Na de watersnood in Oude-Tonge: alleen overgebleven

Daarom gaat De Boet elk jaar naar de herdenking van de ramp, hoe koud het ook is. En koud is het deze zaterdagmorgen op de begraafplaats waar Oude-Tonge zijn doden ter aarde bestelde, rijen naast elkaar. Een massagraf in een van de dijkjes, want het dorp was overspoeld.

Twee lange rijen stenen liggen er, met op elke steen twee namen. Meermalen ook zíjn naam: De Boet. Want ook een oom en tante met hun kinderen kwamen om.

Zelf overleefde hij, nadat een andere militair hem had gevraagd een dienst te ruilen. „Wachtlopen in Den Helder. Ik vond het best. Gewoonlijk nam ik op zaterdag dan de laatste pont om van het eiland af te komen: om 19.00 uur. Vanwege de storm nam ik nu een pont eerder, om 17.00 uur. Achteraf bleek dat het de laatste was die ging; twee uur later durfde de schipper het niet meer aan.”

Diep is de kerf die de ramp sneed in de ziel van Goeree-Overflakkee, zegt mr. A. Grootenboer-Dubbeldam. Nog maar enkele maanden geleden kwam ze naar het eiland om de eerste burgemeester van de samengevoegde gemeenten te worden. Maar het verhaal van de watersnood is voor de oud-wethouder van Moerdijk niet vreemd: ook haar ouders maakten de ramp mee.

De ramp. Het zijn woorden die veel emoties losmaken, zo heeft ze gemerkt. „Beelden van snelstromend water, harde wind, brekende dijken, mensen en dieren in nood. Veel mensen waren gewoon naar bed gegaan; het waaide wel vaker hard. Een paar uur later werd het eiland overspoeld, metershoog, met ijskoud water. Het kwam als een dief in de nacht.”

Oude-Tonge betreurde 305 doden, „het is nog steeds niet te bevatten.” Bijna iedereen kende elkaar. Families werden uiteengerukt. Mensen verloren huis en haard. Niets was meer als voorheen. Sommigen kunnen er nog steeds niet over praten; anderen deden het na 50 jaar voor het eerst. Sommigen zullen het misschien nooit verwerken. Ze waarderen wel dat de ramp wordt herdacht.

En dat gebeurt hier op de Spuidijk, jaar na jaar. „Ook als eerbetoon voor degenen die zich met man en macht inzetten voor het redden van anderen, met gevaar voor eigen leven, soms ten koste van het eigen leven.”

Samen met gemeentesecretaris B. Marinussen plaatst de burgemeester een krans bij het monument op de begraafplaats: een vluchtende vrouw, haar kind in haar arm. Een minuut lang herdenken de Oude-Tongenaren in stilte hun doden. Grijze hoofden buigen zich, vol gedachten.

Dan volgt de jaarlijkse ommegang langs al die stenen, met al die namen. Catharina J. Osseweijer was 22 dagen jong, Petrus M. Jacobs 83 jaar oud. Dina Kreeft 11 maanden, Willem Groenendijk 78 jaar. Alle leeftijden. Op de laatste steen tweemaal: „Onbekend meisje.” Wel een lichaam begraven, geen naam bekend. Anderen zijn zelfs nooit teruggevonden. Het rampgebied rouwde.

Daan van Kempen (toen 24) moest tot zijn borst door het water, terwijl hij en drie vrouwen zich aan elkaar vasthielden. Een van hen had een kind van ruim een jaar bij zich, in een kinderwagen die begon te drijven. Onderaan de Zuiddijk wisten ze een huisje in te vluchten. „We zaten aan de goede kant van de dijk; aan de andere kant spoelde alles weg. Twee dagen na de ramp beviel die jonge moeder opnieuw van een kind.”

Er vlakbij, aan de Molenweg, was het ook kantje boord, zegt A. Kamp (79). „Vader bracht de koeien naar de dijk; hij wist maar net op tijd terug in huis te komen. Hij nam een buurvrouw mee die de dijk niet meer kon bereiken.” Ze waren nauwelijks op tijd op zolder. Daar kwam 30 centimeter water te staan. „Wij zaten op de bedden: vader, moeder, elf kinderen en de buurvrouw. De zijgevel sloeg eruit, maar de rest van het huis bleef staan. Uiteindelijk kwamen mensen in een roeiboot ons die zondagmorgen redden. Vaders broer is met zijn hele gezin verdronken.”

Jongeren kunnen het zich haast niet voorstellen. „Je kon toch zwemmen? zeggen ze dan. Ze hebben geen idee van wat er zich afspeelde.”

De watersnood stempelde het dorp. „Toen we op de lagere school zaten, namen alle kinderen elk jaar deel aan de ommegang over de begraafplaats.”

Ook bij zijn vrouw, H. J. Kamp-Kamerling, sloeg de ramp diepe wonden in de familiekring: „Van het gezin van vaders zus overleefde één kind, van 16 jaar. Die komt nog elk jaar bij ons logeren. Moeders zus verdronk ook. Met haar hele gezin.”

Herdenkingen

Ook elders wordt de watersnood herdacht die met name Zuidwest-Nederland 61 jaar geleden trof. Zaterdagmorgen gebeurde dat bijvoorbeeld bij het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk en ook in Sirjansland, Nieuwerkerk en Numansdorp. Voor zaterdagmiddag zijn herdenkingen in Oosterland en bij het monument op de begraafplaats van Ouwerkerk gepland, voor zaterdagavond in Kruiningen, Den Bommel, Nieuwe-Tonge en Stellendam. In andere plaatsen wordt de herdenking om de vijf jaar gehouden.

Vrijdagavond had de jaarlijkse herdenkingszangavond van mannenkoor Ethan uit Yerseke plaats in de hervormde kerk in dat dorp. Daaraan werkten ook jongerenkoor David uit Yerseke en mannenkoor Harpe Davids uit Genemuiden mee. De avond werd geleid door ds. G. Bredeweg.

Het Brabantse Halsteren heeft zich ingespannen om het Watersnoodmonument op de begraafplaats achter de Quirinuskerk voor de herdenking te herstellen. Het werd rond de jaarwisseling beschadigd: negen kruisjes werden kapotgetrapt. Juist een jaar geleden werd het bronzen beeld dat deel uitmaakt van het monument onthuld, nadat het vorige beeld in 2009 van zijn sokkel was gestolen. De Ramp eiste in Halsteren en Lepelstraat 78 mensenlevens.

De watersnood van 1953 kreeg onlangs aandacht in het boek ”Nederland in 7 overstromingen” en de gelijknamige tv-serie.

Na de watersnood in Oude-Tonge: alleen overgebleven

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?