Webb-telescoop fotografeert geboorte van een ster: „Onwerkelijk, zo kleurrijk en helder”
Bijna monsterachtige geelbruine zuilen van gas en stof rijzen hoog op in het heelal. ”Zuilen der Schepping” (Pillars of Creation) doopten astronomen deze pilaarvormige stofwolken. Kleine rode bolletjes aan de uiteinden van elke zuil markeren de geboorte van een ster. Gloeiende helderrode kronkellijnen rond de ster zijn stof waaruit de ster ontstond. Het geboortemateriaal voor het eerst in beeld.
„Iconisch beeld”, vindt sterrenkundige Heino Falcke, „maar eigenlijk maar een klein onderdeeltje in de ruimte. Zie de zuilen als drie rotsen in de Alpen die je haarscherp fotografeert.” Wel drie rotsen van vier lichtjaren lang op 6500 lichtjaren van de aarde. De afstand die het licht in een jaar aflegt, is 9,46 biljoen kilometer. Schier peilloze afstanden voor een haarscherpe foto.
Symfonie
De opnames komen van de Webb-telescoop, de opvolger van Hubble die in 1995 als eerste spectaculaire beelden van zuilen en sterren stuurde. Maar lang zo helder niet als de beelden van Webb die nu bij ruimtevaartorganisaties NASA en ESA binnenkwamen. Die foto’s zijn bijna onwerkelijk, zo kleurrijk en helder. De reacties buitelen over elkaar heen onder filmpjes van NASA. Maar ze zijn wel degelijk in de ruimte gefotografeerd, bevestigt hoogleraar Falcke. Met meerdere soorten kleurenfilters en camera’s gemaakt.
„Zo’n foto van de sterrenhemel is als een symfonie. Hoor je alleen de hoge triangel, dan mis je de lage tonen van de pauken. Je hebt alle klanken nodig voor de complete symfonie. In de ruimte zijn kleuren die wij niet kunnen zien, maar met camera’s voor röntgen, infrarood-, of optisch licht krijg je heel verschillende foto’s.” Het gaat hier om verschillende kleuren in het nabij-infraroodlicht. „Je kijkt bij dit beeld deels door de zuil heen en ziet meer dan je met het blote oog zou opmerken.”
Script
Op de geelbruine zuilen is bovenaan een opvallende rode kronkellijn zichtbaar. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA legt in een eenvoudig Youtube-filmpje uit dat dit het geboortemateriaal is. Materiaal dat de ster zelf weer oplost in het niets. Door de helderheid van de ster gaat het materiaal kapot. „Zie het als een wegsmeltende gletsjer”, licht Falcke toe.
Hij onderzoekt zelf aan de Radboud Universiteit Nijmegen de zogenoemde zwarte gaten. Dat zijn plekken in de astronomische ruimte waaruit niets kan ontsnappen, zelfs geen licht of deeltjes. Hij mocht zelf ooit foto’s maken met de Hubble-telescoop, voorloper van Webb. Fotograferen met deze telescoop gaat veel verder dan scherpstellen en op het knopje drukken. „Je stuurt een compleet script naar wetenschappers bij NASA, die bestuderen het eerst, laden het in het programma en dan pas wordt met meerdere camera’s beeld geconstrueerd.” Detail: „Een van die camera’s is in Nederland gebouwd.” De opdracht om de Zuilen der Schepping te fotograferen kwam deze keer van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.
