Het conceptkabinetsplan voor het verminderen van de stikstofuitstoot van zogeheten piekbelasters lekte dinsdag deels uit. De planning is dat stikstofminister Christianne van der Wal het plan vrijdag officieel naar buiten brengt.

Voor de term piekbelaster worden verschillende definities gebruikt. Doorgaans worden bedrijven bedoeld die een relatief hoge bijdrage leveren aan de stikstofneerslag op stikstofgevoelige Natura-2000-natuur. De meeste piekbelasters zijn boerenbedrijven.

Johan Remkes, die afgelopen zomer gespreksleider was om de impasse in het stikstofdossier te doorbreken, adviseerde om binnen een jaar de uitstoot van 500 à 600 piekbelasters te stoppen, eventueel door uitkoop. Met de ‘opbrengst’ hiervan zouden onder meer boeren die als PAS-melder in de knel zitten, moeten worden geholpen.

Het kabinet liet al snel weten het tijdpad erg ambitieus te vinden. Dat de inzet zich nu richt op een veelvoud is verklaarbaar. Zo is het bij een vrijwillige regeling maar de vraag hoeveel bedrijven meedoen. Verder was het stoppen van de uitstoot van de 500 à 600 piekbelasters voor Remkes bepaald niet het eindstation, maar een eerste, snelle klap. Duidelijk is dat voor het kabinetsdoel voor stikstofreductie en natuurherstel in totaal duizenden bedrijven op de korrel genomen zullen worden. Ambtenaren van het ministerie van Financiën schreven eerder over de uitkoop van ruim 11.000 bedrijven.

De piekbelasters die het kabinet wil benaderen, krijgen een royaal aanbod: ze kunnen tot 120 procent van de waarde van hun bedrijf krijgen als ze stoppen. Naast bedrijfsbeëindiging zijn ook verplaatsing of verregaande verduurzaming opties. Onduidelijk is hoe hoog de vergoedingen daarvoor zullen zijn.

Ook is niet duidelijk in hoeverre de stikstofruimte ten goede moet komen aan PAS-melders, aan de natuur en aan het vergunnen van bouwprojecten.

Gevoelig

Het gevoeligste punt in de voorgenomen regeling zit in de stok achter de deur. Wat zijn de consequenties als een boer bedankt voor deelname? En wat doet het kabinet als de regeling in z’n totaliteit te weinig stikstofwinst oplevert?

Boeren die niet meewerken, krijgen te maken met aanzienlijk strengere milieueisen, aldus de NOS. Belangrijk om te weten is hoe de consequenties er precies uit komen te zien. Daarover moet vrijdag meer bekend worden.

Hoe dan ook liggen drang en dwang richting boeren uiterst gevoelig. Zowel in politiek Den Haag, als uiteraard ook bij sectororganisaties als LTO, Farmers Defence Force (FDF) en Agractie.

Volgens de NOS heeft Van der Wal afgelopen vrijdag in de ministerraad met de vuist op tafel geslagen, en gezegd dat er een vorm van niet-vrijwilligheid in de regeling moet komen. De ministerraad, die werd voorgezeten door vicepremier Kaag, zou even geschorst zijn om tot bezinning te komen.

De eerstvolgende hobbel is het vaststellen van het kabinetsplan. D66 zal een stevige stok achter de deur verwelkomen, maar dat ligt anders bij VVD, CDA en CU.

Aangezien het probleem van de schaarse stikstofruimte steeds nijpender wordt, valt te verwachten dat er in de uiteindelijke regeling inderdaad een element van –op zijn minst– drang zit.

Zeker bij een flinke mate van drang of dwang is het wachten op fel protest uit de boerensector. FDF en Agractie lieten dinsdag weten dat vrijwilligheid voor hen het belangrijkste is. „We zijn mordicus tegen iedere vorm van dwang”, aldus Bart Kemp van Agractie.

Een nieuw boerenprotest is zo geboren. Zo kan de regeling waar het kabinet een klapper mee wil maken zomaar een nieuw struikelblok in de stikstofaanpak vormen.