In het woord Jordaan zitten de stamletters van het Hebreeuwse woord voor ”afdalen”. En dat is begrijpelijk. De rivier is 373 kilometer lang en daalt daarbij 700 meter af.

De Jordaan stroomt door een deel van de Grote Riftvallei of Grote Slenk, de 4830 kilometer lange verzakking in de aarde die zich uitstrekt van Syrië in het noorden tot Mozambique in het zuiden. De slenk ligt tussen twee aardschollen, en het gebied heeft vele lichte en zware aardbevingen gekend. Wie van het bergland in Israël naar de Jordaanvallei reist, daalt ongeveer 1000 meter over een afstand van 25 kilometer. De depressie is circa 16 kilometer breed.

Bronnen

De Jordaan heeft haar begin te danken aan bronnen en smeltend sneeuwwater op de Hermonberg. De belangrijkste toevoerriviertjes zijn de Dan, Banias en Hatzbani.

Het water stroomt door de Hulavallei, een gebied dat altijd belangrijk is geweest voor de landbouw. Deze vlakte is waarschijnlijk „het land van Mizpa” en „het dal Mizpe” waarover het boek Jozua (in hoofdstuk 11:3 en 8) spreekt. In de Hulavallei kunnen de vogels rusten en eten als ze op doorreis zijn van Europa naar Afrika of omgekeerd. Dit is een geliefd oord voor vogelspotters. Naar schatting trekken elk jaar twee keer 500 miljoen trekvogels over Israël.

De rivier heeft door de eeuwen heen een dal uitgeschuurd. Eerst kronkelt de Jordaan naar het Meer van Galilea, dat circa 210 meter beneden de zeespiegel ligt. Daar waar ze uitmondt, ligt al-Araj, de plek waar sinds 2014 opgravingen zijn verricht onder leiding van prof. dr. Mordechai Aviam van het Kinneret College in Galilea en prof. dr. R. Steven Notley van het Nyack College in New York. Er zijn sterke aanwijzingen dat hier het Bijbelse Bethsaïda lag en dat de Byzantijnse christenen hier de Kerk van de Apostelen bouwden.

Het meer is 21 kilometer lang en 12 kilometer breed. Het niveau van het water hangt af van de hoeveelheid regenval in de winter. In de zomer loopt de temperatuur van het water op tot meer dan 30 graden. Dat het Meer van Galilea rijk is aan vis weten de mensen al eeuwenlang. Mendel Nun, een vroegere visser en deskundige op het gebied van deze binnenzee, schrijft in zijn boek over het meer dat er achttien verschillende soorten vis in voorkomen, waarvan er tien handelswaarde hebben. De meeste soorten komen ook voor in de rivier de Jordaan.

Doopplaats

Net ten zuiden van het Meer van Galilea heeft Israël een doopplaats voor christenen aangelegd, waar pelgrims veel gebruik van maken. Het voordeel van deze plaats is dat het water schoon is. Maar dit is niet de traditionele doopplaats.

Tussen het Meer van Galilea en de Dode Zee is de Jordaan 105 kilometer lang ongeschikt om te bevaren. In de tijd van de Bijbel was het landschap hier weelderig begroeid en rijk aan fauna. Dit gebied stond bekend als de Jungle van de Jordaan of Pronk van de Jordaan. Wilde dieren zwierven hier rond, waaronder leeuwen.

Vanaf het gebergte aan weerszijden stromen beekjes de Jordaan in. De belangrijkste rivier aan de westzijde is de Charod bij de Israëlische stad Beth Shean. Belangrijke rivieren uit oostelijke richting zijn de Yarmuk en de Jabbok.

Acht kilometer ten zuiden van de stad Beth Shean lag de stad Rehob en daar tegenover, aan de andere zijde van de Jordaan, de stad Pella. De eerste christengemeente vluchtte daarheen tijdens de eerste Joodse opstand tegen de Romeinen, in de jaren 66 tot 70.

Jericho

Ten noorden van de Dode Zee ligt de stad Jericho, op een diepte van 260 meter beneden de zeespiegel. In deze eeuwenoude oasis kunnen de temperaturen in de zomer tot 50 graden in de schaduw oplopen. Koning Herodes de Grote (37-4 v.Chr.) liet bij Jericho een winterpaleis en een hippodroom met amfitheater aanleggen. Ook bouwde hij er aquaducten om akkers te irrigeren en water naar zijn paleis te leiden.

De Romeinen legden een weg aan tussen Jericho en Jeruzalem. Dat gebeurde mogelijk tijdens de eerste opstand tegen de Romeinen om legermaterieel te verplaatsen naar Jeruzalem om de rebellen te verslaan. Voor die tijd was de route eenzaam, hoewel pelgrims uit Galilea er gebruik van moeten hebben gemaakt als ze via het Overjordaanse reisden om het land van de Samaritanen te vermijden.

Ten oosten van Jericho ligt de doopplaats Qasr al-Yahud. Volgens de traditie liet de Heere Jezus zich hier door Johannes de Doper dopen. In navolging daarvan hebben zich door de eeuwen heen ook talloze christenen in de rivier laten onderdompelen. De kerken herdenken Jezus’ doop gedurende Epifanie (Driekoningen), dat in januari valt.

De Jordaan vindt haar einde in de Dode Zee, ook bekend als Zoutzee. In deze zee kunnen geen vissen of planten leven. Vissen die via de Jordaan of een van de andere stromen in deze zee terechtkomen, sterven. Overigens kent het gebied rondom de Dode Zee een rijke flora en fauna.

Rehabilitatie

Maar er is vooruitgang. Bromberg vertelt dat Israël heeft besloten de eerste elf kilometer ten zuiden van het Meer van Galilea te rehabiliteren. EcoPeace organiseerde een toer voor de ministeries van Milieu en Regionale Samenwerking. Het kabinet besloot ook een oproep te doen voor coöperatie tussen Israël, de Palestijnen en Jordaniërs om het hele gebied tot aan de Dode Zee te rehabiliteren.

In plaats van al het water af te tappen, laat Israël nu 60 miljoen kubieke meter uit het Meer van Galilea de Jordaan instromen. De flora en fauna in dit gebied zijn bezig zich te herstellen. Bromberg zegt dat na elf kilometer het zoete water gebruikt wordt voor landbouw. Ten zuiden van dat aftappunt laat Israël gezuiverd rioolwater de Jordaan binnenlopen. Ook het rioolwater van de helft van de Palestijnse stad Jericho wordt gezuiverd.

Maar er is nog veel te doen. Volgens de directeur van EcoPeace stroomt er aan de westelijke zijde van de Jordaan nog rioolwater van 60.000 Palestijnen en van de oostelijke zijde 600.000 Jordaniërs ongezuiverd de Jordaan in.

Watercentrales

Er is hoop op verdere vooruitgang. Het drinkwater in Israël wordt nu voor 70 procent gewonnen uit de Middellandse Zee. In de toekomst gaat dit tot meer dan 90 procent toenemen, omdat er twee nieuwe watercentrales aan de kust in aanbouw zijn. Dat biedt Israël de kans in de toekomst meer water te laten afdalen door de Jordaan – zoals het in de afgelopen eeuwen het geval is geweest.

Plannen voor het graven van een kanaal tussen de Rode Zee en de Dode Zee of tussen de Middellandse Zee en de Dode Zee zijn van de baan wegens te hoge kosten. „Niemand praat er meer over”, zegt Bromberg.