De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede. Twee machtsblokken hielden elkaar na de Tweede Wereldoorlog in evenwicht door steeds te proberen minstens zo sterk en slim te zijn als de tegenstander. Het communistische Oostblok als vijand van het kapitalistisch genoemde Westen.

Soms rees de vrees dat spanningen zouden escaleren in een Derde Wereldoorlog. Dat had kunnen gebeuren nadat de Koreaanse Oorlog uitbrak in 1950, de Hongaarse Opstand in 1956 en de Cubacrisis in 1962. De wereld bleef ervoor bewaard.

De oorlog zonder strijd kwam ruim drie decennia geleden abrupt tot een eind. Het IJzeren Gordijn scheurde, communistische dictators tuimelden van de troon, de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR, kortweg: Sovjet-Unie) viel uiteen, Oost-Europa schudde het Warschaupact van zich af. Namen en termen die generaties lang gesneden koek waren. Voor hen én voor degenen die het allemaal weinig meer zegt, is er nu het eerste Koude Oorlog Weekend.

Spanning

Actueler had een evenement nauwelijks kunnen zijn. Tijdens de Koude Oorlog tussen de grootmachten Amerika en Rusland –elk met hun aanhang– hing de dreiging van een allesomvattende nucleaire oorlog voortdurend in de lucht. Nu de Russische president Poetin zijn tanden stukbijt op de invasie in buurland Oekraïne, wordt de inzet van kernwapens ook niet onmogelijk geacht.

Die dreiging is nooit eerder zo groot geweest sinds de Cubacrisis in 1962. Het hoogtepunt –noem het maar dieptepunt– van die crisis is zaterdag precies zestig jaar geleden. De Amerikaanse president John F. Kennedy eiste toen ontmanteling van de Sovjet-raketbases op Cuba. Met een blokkade op zee verhinderden de Amerikanen militaire transporten naar het Caribische eiland.

De wereld hield de adem in, want Russische schepen met kernkoppen aan boord waren de geblokkeerde zone al dicht genaderd. Uiteindelijk won het gezond verstand. Rusland willigde de Amerikaanse eis in. Tegelijk trokken de Verenigde Staten hun raketten terug die in Italië en Turkije op de Sovjet-Unie gericht stonden. Ook beloofden de Amerikanen af te zien van een nieuwe invasie op Cuba. Die afspraak betekende een keerpunt in de crisis. Het was –zes dagen lang– kantje boord geweest.

Verouderd erfgoed

Vandaar dat 22 oktober een uitgelezen datum is voor de organisatie van een Koude Oorlog Weekend, zodat mensen kunnen kennisnemen van Nederlands erfgoed uit een turbulente tijd. Het gaat onder meer om atoomschuilkelders, commandoposten, luchtwachttorens, voormalige luchtmachtbases en musea. Sommige locaties zijn alleen op zondag te bezoeken. Een netwerk van zendamateurs zorgt voor de verbinding tussen de locaties.

De bouwsels uit die tijd zijn overigens niet meer bruikbaar. Een deel is verdwenen of omgebouwd, andere onderkomens zijn verouderd en verwaarloosd.

> erfgoedkoudeoorlog.nl/evenementen
koudeoorlog.nl; pa60cuba.nl