Het is zo’n onderwerp dat ik eigenlijk niet goed aandurf, hoewel ik er al jaren over nadenk. Maar nu waag ik het erop. Omdat er sinds de zomer overal stukjes over verschijnen, aangejaagd door het nieuwsbericht dat de aarde ergens in november de grens van acht miljard inwoners zal passeren.

Acht miljard. Je kunt je er niet eens een voorstelling van maken. Pas rond 1800 passeerde de wereldbevolking de grens van één miljard – dat zegt wel iets over de explosieve groei van de mensheid in de laatste twee eeuwen. Geen wonder dat er zorgen zijn over een toekomstig gebrek aan ruimte, voedsel, drinkwater, energie.

Ook in de christelijke bladen verschenen de afgelopen maand een paar opvallende stukken. Zo gaf minister Hugo de Jonge eind september aan het Nederlands Dagblad een interview waarin hij nogal spannende uitspraken deed over de bevolkingsdichtheid en de bevolkingsgroei in ons land: „We groeien op dit moment met een stad als Zoetermeer per jaar. Iedereen die kan rekenen, weet dat we ons dat niet kunnen veroorloven. Er zal altijd migratie zijn en dat is ook nodig, maar je ziet nu dat we de spankracht van de samenleving overvragen.”

Het interview mondde dan ook uit in nadenken over de maatregelen die Nederland moet gaan nemen om de bevolkingsgroei beheersbaar te houden. Zoals inperken van de arbeidsmigratie (denk aan alle goedkope Oost-Europese werkkrachten) en een „fundamentele herziening” van het asielbeleid. „We doen alsof het ons overkomt en we er niets aan kunnen doen. Alsof bevolkingsgroei geen impact heeft op [de] natuur, of op de manier waarop we wonen.”

Diezelfde week publiceerde GB-secretaris Piet Vergunst in De Waarheidsvriend óók een beschouwing over bevolkingsgroei – niet in Nederland, maar in de hele wereld. Het duizelingwekkende getal van bijna acht miljard mensen, schrijft hij, zou ons bezorgd kunnen maken. Maar „de Bijbel leert ons bij de groei van de wereldbevolking dat onze Schepper betrokken is op het leven van elk mens.” Vandaar zijn pleidooi voor „sociale en economische gerechtigheid, omdat Jezus liefdeloosheid en hebzucht veroordeelt.”

Zelfhulpboeken voor vrouwen

Twee opmerkelijke artikelen over bevolkingsgroei dus, elk met een geheel eigen toespitsing. Alsof de auteurs zich op twee verschillende planeten bevinden. Maar eigenlijk ben ik het met allebei helemaal eens.

Dat is trouwens precies waarom het zo moeilijk is om over dit onderwerp te schrijven, want voor veel mensen sluit het een het ander uit. Even overdreven gezegd: wie hulpvaardig en barmhartig wil zijn, vindt het al snel liefdeloos en onchristelijk om te zeggen dat Nederland te vol wordt. En wie zich zorgen maakt over immigratie en bevolkingsgroei, vindt het al snel dom en naïef om zomaar iedereen te helpen zonder naar de gevolgen op de lange termijn te kijken. Maar beide partijen hebben natuurlijk een punt.

Soms doet de hele discussie me onweerstaanbaar denken aan bepaalde zelfhulpboeken voor (christelijke) vrouwen, die van kinds af aan geleerd hebben om hulpvaardig en meelevend te zijn, om voor iedereen klaar te staan. Als ze een jaar of veertig zijn, zijn ze ineens opgebrand. Wat nu? Ze slaan er eens een zelfhulpboek op na en leren daaruit dat ze nee moeten leren zeggen en hun grenzen afbakenen. Dat is evenwel een boodschap die ze in gewetensnood kan brengen, want hoe kun je tegelijk én voor jezelf en je eigen behoeften opkomen én het christelijke ideaal van de naastenliefde handen en voeten geven?

Dat is precies waar onze samenleving mee lijkt te worstelen.

Wat de twee artikelen uit het ND en De Waarheidsvriend betreft: de ene woordvoerder heeft een politieke pet op, de andere een kerkelijke. De een schrijft over het leven vanuit het Bijbelse mensbeeld en het christelijke ideaal van naastenliefde, de ander heeft te maken met de weerbarstige werkelijkheid die om praktische overheidsmaatregelen vraagt. En dat maakt dat beide artikelen een totaal verschillende toespitsing krijgen.

Het helpt dus, zo laten deze voorbeelden zien, om in elk geval onderscheid te maken tussen persoonlijke en politieke afwegingen. De persoonlijke verantwoordelijkheid van een christen is eenvoudig: liefhebben, barmhartig zijn, geven, delen, hulpvaardig zijn ten opzichte van iedereen die op je weg komt. En als het over de grote problemen gaat: terugkeren tot God, vergeving vragen en vertrouwen dat Hij de wereld in Zijn hand houdt.

Maar met die persoonlijke houding zijn de problemen in politiek en samenleving meestal niet meteen opgelost. Daarom ligt het ingewikkelder met politieke verantwoordelijkheid, zeker bij vertegenwoordigers van de overheid. Hoe zoek je het heil van de samenleving als geheel, als de belangen van verschillende groepen mensen strijdig zijn, en als hulp aan de een ten koste gaat van hulp aan de ander? Wat is het beste voor de lange termijn?

Een vertegenwoordiger van de overheid is geen dominee, die alle Nederlanders op hun christenplicht kan wijzen. Hij of zij is aangesteld om het land te besturen in overeenstemming met de keuzes en draagkracht van het volk. Dat is althans toch het idee van een democratie. Dan kun je als politicus wel je persoonlijke idealen hebben en proberen in overeenstemming daarmee te handelen, maar je zult ook nuchter moeten afwegen wat de héle samenleving wel en niet aankan. Nu en in de toekomst, want regeren is ook vooruitzien.

Niet dat de discussie daarmee simpeler wordt. Een onderwerp dat eerst taboe was, wordt nu bespreekbaar. Maar vervolgens zijn er natuurlijk goede én slechte oplossingen voor het gesignaleerde probleem. Makkelijk wordt het nooit, politiek.

Enny de Bruijn is schrijver en journalist.