De sokkel van Sovjetleider Lenin in het bevrijde Cherson is behangen met Oekraïense vlaggen en bloemen. Om hem heen staan honderden Oekraïners op het Vrijheidsplein midden in de stad. Het aantal onder hen dat met het blauw-geel van de Oekraïense vlag rondloopt, valt niet te tellen. Buiten het centrum van de Zuid-Oekraïense stad hetzelfde beeld: auto’s rijden met de Oekraïense vlag, een kinderwagen is versierd met een Oekraïense vlag, kinderen lopen over straat met de nationale vlag.

Zo ziet bevrijding eruit, een kleine week nadat de Oekraïense krijgsmacht de stad weer in handen kreeg. In maart wist Rusland de havenstad te veroveren, de enige grote stad op de rechteroever van de rivier de Dnjepr.

Voor Rusland een ideale opstap richting Mykolajiv en Odessa. Maar de Oekraïense strijdkrachten startten een offensief en Rusland moest op 9 november de stad prijsgeven, twee dagen later trokken Oekraïense soldaten de stad binnen. Pijnlijk voor de Russische president Vladimir Poetin die de regio Cherson in september had geannexeerd.

Een paar honderd meter van het Vrijheidsplein staat op de grond een Starlinkschotel, de uitvinding van Elon Musk, waarmee via een satelliet een internetverbinding kan worden gelegd. De inwoners hebben niet de beschikking over gewoon internet. Voorzieningen als internet, telefoonverbindingen, water, elektriciteit en verwarming zijn door de Russen vernield, zei de Oekraïense president Volodimir Zelenski.

Nervositeit

Daarom staat Oleh Sjeremetev met zijn vriendin Anja Soemina (beiden 24 jaar) bij de Starlink-schotel om te internetten op zijn telefoon. Hij heeft zijn angst ingeruild voor vreugde, opluchting en hoop, zegt hij. „De grijze atmosfeer is verdwenen, alles is weer blauw-geel.”

Tijdens de bezetting ging hij nerveus de straat op om boodschappen te doen. Elk moment konden Russische soldaten een zak over je hoofd stoppen, vertelt hij. „Als je tatoeages had die leken op een hint naar nazi’s, zoals ze ons noemen, dan konden ze je martelen en slaan. Hetzelfde als je met Oekraïense symbolen rondliep. Twee vrienden zijn door de Russen meegenomen naar een kelder waar ze werden geslagen. Ze zijn uiteindelijk vrijgelaten.”

De inwoners durfden elkaar niet aan te kijken op straat uit wantrouwen tegen elkaar, vertelt hij. Wie kon je vertrouwen? Wie was een spion? Maar nu loopt Sjeremetev bijna een week blij rond tussen het blauw-geel. „Mijn lach verdwijnt niet van mijn gezicht.”

Bij de bevrijding kon Sjeremetev het zich niet voorstellen toen hij voor het eerst weer Oekraïense soldaten zag in de straten van zijn Cherson. „Bij de eerste auto met soldaten die ik zag, raakte ik in een shock. Ik kon niet bewegen. We hadden geen nieuws, geen internet. We wisten niet dat onze soldaten zouden komen. Bewoners feliciteerden elkaar en ik vierde de bevrijding met drank.”

Geschreeuw

Op het Vrijheidsplein staan inwoners bij vier busjes in de rij voor hulpgoederen en medicijnen. In de stad staan rijen bij watertappunten op straat en bij die ene supermarkt die wel open is. „De dagelijkse problemen die de inwoners ondervinden, halen het niet bij de verkregen vrijheid”, meent Sjeremetev. „Die is meer waard.”

Kleine tekenen van het gewone leven laten zich zien in Cherson. Taxibusjes rijden rond, mensen laten hun hond uit. Grote verwoestingen kent de stad niet. Vernietigende bombardementen bleven uit. Anders is dat buiten Cherson op de weg naar Mykolajiv, met verpulverde huizen, in elkaar geklapte brug, kraters in het asfalt en verbrande militaire voertuigen.

In een buitenwijk van de stad past Varvara Goroen (66) buiten op haar buurmeisje. Ze haalt het moment terug toen ze Oekraïense soldaten Cherson zag binnentrekken. „We waren ongelooflijk blij. We maakten selfies met ze. We huilden van geluk. We zijn nu gelukkig. Het leven is makkelijker geworden.”

Met terneergeslagen ogen werpt Goroen een blik opzij. „Daar is de gevangenis. Elke dag kwam er gevangenen binnen, onze mensen. ‘s Avonds hoorde ik een keer het schreeuwen van de martelingen.” De Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken Denis Monastirski meldde deze week dat in de regio Cherson 63 lichamen zijn gevonden met tekenen van marteling.

Medicijnen

Het was zwaar, zegt Natalija Fedorovitsj (52), over de bezettingsperiode, terwijl ze haar hond uitlaat. „Rusland is naar ons gekomen om te stelen, te doden.” Ze is hartpatiënt. Ze moest het doen met Russische medicijnen, niet met Zwitserse of Duitse medicijnen die ze normaal gesproken slikte, vertelt Fedorovitsj. „Die uit Rusland zijn van mindere kwaliteit. We hebben geschreeuwd op straat van blijdschap toen onze jongens de stad binnenreden. Ik heb alles opgenomen.”

In de acht maanden had ze steun aan haar hond en omgeving. „De mensen om je heen zijn het belangrijkste. We deelden brood met elkaar, we maakten eten voor elkaar.”

In de verte klinken de knallen van de artilleriebeschietingen buiten Cherson. Fedorovitsj maakt zich er geen zorgen over. „Onze soldaten zullen ons nu beschermen.”