In de grote stationshal van Termini, het centraal station van Rome, stijgen ter hoogte van perron 10 lange rookslierten naar het plafond. Er staat een groep mensen met demonstratief gezicht te paffen. Een oudere man die aan een grote sigaar zuigt, zegt hier te staan „uit weerstand tegen het antirookextremisme.”

De man vertelt dat hij al jaren geleden gestopt is met roken, en dat hij de havanna alleen maar heeft opgestoken om te demonstreren. Initiatiefnemer van deze kleine rookdemonstratie is de excentrieke hoofdredacteur van een libertijns dagblad, die om onverklaarbare reden niet is komen opdagen. Zonder problemen steelt nu een markante tv-persoonlijkheid de show door met verve telkens een sigaret op te steken en verklaringen af te leggen aan de toegestroomde Italiaanse pers. Gianfranco Funari, zoals de mediaman heet, is een roker pur sang, met gele snorharen, een brandgat in zijn trui en een schorre stem („ik rook zo’n veertig sigaretten per dag”).

Als hij met een sigaret in zijn mond de stationsbar inloopt, stuift de tv-troep achter hem aan, terwijl klanten verbijsterd toekijken. De barmensen schenken de rokende Funari lachend een kop koffie in, terwijl de tv-camera’s niet van zijn zijde wijken. Funari hoopt op een politie-interventie, zodat de hele natie kan zien hoe rokers volgens hem worden vervolgd. Maar de politie is wijs en laat zich niet zien.

Een halve dag eerder was dat wel anders in Napels. Welgeteld één minuut na middernacht, de maandag was net begonnen, werd de eerste roker in Italië op de bon geslingerd, omdat hij rookte in een bar terwijl hij een espresso dronk. De man kreeg wegens die sigaret 27 euro boete. In dezelfde stad kreeg een broodjeszaak korte tijd later een boete van 50 euro opgelegd omdat de eigenaar geen bordjes ”verboden te roken” in zijn zaak had geplaatst.

Het zijn de gevolgen van een nieuwe, stringente antirookwet die 10 januari in Italië van kracht werd. Het is vanaf nu in alle openbare ruimten streng verboden om te roken. Hoewel dat eigenlijk altijd wel strafbaar is geweest, trok bijna niemand zich daar iets van aan. Nu zijn de sancties er wel, en ook de controle. Girolamo Sirchia, de minister van Gezondheid, legt de verantwoordelijkheid in handen van het personeel van restaurants en andere openbare (uitgaans)gelegenheden. Als zij niet optreden, riskeren zij een forse boete en eventueel sluiting van de zaak. Dat heeft geleid tot protesten van de middenstand, die weigert als „sheriff” op te treden. De werkgevers zeggen naar de rechter te stappen om het verbod aan te vechten.

Niet dat het rookverbod zomaar uit de lucht komt vallen. Italië heeft van oudsher een vrij streng rookregime. Al in 1962, en als eerste Europese land, werd tabaksreclame verboden. De tabaksverkoop is sindsdien alleen voorbehouden aan tabakswinkels, die in het algemeen ’s avonds gesloten zijn. Sigarettenautomaten zijn maar sporadisch te vinden. Een algeheel verbod in het openbaar vervoer is al veel langer van kracht.

Het nieuwe verbod wordt het sterkst in de horecabranche gevoeld, omdat men daar in de meeste gevallen nog naar hartelust kon roken. De overheidsmaatregel voorziet erin dat in restaurants alleen gerookt mag worden als het lokaal beschikt over een geïsoleerde, maar geventileerde ruimte, die met een automatisch sluitende deur wordt afgesloten van de rest van het restaurant. Van de ruim 1000 restaurants en eetgelegenheden waarover Rome beschikt zijn er tot dusverre maar vijftig op die wijze aangepast voor rokers.

In Milaan bestaan er dertig van die zaken. Voor Italianen, die de kunst van het uit eten zo’n beetje hebben uitgevonden en graag roken (24 procent van de bevolking boven de 14 jaar), is dat een hard gelag. Volgens een opinieonderzoek staat toch 70 procent van de bevolking achter de nieuwe regel. Goede zaken doet hoe dan ook de farmaceutisch industrie. De afgelopen weken bombardeerden ze de Italianen met reclame voor middeltjes om van het roken af te komen.