Wat houdt artikel 4 in?

Wanneer een lidstaat zich bedreigd voelt door een ander land of een terroristische organisatie kan het de andere 29 lidstaten oproepen tot formeel overleg. De gesprekken zijn bedoeld om af te wegen hoe groot de dreiging is en hoe de NAVO deze kan afwenden. De vergadering treedt vervolgens naar buiten met een unaniem besluit.

Is artikel 4 al eens eerder in werking getreden?

Jazeker. Al zeven keer. Bijvoorbeeld bij de Russische invasie van de Krim in 2014. Toen voelden de NAVO-leden Estland, Letland, Litouwen en Polen zich ernstig bedreigd door Rusland. Het leidde ertoe dat NAVO-partners bij toerbeurt het luchtruim van deze landen gingen bewaken.

Artikel 4 trad op 24 februari dit jaar opnieuw in werking, maar nu door een oproep van vrijwel alle Oost-Europese NAVO-lidstaten. De NAVO besloot daarop de oostflank te versterken met duizenden manschappen en materieel.

Hoe verhoudt artikel 4 zich tot artikel 5?

Artikel 4 roept op tot overleg, artikel 5 tot militaire bijstand. Wanneer een van de lidstaten wordt aangevallen, kan het aangevallen land de andere lidstaten te hulp roepen. Het artikel verplicht elke lidstaat om een gewapende aanval op één lidstaat, in Europa of Noord-Amerika, te beschouwen als een gewapende aanval op alle lidstaten.

Toen Rusland 24 februari Oekraïne binnenviel, riep Oekraïne de NAVO wel op tot militaire hulp, maar het kon geen van de artikelen van het NAVO-handvest activeren. Het land maakt geen deel uit van het bondgenootschap.

Is artikel 5 al eens gebruikt?

Ja, slechts één keer. Dat was nadat terroristen van al-Qaida op 11 september 2001 verschillende vliegtuigen lieten neerstorten op de Twin Towers in New York en op het Pentagon. Daarbij kwamen meer dan 3000 mensen om het leven. De VS activeerden toen artikel 5 van het handvest. Het leidde tot missies van verschillende NAVO-landen in Afghanistan.

Waartoe kan de NAVO besluiten?

Analisten op Twitter vermoeden dat de NAVO-lidstaten de afgezwaaide Oekraïense luchtafweerraket zullen zien als een gevolg van de massale Russische raketaanval die dinsdagmiddag en -avond plaatshad. Daarmee zullen ze de schuld van de explosie in Polen bij Rusland neerleggen. Het kan aanleiding zijn om stappen te zetten op de escalatieladder.

Escalatie?

Jazeker, maar dat betekent absoluut niet dat de NAVO de directe confrontatie met Rusland zal aangaan op het slagveld. De lidstaten sturen geen NAVO-militairen naar Oekraïne.

Eerder moet gedacht worden aan het leveren van nog meer wapens. Momenteel sturen de Oost-Europese lidstaten verouderd Sovjet-Russisch materieel naar Oekraïne. Geavanceerde wapens, zoals IRIS-T- en Nasams-luchtafweersystemen en Himars-raketartillerie krijgt het land momenteel nog mondjesmaat. Oost-Europese NAVO-lidstaten kunnen aanleiding zien om hun verouderde Mig-29-gevechtsvliegtuigen in te ruilen voor West-Europese F-16’s. De Oekraïners zullen de Mig’s met open armen ontvangen.

De andere NAVO-lidstaten kunnen overwegen om nog meer zware wapens te sturen, waaronder oudere varianten van de Amerikaanse Abrams, de Britse Challenger en de Duitse Leopard-2-tanks.