De complotdenkers bevinden zich binnen een veel grotere groep die zich vanuit fundamenteel wantrouwen, woede en onrechtvaardigheidsgevoel tegen de overheid verzet. Het extremistische deel ontstond in het protest tegen coronamaatregelen en richt zich nu op het stikstofbeleid. Het gevaar zit in een radicale onderstroom die complottheorieën omarmt, stelt de NCTV maandag in een rapport. Het verspreiden en normaliseren van hun gedachtegoed kan volgens de NCTV aanleiding vormen voor het plegen van extremistische en zelfs terroristische handelingen.

Meer dan de helft van de Nederlanders deelt het wantrouwen jegens de overheid, iets wat deze extremisten drijft. De manier waarop de radicale onderstroom haar onvrede uit, onderscheidt zich echter door een extremistische vorm van protest en het structureel verkondigen van feitelijk onjuiste boodschappen. Als voorbeeld noemt de NCTV de mannen die verhalen verspreidden over een satanisch pedofielennetwerk en kindermoorden in de gemeente Bodegraven. Ditzelfde drietal werd ook veroordeeld voor (doods-)bedreigingen aan het adres van RIVM-directeur Van Dissel, premier Rutte en een huisarts uit Bodegraven.

Van extremisme van de zijde van de boeren is geen sprake, schrijft de NCTV. Hun acties komen immers niet voort uit een ideologie en zijn niet gericht op het aantasten van de democratische rechtsorde. Toch kan dat laatste wél een gevolg zijn van de protestacties. Bijvoorbeeld door het „ondermijnende effect” dat uitgaat van intimidatie en bedreiging van bestuurders en volksvertegenwoordigers.

Doordat anti-overheidsextremisten zich bij de boeren aansluiten, kan het stikstofprotest bovendien verharden, waarschuwt de NCTV. De extremisten zelf zouden op die manier hun achterban ook kunnen vergroten.

Voornaamste geweldsdreiging uit rechts-extremistische hoek vormt een stroming die gelooft in de omvolkingstheorie. Dit complot stelt dat de westerse samenleving langzaam wordt vervangen door niet-westerse immigranten. Deze stroming propageert terroristisch geweld als legitiem middel om het ideaal van een witte etnostaat te bereiken. Het openlijk en kritiekloos bespreken van deze theorie draagt bij aan de sociale acceptatie ervan, staat in het rapport.

Jihadisten

Grootste dreiging gaat volgens de NCTV nog altijd uit van het jihadisme. Dat komt vooral door de relatief grote omvang van deze beweging – zo’n 500 personen. Jihadisten streven naar een islamitische staat en willen die bereiken via een gewapende strijd. Het optreden van de overheid blijkt deze groep redelijk in toom te houden. Toch willen sommige Nederlandse jihadisten nog steeds een aanslag plegen, al ontbreken aanwijzingen dat zij daar momenteel plannen voor maken.

Van extremisme van de zijde van de boeren is geen sprake, gevaar komt van anti-overheidsextremisten.