Vrouwen die bij het binnengaan van een abortuskliniek geconfronteerd worden met plastic foetussen. Of met babykleertjes die rond de ingang hangen. Voorstanders van abortus wijzen veelvuldig op prolifedemonstranten die in de afgelopen jaren grenzen zouden hebben overschreven. Het zijn intimiderende praktijken, is de terugkerende kritiek.

Voor pleitbezorgers van abortus aanleiding om zich in te spannen voor een bufferzone rondom abortusklinieken. Dat is een gebied met een straal van enkele tientallen meters dat verboden terrein wordt voor demonstranten.

Het zijn met name de extreme –en incidentele– acties die kwaad bloed zetten. De Spaanse organisatie Rescate bood vrouwen bij de ingang van de kliniek eten en drinken aan, in de hoop dat ze wat zouden nuttigen. Omdat bij de ingreep om een nuchtere maag gevraagd wordt, moest een abortus dan worden uitgesteld.

Bisschop

Voor een meerderheid van de Spaanse wetgevers was de maat vol. De Senaat keurde in april een wet goed die het lastigvallen van een vrouw op weg naar een abortuskliniek strafbaar stelt. Iedereen die zich „hinderlijk, beledigend, intimiderend of bedreigend” opstelt, riskeert drie tot twaalf maanden cel of een taakstraf van enkele tientallen dagen. Daarmee lijkt elke vorm van demonstratie bij Spaanse abortusklinieken verboden.

De bisschop van het zuidoostelijk gelegen bisdom Orihuela-Alicante liet zich door de nieuwe wetgeving –een voorstel van de centrumlinkse regering– evenwel niet tegenhouden. José Ignacio Munilla nam vorige week deel aan een gebedsactie voor een abortuscentrum in Alicante. Hij tweette een foto van zichzelf en andere prolifers die samen buiten een kliniek staan. Het is nog onduidelijk of zulke acties onder de reikwijdte van de wet vallen.

„Bidden is geen misdaad”, liet een woordvoerder van de groep Right to Life eerder al weten in reactie op de nieuwe wet. Zij verwoordde daarmee het gevoelen van veel prolife-activisten, ook buiten Spanje. Die houden naar eigen zeggen juist vreedzaam protest. Ze ontkennen intimiderend te werk te gaan en zeggen dat ze alleen vrouwen aanspreken die hen benaderen. Daarnaast wijzen de activisten op voorbeelden van vrouwen die op hun besluit zijn teruggekomen en daar geen spijt van hebben.

Primeur

Zover als het in Spanje is, is het in Engeland nog niet. Maar ook daar klinkt de roep om een nationale wetgeving voor bufferzones. Een ruime meerderheid van het Britse Lagerhuis stemde in oktober voor een wijziging van de wet openbare orde om abortusklinieken in Engeland en Wales af te schermen voor demonstranten. Het voorstel moet nog door het Hogerhuis.

Volgens de voorgestelde wet zou het lastigvallen of hinderen van een vrouw in de nabije omgeving van een abortuskliniek een strafbaar feit worden. Demonstranten die schuldig worden bevonden aan het overtreden van de bufferzones van 150 meter rond klinieken, riskeren een gevangenisstraf van maximaal zes maanden.

Bufferzones zijn niet nieuw in het Verenigd Koninkrijk. De Londense wijk Ealing had in 2018 de primeur rond een Marie Stopes-kliniek. Andere gemeenten zijn sindsdien gevolgd.

Vrijheid van godsdienst

In Duitsland kreeg de discussie in augustus van dit jaar juist een andere wending. Een regionale rechtbank besliste ten gunste van prolifedemonstranten in een zaak die draaide om stil gebed in de nabijheid van abortuskliniek Pro Familia in Pforzheim. In een hoger beroep oordeelde de rechter dat een eerder ingesteld verbod onjuist was. Er was onvoldoende aanleiding om de vrijheid van vergadering en meningsuiting van de groep te beperken. Die hield aan de overkant van de straat stille gebedsbijeenkomsten.

Ook in andere zaken hield de onderbouwing van bufferzones niet altijd stand bij de rechter. Het creëren en in stand houden van zulke zones blijkt een evenwichtsoefening met meerdere rechten, die met elkaar botsen. Enerzijds weegt het recht op vrijheid van vergadering, meningsuiting en godsdienst van de demonstranten. Anderzijds hebben vrouwen in Europa recht op privacy en respect voor het familie- en gezinsleven en is abortus in veel gevallen legaal, hoewel geen mensenrecht.

De vraag of de rechten van ene groep zwaarder wegen dan die van de ander, zal grotendeels afhangen van de manier waarop wordt gedemonstreerd. Volgens prochoice-activisten is alleen al de aanwezigheid van demonstranten intimiderend. Zo eenduidig blijkt dat juridisch echter niet te zijn. Ook Europese instellingen willen de toegang tot abortus veiligstellen. In mei heeft de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa unaniem een resolutie aangenomen waarin bezorgdheid wordt geuit over intimidatie en geweld door anti-abortusactivisten in veel lidstaten.

De vergadering roept in de resolutie de aangesloten landen op om bufferzones in te voeren in de buurt van faciliteiten die abortus aanbieden. „Binnen de bufferzones moeten alle voorlichtings- en bewustmakingsactiviteiten en protesten tegen abortus worden verboden, ongeacht of zij op het publiek of op individuele personen zijn gericht”, zo luidt een van de artikelen.

De Raad van Europa –geen instelling van de Europese Unie– bewaakt de democratie en mensenrechten in de 46 aangesloten lidstaten. Resoluties zijn niet bindend, de instelling maakt geen wetten. Wel is er nauwe samenwerking met de EU. En omdat de Parlementaire Vergadering bestaat uit leden van de nationale parlementen, gaat er wel degelijk invloed van uit.