloten dat dat ook wordt aanvaard. Vrijwel alle Democraten zullen voor legalisering stemmen, maar er is ook een beperkte groep Republikeinen die abortus niet afwijst. Er zou dus een meerderheid kunnen ontstaan.

Weerstand

Het moge duidelijk zijn dat de progressieve koers van Biden vooral bij conservatieve Amerikanen veel weerstand en veel zorg oproept. Maar zij zijn niet de enigen die negatief oordelen over de huidige president. De onvrede leeft in brede lagen van de Amerikaanse samenleving. De waardering voor Biden lag eind december volgens onderzoeksbureau Ipsos op 39 procent. Weinig presidenten in de geschiedenis hebben zo laag gestaan.

Deels heeft dat te maken met het beperkte politieke succes van Biden. Veel Amerikanen constateren nu dat Biden destijds prachtige plannen had maar dat er weinig van terecht is gekomen. Sterker, Biden beloofde achterstandsgroepen vooruitgang, maar in de praktijk zijn ze de laatste twee jaar alleen maar achteruitgegaan.

De conservatieve denktank The Heritage Foundation heeft berekend dat een gemiddeld gezin in de VS in het achterliggende jaar 7400 dollar aan besteedbaar inkomen heeft ingeleverd. De consument betaalt voor de dagelijkse boodschappen gemiddeld 20 procent meer dan een jaar geleden.

Die gierende inflatie kan niet alleen op het conto van Biden geschreven worden. De enorme inflatie heeft ook te maken met factoren waar hij geen greep op heeft, zoals de stijgende energieprijzen, de oorlog in Oekraïne en de nasleep van de coronapandemie.

Maar voor de aanpak van het probleem is hij wel verantwoordelijk. E.J. Antoni, economisch onderzoeker bij The Heritage Foundation, stelt dat de oplossing die Biden heeft aangedragen „eerder de inflatie aanjaagt dan dat ze die afremt. (…) Met geld lenen en geld drukken los je economische problemen niet op.”

Polarisatie

De economie is niet de enige hobbel op Bidens presidentiële pad. Er waren er meer. De terugtrekking uit Afghanistan verliep dramatisch en wierp een smet op Bidens blazoen. De oorlog in Oekraïne stelt hem wekelijks voor vragen, waarbij hij na de midterms van november moet rekenen met een kritischer Huis van Afgevaardigden, dat Kiev wel wil steunen maar niet elk plan zomaar slikt.

Maar het meest wordt Biden aangerekend dat hij niet –zoals destijds beloofd– de polarisatie heeft kunnen verminderen. Grote groepen Amerikanen snakken naar een rustiger politiek klimaat waarbij er over de grenzen van de eigen partij heen respect en waardering bestaat. Tijdens de campagne zei hij de verharding in politiek en maatschappij aan te willen pakken. Daar is echter niets van terechtgekomen, mede door zijn progressieve plannen.

Zoals bijna altijd verliest de partij van de zittende president bij de tussentijdse verkiezingen een fors deel van haar draagvlak binnen het Congres. In de zomer werd voorspeld dat Biden een enorm verlies zou moeten incasseren. Dat is niet gebeurd. Het verlies bleef beperkt. Maar feit is wel dat hij in het Huis van Afgevaardigden geen meerderheid meer achter zich heeft. Dat maakt de komende twee jaar het regeren voor hem moeilijk.

Extra lastig daarbij is de recente vondst van geheime documenten in privéverblijven van Biden. Dat probeerde hij nog af te doen als „een slordigheid”. Maar dat was te gemakkelijk. Zeker Republikeinen, maar niet alleen zij, herinnerden zich nog heel goed hoe hard Biden oordeelde over de vondst van geheime documenten in het zomerverblijf van voormalig president Trump. Komt nog bij dat de eerste ontdekking van een aantal documenten al in november plaatshad, maar pas in januari publiek werd gemaakt. Welk –politiek– belang zat daar achter? De vondst heeft de potentie uit te groeien tot een affaire.

Bidens presidentschap behoort tot nu toe bepaald niet tot de meest succesvolle uit de Amerikaanse geschiedenis. En naar verwachting wordt het ook de komende twee jaar niet veel beter.