De stofzuiger staat aan. „Hopelijk gaat hij snel uit”, lacht Anton Pauw. Even na tienen ’s morgens heet de stadsorganist van Haarlem, Anton Pauw, twaalf tieners en hun ouders welkom in de oude Bavo. De tweede orgeldag van stichting StayTuned.nu is van start gegaan.

Pauw waarschuwt: „Ik schep graag op over mijn orgel.” Hij vertelt over de recente restauratie van de frontpijpen. „Er stond toen een steiger voor het orgel. Ik heb vaak op die steiger gelopen. Zie je de leeuwen boven aan het front? Ze zijn 3 meter hoog, ik heb ze in hun bek gekeken.”

StayTuned.nu (zie ”Jonge orgelfans zien elkaars bij StayTuned”) organiseert activiteiten voor tieners tussen circa 12 en 18 jaar, die „gek zijn van orgels en samen met leeftijdgenoten van hun hobby willen genieten.” Op 7 mei vond de eerste dag plaats in Rotterdam en Den Haag. Toen waren er negen tieners. Vier van hen laten ook in Haarlem hun gezicht zien. Acht tieners zijn vandaag nieuw.

Gastheer Pauw trakteert het gezelschap op een nieuw werk: negen variaties die hij schreef over het lied ”Erneure mich, o ewigs Licht”. Hij deelt een A4’tje uit waarop hij in begrijpelijke taal toelicht welke registers hij gebruikt: „De piepkleine pijpjes van de Flageolet zorgen voor een sprankelend effect.”

Even later drommen de jongeren met hun ouders samen rond de speeltafel van de imposante 18e-eeuwse kleurendoos. Neem alleen al de pijpen in de pedaaltorens die bijna 11 meter lang zijn.

Na de klankdemonstratie verzoekt Peter Ouwerkerk de ouders vriendelijk om „op te krassen.” Ze zijn rond vier uur vanmiddag weer welkom om het slotconcert in deze kerk bij te wonen. Ouwerkerk splitst vervolgens de groep. Vijf jongeren blijven in de Bavo, onder de hoede van Pauw en Jeroen Koopman. Laatstgenoemde organiseert samen met Ouwerkerk de activiteiten van StayTuned.nu.

Zeven deelnemers wandelen naar de nabijgelegen Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem. Daar wacht een drieklaviers instrument uit 1871 van de beroemde Franse orgelbouwer Cavaillé-Coll. De tieners mogen nu zelf aan de bak, daarbij geholpen door organist Bert den Hertog, die bestuurslid van StayTuned.nu is. Eerst nodigt Den Hertog de jongeren uit rond de speeltafel en legt hij het bijzondere van dit orgeltype uit. „Kijk, ik heb al veel registers uitgetrokken.” Hij wijst naar de rij tredes boven het pedaal: „Al die registers kun je met je voeten in- en uitschakelen.”

Lekker vertragen

Aron Haverman (14) –leerling van de Haagse organist Sander van den Houten– bijt het spits af met de Tweede Sonate van Mendelssohn. Als het volle werk klinkt, worden de andere deelnemers bijna weggeblazen, maar ze verblikken of verblozen niet. De tieners blijven rustig op de stoelen zitten, die dicht bij de speeltafel van het Franse orgel op het podium staan. Den Hertog prijst Havermans aanpak, maar geeft ook tips: „Wees niet te bang om lekker te vertragen bij het begin van een nieuwe passage.”

Na drie spelers is het de beurt aan Erik Winkel. De directeur van Flentrop Orgelbouw uit Zaandam is de hele dag van de partij om vragen van de jongeren te beantwoorden. Ook neemt hij de deelnemers mee het orgel van de Philharmonie in. Hij legt uit hoe de Barkermachines ervoor zorgen dat het orgel minder zwaar speelt.

