Niet meer dan twee minuten douchen in een vorstelijk pand
Met hun royale, vrijstaande woning aan een bosrand in Rhenen hebben ze erg geboft, vindt de familie Den Besten. De energiecrisis maakt hen minder benijdenswaardig. Het maandelijkse termijnbedrag dreigt in januari te exploderen naar 2000 euro.
Het monumentale pand uit 1922 –nu 350 vierkante meter, met een buitenterrein van 4000 vierkante meter– was een bouwval, vijftien jaar geleden. „Het stond al ruim twee jaar te koop voordat wij kwamen”, vertelt Pieter den Besten (58). Maar met zijn timmermansoog en twee rechterhanden rook hij alleen maar kansen, en hun rijtjeshuis in Houten kreeg een gunstig bod.
Het werd een meerjarenplan. Tien jaren lang verwisselde de ERP-consultant ’s avonds zijn pak voor een overall, en hamerslag na hamerslag gaf hij de woning haar oude luister terug.
Het huis werd zelfs beter. Glimlachend: „We leven nogal groen. We hebben nu dus overal dubbelglas en goed geïsoleerde vloeren, muren en dak. Een energielabel hebben we niet, maar ik verwacht dat we label C zouden krijgen.”
Schoonouders
Dat lijkt een conservatieve schatting: tot 2020 schommelde het termijnbedrag van hun energieleverancier –gekozen vanwege diens groene stroom en bosgecompenseerd gas– rond de 180 euro per maand. Alleszins acceptabel voor dit woningtype en een gezin met twee kinderen (nu 9 en 8 jaar oud).
Vanaf genoemd jaar steeg het gemiddeld verbruik naar maandelijks zo’n 250 euro. „We kochten een elektrische auto”, verklaart Den Besten. „Verder verhuisden mijn schoonouders naar een van onze twee aanleunwoningen.” Die had hij aangebouwd –inclusief eigen ingangen en sanitair– toen de eigenlijke woningrenovatie zo’n beetje was afgerond. Zijn vrouw Yvonne (45) neemt het grootste deel van de zorg voor hun kinderen en het huishouden voor haar rekening. Daarnaast verleent ze mantelzorg aan haar ouders van nu 80 en 78 jaar oud. En af en toe valt ze in als oproepkracht in het basisonderwijs.
Oekraïners
De moeder van Den Besten redt zich nog prima. De andere mantelzorgwoning bleef zodoende ongebruikt. Tot april dit jaar: „Nu woont er tijdelijk een gevlucht gezin uit de Oekraïense havenstad Odessa, met twee kinderen van 16 en 2 jaar oud.”
Hun komst bracht veel leven met zich mee. „Mijn vrouw helpt ze om hun draai hier te vinden. Door ze te leren fietsen, bijvoorbeeld. En onze zoon vindt het geweldig om met de 16-jarige Oekraïner te communiceren in voor omstanders overigens onverstaanbaar Engels.”
De vluchtelingen omschrijft Den Besten als „vreselijk dankbaar. Elk weekeinde komen ze wel met warme maaltijd of gebak, en als ze mij met een kruiwagen zien lopen, schiet er al snel één te hulp. Ik voel me hierdoor zelfs weleens opgelaten.”
De tarieven voor gas en elektra waren inmiddels al fors omhooggegaan: sinds het nieuwe jaarcontract in januari stroomde er maandelijks 600 euro naar hun energieleverancier. Bijna tweeënhalf keer zo veel als eerst. „Mijn schoonouders dragen hieraan 150 euro per maand bij, de Oekraïners 100 euro”, nuanceert Den Besten.
Schok
De kosten vond het gezin daarmee nog wel te dragen. De grote schok kwam afgelopen oktober. Hun energieleverancier maakte toen de nieuwe tarieven voor het komende kalenderjaar bekend. De jaarrekening van 2023 zou, zo schatte de aanbieder, uitkomen op 24.000 euro. Gespreid te voldoen in 2000 euro per maand.
Den Besten spreekt er nu gelaten, bijna laconiek over. „Maar toen maakten die bedragen mij radeloos.” Voorheen hoefde het gezin niet op geld te letten: armoede was iets voor bepaalde wijken in grote steden – en van vroeger: hij groeide op in een flat in de Utrechtse wijk Kanaleneiland.
Den Besten: „Ik ging de kosten doorrekenen, maar dit konden we gewoon niet gaan opbrengen. Die 2000 euro is twee derde van ons netto-inkomen. Als de kosten voor hypotheek, telefoon en verzekeringen er ook af gaan, is het op.”
Zijn vrouw nam zich direct voor om voltijds te gaan werken. „De kinderen en de Oekraïners redden zich dan waarschijnlijk wel. Maar ze kan haar ouders dan niet helpen, terwijl die regelmatig zorg nodig hebben. Daarom willen we eerst bekijken of het echt wel nodig is.”
Oneerlijk
Het energieplafond gaat de familie helaas weinig verlichting geven: in 2021 verbruikten de –toen nog– twee huishoudens in de woning met elkaar 3000 kuub gas en liefst 12.000 kWh elektriciteit. Fors hoger dan het maximaal gedekte verbruik van, bij elkaar opgeteld, 1200 kuub gas en 2900 kWh volgens de regeling van het nieuwe energieplafond.
