Geen enkele geestelijke stroming in de VS groeide de laatste halve eeuw zo snel als de nones. Momenteel gaat het om 34 procent van de Amerikaanse bevolking. In 1970 was dat nog maar 3 procent. Ook al bleek deze week uit verschillende onderzoeken dat de groei de laatste drie jaar is afgevlakt, experts zijn het erover eens dat de nones nog steeds aan kop liggen.

De Amerikaanse term nones is verwarrend. Vaak wordt die opgevat als niet-religieus. Maar dat doet geen recht aan de grootste groep die doorgaans tot de nones gerekend wordt.

Het probleem is dat de term nones een containerbegrip is. Daaronder vallen diverse subgroepen. De mensen die werkelijk niet-religieus zijn –atheïsten en agnosten– zijn de kleinste groep. Samen maken zij 12 procent van de Amerikaanse bevolking uit. Veel groter is de groep die zich wel gelovig noemt, maar niet-kerkelijk gebonden is. Daarbij gaat het om 21 procent van de Amerikanen.

Onafhankelijk

Om het nog ingewikkelder te maken: onder deze nones zijn er wel degelijk die behoren tot een kerk, alleen deze maakt geen deel uit van een bepaalde denominatie. Deze personen gaan iedere week naar een onafhankelijke gemeente, vaak gesticht door een bevlogen voorganger. Sprekend voorbeeld van zo’n gemeente is de Lakewood Church in Houston waarvan Joel Osteen pastor is. Iedere zondag komen in die kerk in totaal ruim vijftigduizend mensen samen. Maar al deze kerkgangers staan in de administratie van de Amerikaanse overheid en in onderzoeken te boek als nones. De naam van hun onafhankelijke kerk is niet bekend in de administratieve systemen. In de vakliteratuur worden deze non-denominationals soms ”nons” genoemd, om hen te onderscheiden van de nones, die gezien worden als burgers die „nergens aan doen”. Gelet op het grote aandeel van deze nons onder de nones zou het beter zijn deze groep te omschrijven als niet-kerkelijk gebondenen.

Belijdenisgeschriften

„Als de nons een denominatie zouden zijn, zou het de grootste protestantse zijn, met meer dan 13 procent van de kerkgangers in Amerika”, zegt dr. Ryan Burge, politicoloog en voorganger van een kleine baptistengemeente in de buurt van Chicago. „Het zijn mensen die een afkeer hebben van belijdenisgeschriften en van institutionele kerkverbanden. Ze sluiten zich veelal aan bij een gemeente die gediend wordt door een aansprekende voorganger. Maar zodra ze elders een aantrekkelijker geestelijke menukaart ontdekken, zijn ze zo weer weg”, stelt de onderzoeker. Recent verscheen van zijn hand de studie ”The Nones, where they came from”.

Naast deze groep zijn er volgens Burge ook mensen die helemaal niet meer naar de kerk gaan, maar zich wel christen willen noemen. „Zij trekken er soms op zondag op uit, maar komen op maandagavond met vrienden samen om Bijbelstudie te doen.”

Het gevolg van deze ontwikkeling is dat grote, gevestigde kerken in Amerika leeglopen. Afgezien van enkele pinksterkerken hebben alle bestaande denominaties te maken met een terugloop van het ledental. Kerken sluiten, volgens cijfers van het Hartfort Institute, elke dag van het jaar ten minste één kerkgebouw.

Ryan Burge ervaart deze ontwikkeling in de gemeente waarvan hijzelf voorganger is. „Enkele jaren geleden hadden we elke zondag ruim driehonderd bezoekers, nu zijn het er nog vijftien à twintig. We voorzien dat onze kerk met één, twee jaar moet sluiten. De meeste mensen zijn vertrokken naar een zelfstandige gemeente, zonder een specifiek naamplaatje. Daar voelen zij zich vrijer. Daar kan ook meer, want daar is men niet gebonden aan confessie of kerkorde.”

Weerspiegeling

Dr. Robin Veldman, docent religiestudies aan de Texas A&M University zegt dat de voorkeur van veel Amerikanen voor een onafhankelijke gemeente deels een weerspiegeling is van het zich afwenden van georganiseerde religie. Dat is vooral het geval onder jongere generaties. „Ik denk dat mensen afstand nemen van geïnstitutionaliseerde godsdienst. Ze houden niet van een confessionele merknaam”, aldus Veldman.

Matt Morton, voorganger van de Grace Bible Church Creekside in College Station (Texas) stelt dat de voorkeur voor een onafhankelijke gemeente „helemaal past bij het individualisme en de behoefte aan onafhankelijkheid bij veel mensen. Men zegt dan: „Ik ben zeker godsdienstig. Ik ga graag naar een kerk, maar ik pas niet in een hokje”.”

Een groot deel van de Amerikanen die als baptisten zijn opgevoed, hebben zich bijvoorbeeld als volwassenen aangesloten bij niet-confessionele evangelische kerken, heeft Burge empirisch vastgesteld. „Ze verlaten de traditie niet, ze verlaten de denominatie.”

Tekenend is een rapport uit 2017 van onderzoeksbureau Gallup. Daaruit bleek dat het aandeel Amerikanen die zeiden te behoren tot een specifieke protestantse denominatie daalde van 50 procent in 2000 naar 30 procent in 2016.

„Kerken volgen in deze trend”, zegt Ryan Burge. „Ze maken zich los van hun kerkverband of ze moffelen de naam van hun denominatie weg.”

Remedie

Over een remedie is Burges helder. „Trek niet ten strijde tegen de atheïsten. Dat is verspilde moeite. Zij vormen lang niet de grootste groep van de nones. Bovendien weigeren zij vrijwel altijd te luisteren naar de prediking van het Evangelie. Richt je op een eenvoudige zoekende medemens.”

Burge heeft in zijn onderzoek vastgesteld dat het bij het grootste deel van de nones niet gaat om hogeropgeleiden die door hun studie zijn losgeweekt van het geloof. „De nones en meer specifiek de nons zijn vooral mensen met een inkomen tussen de 30.000 en 50.000 dollar. Het zijn zoekende mensen die zeker niet vijandig staan tegenover Bijbel, kerk en geloof. Dat wordt wel vaak gesuggereerd in de literatuur en de media. Maar dat is een misvatting. Voorgangers moeten deze mensen dan ook niet bestrijden, maar juist lokken met de woorden en vooral de daden van het Evangelie.”

Zoekende zielen

Met dat laatste bedoelt Burge dat voorgangers en kerkelijk werkers ernst moeten maken met het Bijbelse gebod om de naaste lief te hebben. „Jezus heeft in de Bergrede opgeroepen om onder meer herbergzaam, vredelievend en mededeelzaam te zijn. Daarmee vang je als predikant deze zoekende zielen. En let wel: het gaat dus niet om zomaar lief te zijn voor elkaar, maar om langs die weg mensen te brengen bij de woorden van het Evangelie.”