Joas Mensink (13) trekt zijn orgelschoenen aan. De leerling van de Rijssense organist Dick Sanderman zet Francks ”Sortie ou Offertoire” op de lessenaar. Hij overlegt met Den Hertog over de te kiezen registratie. Gezien de aanwijzingen gaat die het druk krijgen. „Eerst een stevige klank. Die passage is zachter. Daar moet het heel zacht. Hier wordt het weer harder en daarna bouw je weer af…”

Hij doet voor de tweede keer mee aan een activiteit van StayTuned.nu, vertelt Joas. „Het is gaaf om Franck op een echte Cavaillé-Coll te kunnen spelen.”

Cola

De cola vloeit rijkelijk als de hele club geniet van een lunch in het restaurant naast de Bavo, dat de toepasselijke naam Carillon draagt. Bert den Hertog zet zich graag in voor StayTuned.nu, zegt hij desgevraagd. „Ik ben als kind een paar jaar gestopt met orgelspelen en daar heb ik nog altijd spijt van. Als ik destijds activiteiten had kunnen ondernemen met leeftijdgenoten met dezelfde hobby was dat waarschijnlijk niet gebeurd.”

In de Bavo gaat Anton Pauw de tieners voor naar zijn domein. Hij helpt hen mooie registraties vinden, zingt mee met de muziek, knipt de maat met zijn vingers en geeft aanwijzingen.

Guido Hak (15) –leerling van Sebastiaan ’t Hart, orgeldocent in Ede– speelt een preludium van Bach. „Prima gedaan”, vindt Pauw. Hij geeft ook een tip: „Ga er bij de snellere noten niet te rap vandoor.” Hij wijst: „Wat helpt, is als je die noten losmaakt van elkaar. Begin even opnieuw en dan zal ik zo nodig op de rem gaan staan.”

De andere tieners zitten intussen op stoelen onder een van de pedaaltorens te luisteren. Af en toe checken ze hun mobieltje of kletsen ze wat met elkaar.

Dokter

Patrick Kortenhoff (14) uit Barneveld loopt met een deel van zijn linkerarm in het gips. Maar de leerling van Jan Wijnne laat zich er niet door uit het veld slaan en zet een bewerking van Psalm 116 van Martin Mans op de lessenaar. „Zal ik de uitkomende stem voor je spelen?” biedt Pauw aan. „Nee, dat kan ik zelf”, reageert Patrick. „Vindt de dokter dat wel goed?” vraagt de Bavo-organist quasiserieus. Een antwoord blijft uit, want Patrick belt zijn moeder, die beneden in de kerk zit. „Ma, ik ga beginnen.” Manmoedig slaat de Barnevelder zich door de noten heen. Ook hij kan nu zeggen dat hij op een wereldberoemd orgel heeft gespeeld.

Er klinkt gestommel op de orgeltrap. De andere tieners komen onder begeleiding van Peter Ouwer­kerk naar boven. Er blijkt nog wat tijd over te zijn. Wie grijpt zijn kans om nog iets te spelen? Menno Teekens (16) bewaart de ”Sombere muziek over Psalm 103:8” van Jan Zwart voor het slotconcert. Dat geeft hij samen met een andere jongere, Michaël Verniers (17), en Pauw aan het eind van de middag. De leerling van de Nijkerkse organist Diederik Blankensteijn kiest nu voor de Sarabande van Gordon Young. Daardoor kan de groep nog even genieten van de klanken van de Dolceaan 8’ van het bovenwerk.

Als er niemand meer met bladmuziek staat te wapperen, gooit Peter Ouwerkerk het over een andere boeg: „Wie improviseert er weleens?” De jongens kijken wat aarzelend naar elkaar. „Ik”, reageert de jongste deelnemer, Jozua Stelma (11). De leerling van de Franeker organist Jochem Schuurman schudt een vrolijk stuk uit zijn mouw.

„Ik weet niet hoe ik moet improviseren”, bekent Menno. „Gewoon proberen”, moedigen de ouderen hem aan. Menno laat zich overhalen. Ouwerkerk: „De dominee gaat voor de dienst naar het toilet en jij moet onverwachts nog een minuut vullen. Je tijd gaat nu in.”