Dit wringt bij Pieter. Ten eerste slorpt zijn elektrische auto zeker de helft van het totale stroomverbruik op. Vervolgens dekt het plafond het verbruik van slechts één huishouden, doordat de aanleunwoningen geen eigen meterkast hebben. „We proberen ons steentje bij te dragen aan het milieu, mantelzorg en de opvang van vluchtelingen, maar het levert ons nu grote problemen op.” Ook de koppeling tussen de elektriciteits- en gastarieven schiet hem in het verkeerde keelgat. „Onze leverancier gaat er prat op dat zijn geleverde stroom volledig door zon, wind en biomassa wordt opgewekt. Toch rekent hij de hoogste prijs voor zijn elektriciteit, door de koppeling met fossiel gas.”
Zuinig
Hij schreef een protestbrief aan alle Tweede Kamerfracties –„daar reageerde niemand op”– en naar het ministerie van Financiën. „Een ambtenaar gaf toen aan dat hij er niets aan kon doen, omdat we één aansluiting hadden.”
Gezien de huisvesting van vluchtelingen kreeg ook de gemeente Rhenen een brief, maar die zag evenmin uitkomst. „Wel gaf de gemeente aan dat ze de vluchtelingen eventueel in een eigen opvang kon plaatsen.” Die optie zou voor de gemeente stukken duurder uitpakken dan een onkostenbijdrage aan het gastgezin, maar voelt vooral niet als een bevredigende oplossing. „De Oekraïners zijn intussen vrienden geworden, en hopelijk kunnen ze komend jaar weer terug naar Odessa. Ze leven ook heel zuinig: bij hen komt de temperatuur niet boven de 16 graden. Dat waren ze altijd al gewend.”
De hoge leeftijd en ingesleten gewoonten van het echtpaar in de andere aanleunwoning geven wat meer hoofdbrekens, nu de energiekosten ontsporen. „Daar stond de thermostaat altijd op 22 graden, en ze houden erg van lampen. Maar ze zetten de verwarming nu een graad lager. Opa en oma moet je ook niet in de kou willen laten zitten.”
Twee minuten
In zijn eigen gezin was altijd al aandacht voor „deur dicht, licht uit”, zoals Den Besten formuleert. Ook op andere gebieden is het roer om. „We laten de kinderen douchen met een tijdwekkertje van 2 minuten –zelf heb ik dat niet nodig– en we gaan om de dag in plaats van dagelijks.”
De hand zit inmiddels op de knip. „We hebben de sinterklaascadeautjes bijvoorbeeld bij de kringloopwinkel gekocht.”
De cv is nog niet eens aan geweest, dit seizoen. „We hebben een houtkachel in de woonkamer, die verwarmt de woonkamer. Wel gezellig. Alleen hebben we wel heel veel vocht in huis.” De houtstook kost hem niets: „Op ons terrein waait weleens een boom om, die zaag ik dan aan stukken. Verder verzamel ik al het afvalhout dat ik tegenkom.”
Dit jaar timmerde hij een groot hok met twee compartimenten: in het ene ligt het hout een jaar te drogen, in het andere ligt stookhout van het jaar ervoor. De CO2-uitstoot ervan neemt hij hierbij voor lief. „Bomen in de omgeving nemen het broeikasgas van hun opgestookte soortgenoten op, het is onderdeel van de kringloop”, redeneert hij. „Vandaar ook dat overheden biomassa als groen bestempelen.”
De maatregelen hebben succes: „Ten opzichte van vorig jaar hebben we de helft minder gas verbruikt. Met de Oekraïners erbij. Wel knap, vind ik zelf. Heel Europa leeft de klimaatdoelen nu stukken beter na.”
Zonnepanelen
Verder heeft Den Besten eindelijk werk gemaakt van zonnepanelen. „Die wilden we al langer, maar eerst moesten de verbouwingen zijn afgerond.” Door een lange levertijd laten de veertig exemplaren –die hij zelf wil leggen– nog op zich wachten. Peinzend: „Eigenlijk bizar dat de overheid met haar prijsplafond in één jaar zo veel geld in de energiemarkt pompt. Als ze dat geld gebruikt voor subsidiëring van zonnepanelen en windmolens, levert dat een structurele besparing op.”
Dankzij alle genomen maatregelen verwacht de Rhenenaar komend jaar met een maandbedrag van 1300 euro toe te kunnen. De twee extra huishoudens betalen hierbij maandelijks voortaan 50 euro meer. „De familie wil eventueel ook bijspringen, maar hopelijk zijn deze prijzen tijdelijk. We hebben nog niet de zorgen zoals bijvoorbeeld alleenstaande moeders op bijstandsniveau.”
Maar van sparen komt het voorlopig niet meer. „We waren tot nu toe bijvoorbeeld gewend geld weg te leggen voor de studie van onze kinderen. Als ze zo oud zijn, moeten ze zelf maar een baantje zoeken.”
De namen in dit interview zijn op verzoek gefingeerd. De echte namen zijn bekend bij de redactie.