Stille tranen voor al de mensen die omkwamen in Sobibor

Renata van Vuuren zit in vwo 6 van het Nuborgh College, locatie Lambert Franckens, in Elburg. Met twee andere scholieren uit Elburg nam ze in oktober 2019 deel aan de Internationale Jeugdconferentie in Polen, samen met zo’n zestig andere leerlingen uit verschillende Europese landen.

„Dat ik de award krijg en het bijbehorende bedrag van 250 euro ervaar ik als heel bijzonder. Ik weet er niet zo goed een betekenis aan vast te knopen. Wel merk ik dat mensen zien dat ik Sobibor op een speciale wijze tot uitdrukking breng”, vertelt de 16-jarige scholiere enigszins verlegen.

Ze ontvangt de oorkonde vanwege haar reisverslag, tekening en het gedicht met de titel ”Little Hope” (Geringe hoop). De tekening verbeeldt een jongen in een donkere cel, een lichtstreep valt over hem heen. Renata van Vuuren gebruikte hiervoor potlood en verschillende soorten stiften voor de details. Via een filmpje van de totstandkoming ervan geeft ze er bekendheid aan.

Grote leegte

Niet eerder was Van Vuuren zo dicht bij de Tweede Wereldoorlog als vorig jaar in de Poolse vernietigingskampen Majdanek en Sobibor. Alleen al in Sobibor zijn er in een periode van minder dan anderhalf jaar, van mei 1942 tot oktober 1943, tussen de 170.000 en de 185.000 Joden vermoord. Op bijna 1000 na zijn de 34.313 Joden uit Nederland hier op de dag van hun aankomst vergast. Dat zijn aangrijpende getallen, en het zicht van gaskamers en crematoria was schokkend. „Hoe dichter we bij het kamp kwamen, hoe stiller iedereen werd. Ik zat bij het raampje en zag dat het landschap zich als het ware ook schuldig voelde over wat er was gebeurd. Er zat voor mijn gevoel geen leven meer in. Het was één grote leegte.”

Verlatenheid

In Sobibor ging het gevoel van verlatenheid en angst steeds zwaarder op haar drukken. „Uiteindelijk kwamen we bij het massagraf, een vlakte van stenen waaronder nog veel as ligt van vermoorde mensen. Het was net alsof er een enorm energieveld omheen lag dat mij raakte, tot diep in mijn hart. Ik kon alleen staren. Het greep mij bij de keel. Het kwam zo dichtbij dat ik bijna alles kon voelen. Ik brak hier en huilde stille tranen voor al deze mensen, kinderen, ouderen. Allemaal wezens van God.”

Bij het monument las Renata de namen voor van drie Elburgse Joden die in Sobibor werden vermoord. „Bij deze namen horen mensen en zij zijn hier omgekomen. Dat maakt het persoonlijk en zo komt het heel dichtbij.”

Ook legde ze een steentje bij het graf van Rachel Borzykovski, de vrouw van Sobibor-overlevende Jules Schelvis, die in 2016 overleed. Ze worstelt nog steeds met de ervaring van een jaar geleden. „Als ik eraan terugdenk, zoals nu, ga ik weer erg trillen.” Het doorgeven van het verhaal vindt ze belangrijk. „Dat doe ik op mijn manier, ook al is het een beetje en is mijn bereik niet erg groot.”

Gevoelig

Eerder liet Renata de lessen over de Tweede Wereldoorlog op school niet echt binnenkomen, „want ik ben vrij gevoelig. Ik vond het eng om ermee in aanraking te komen.” In Polen werd het anders.

Ze vindt het indrukwekkend hoe Duitse jongeren met de Holocaust omgaan. „De presentaties die ze gaven, hadden persoonlijke onderwerpen met thema’s zoals schuld en verdriet. Zij gaven duidelijk aan dat ze zich bijna schuldig voelen voor iets waar ze zelf part noch deel aan hadden.”

Na haar vwo-examen wil Renata verhalen vertellen via de kunst. Ze schrijft zich in voor de kunstacademie in Zwolle en volgt daar via internet al een vooropleiding. Hoewel haar tekening van Sobibor realistisch is, laat ze zich nu vooral inspireren door comics (striptekeningen) „waarmee ik de diepere betekenis kan blootleggen die in verhalen schuilen. Zo kan ik van een heftig onderwerp als Sobibor ook een comic maken.” Alleen als het niet lukt om de kunstacademie binnen te komen, overweegt ze uit te wijken naar de studie geschiedenis.

Connectie

Renata is half Tsjechisch – haar moeder komt uit Tsjechië. Ze begrijpt de taal, kent de Tsjechische sprookjes en gaat er elk jaar heen voor familiebezoek. „Ik ben niet christelijk opgevoed. Mijn ouders geloven niet. Wel zit ik op een christelijke school en heb ik vriendinnen die christelijk zijn. Ook ben ik een tijdlang naar een tienergroep gegaan, waar ik een connectie heb kunnen maken met God. Hoewel ik mezelf niet echt een christen kan noemen, is God een steunpilaar voor mij, bij Wie ik mijn hart kan luchten. Ik heb als het ware mijn eigen versie van het geloof.”

Stille tranen voor al de mensen die omkwamen in Sobibor

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?